Mở đầu: Em hãy kể tên một số quyền và nghĩa vụ của công dân về kinh doanh và nộp thuế mà em biết.
Lời giải:
- Công dân có các quyền về kinh doanh như:
+ Quyền tự do kinh doanh những ngành, nghề mà pháp luật không cấm;
+ Quyền bình đẳng về kinh doanh;
+ Có quyền khiếu nại, tố cáo các hành vi vi phạm pháp luật về kinh doanh;
- Công dân có các nghĩa vụ về kinh doanh như:
+ Tuân thủ quy định của Hiến pháp và pháp luật về kinh doanh;
+ Tôn trọng quyền tự do kinh doanh của người khác;
+ Kê khai, nộp thuế theo quy định của pháp luật;
1. Quyền và nghĩa vụ của công dân về kinh doanh
Câu hỏi: Dựa vào thông tin trong bài, em hãy:
- Cho biết hành vi của hộ kinh doanh NVT trong trường hợp đã vi phạm quy định nào của pháp luật về quyền kinh doanh và giải thích.
- Cho biết hành vi vi phạm này có thể dẫn tới hậu quả gì.
Lời giải:
- Căn cứ theo quy định của Hiến pháp 2013 tại Điều 33, mọi người có quyền tự do kinh doanh trong những ngành nghề mà pháp luật không cấm. Tuy nhiên quyền con người, quyền công dân bị hạn chế theo quy định của luật trong trường hợp cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khỏe cộng đồng. Theo đó, hộ kinh doanh NVT có hành vi sản xuất hàng giả là thực phẩm chức năng, có hậu quả ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe cộng đồng và được coi là một tội danh được quy định trong Bộ luật hình sự 2015, sửa đổi, bổ sung 2017.
- Hậu quả:
+ Đối với doanh nghiệp: Gây thiệt hại về kinh tế, làm giảm uy tín của thương hiệu, ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất kinh doanh.
+ Đối với người tiêu dùng: Gây thiệt hại về tài sản, sức khỏe, làm giảm niềm tin của người tiêu dùng vào thị trường.
2. Quyền và nghĩa vụ nộp thuế của công dân
Câu hỏi: Dựa vào thông tin trong bài, em hãy:
- Cho biết hành vi của chị K trong trường hợp đã vi phạm quy định nào của pháp luật về nghĩa vụ nộp thuế và giải thích.
- Cho biết hành vi vi phạm này có thể dẫn tới hậu quả gì.
Lời giải:
* Hành vi của chị K trong trường hợp đã vi phạm quy định của pháp luật về nghĩa vụ nộp thuế. Cụ thể:
- Theo Điều 143 Luật Quản lí thuế năm 2019, các hành vi trốn thuế bao gồm:
+ Không nộp hồ sơ đăng kí thuế, không nộp hồ sơ khai thuế, nộp hồ sơ khai thuế sau 90 ngày kể từ ngày hết thời hạn nộp hồ sơ khai thuế hoặc ngày hết thời hạn gia hạn nộp hồ sơ khai thuế theo quy định của Luật Quản lí thuế năm 2019;
+ Không ghi chép trong sổ kế toán các khoản thu liên quan đến việc xác định số tiền thuế phải nộp;
+ Không xuất hoá đơn khi bán hàng hoá, dịch vụ theo quy định của pháp luật hoặc ghi giá trị trên hoa đơn bán hàng thấp hơn giá trị thanh toán thực tế của hàng hoá, dịch vụ đã bán;
+ Sử dụng hoá đơn, chứng từ không hợp pháp, sử dụng không hợp pháp hoa đơn để hạch toán hàng hoa, nguyên liệu đầu vào trong hoạt động phát sinh nghĩa vụ thuế làm giảm số tiền thuế phải nộp hoặc làm tăng số tiền thuế được miễn, số tiền thuế được giảm hoặc tăng số tiền thuế được khấu trừ, số tiền thuế được hoàn, số tiền thuế không phải nộp;
+ Sử dụng chứng từ, tài liệu không phản ánh đúng bản chất giao dịch hoặc giá trị giao dịch thực tế để xác định sai số tiền thuế phải nộp, số tiền thuế được miễn, số tiền thuế được giảm, số tiền thuế được hoàn, số tiền thuế không phải nộp;
+ Khai sai với thực tế hàng hoá xuất khẩu, nhập khẩu mà không khai bổ sung hồ sơ khai thuế sau khi hàng hoá đã được thông quan;
+ Cố ý không kê khai hoặc khai sai về thuế đối với hàng hoá xuất khẩu, nhập khẩu;
+ Cấu kết với người gửi hàng để nhập khẩu hàng hoá nhằm mục đích trốn thuế;
+ Sử dụng hàng hoa thuộc đối tượng không chịu thuế, miễn thuế, xét miễn thuế không đúng mục đích quy định mà không khai báo việc chuyển đổi mục đích sử dụng với cơ quan quản lí thuế;
+ Người nộp thuế có hoạt động kinh doanh trong thời gian ngừng, tạm ngừng hoạt động kinh doanh nhưng không thông báo với cơ quan quản lí thuế;
- Như vậy, hành vi không xuất hoa đơn khi ban hàng hoa, dịch vụ theo đúng quy định của chị K được xem là hành vi trốn thuế. Hành vi trốn thuế sẽ bị xử lí hình sự theo tội trốn thuế, căn cứ theo Điều 200 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017).
* Căn cứ theo quy định tại điều 200, Bộ luật hình sự 2015, sửa đổi, bổ sung 2017, hành vi của chị K đã vi phạm quy định về tội trốn thuế.
- Hành vi trốn thuế có thể dẫn tới những hậu quả như:
+ Chịu sự xử lý về pháp lý và hình phạt
+ Tổn thất tài chính cho ngân sách nhà nước
+ Mất lòng tin từ khách hàng và đối tác kinh doanh
+ Tác động tiêu cực đến cạnh tranh công bằng, lành mạnh
+ Rủi tài chính và uy tín.
Luyện tập
Luyện tập 1: Em đồng tình với nhận định nào sau đây về quyền và nghĩa vụ của công dân trong kinh doanh?
a. Công dân được tự do lựa chọn hình thức kinh doanh.
b. Bình đẳng trong kinh doanh không có nghĩa là công dân được lựa chọn ngành, nghề, địa điểm kinh doanh và hình thức kinh doanh.
c. Khi thay đổi ngành, nghề kinh doanh phải đăng kí thay đổi nội dung Giấy chứng nhận đăng kí doanh nghiệp.
d. Nghĩa vụ của công dân trong kinh doanh là chỉ chấp hành các quy định của pháp luật về kinh doanh.
Lời giải:
- Nhận định a. Đúng, vì quyền kinh doanh của doanh nghiệp được cụ thế hoá nhiều nội dung, trong đó có quyền được lựa chọn hình thức, phương thức huy động, phân bổ và sử dụng vốn.
+ Loại hình kinh doanh là tuỳ chọn vô cùng đa dạng và phong phú, giúp cho các chủ thể kinh doanh có thể xây dựng hình thức doanh nghiệp phù hợp với nhu cầu và mong muốn của mình.
+ Từ các loại công ty cổ phần, công ty tư nhân đến các hình thức hợp danh, mỗi loại đều có những ưu điểm riêng để giúp cho doanh nghiệp phát triển và tạo sự khác biệt trên thị trường. Việc lựa chọn đúng loại hình kinh doanh sẽ giúp cho các chủ thể vận hành hiệu quả và bền vững trong dài hạn. Cơ sở: Điều 7 Luật Doanh nghiệp năm 2020 (sửa đổi, bổ sung năm 2022).
- Nhận định b. Sai, vì bình đẳng trong kinh doanh thể hiện ở việc bình đẳng trong lựa chọn: mọi công dân có quyền tự do lựa chọn hình thức trong kinh doanh; mọi công dân, không phân biệt, nếu có đủ điều kiện theo quy định của pháp luật thì đều có thể thành lập doanh nghiệp tư nhân, công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn,...; mọi doanh nghiệp có quyền tự chủ đăng kí kinh doanh trong những ngành nghề mà pháp luật không cấm khi có đủ điều kiện theo quy định của pháp luật. Các ngành nghề bị cấm kinh doanh quy định tại Điều 6 Luật Đầu tư năm 2020.
- Nhận định c. Đúng, vì căn cứ theo quy định tại khoản 1 Điều 31 Luật Doanh nghiệp năm 2020 thì doanh nghiệp phải thông báo với Cơ quan đăng kí kinh doanh khi thay đổi một trong những nội dung như: ngành, nghề kinh doanh, cổ đông sáng lập và cổ đông là nhà đầu tư nước ngoài đối với công ty cổ phần, trừ trường hợp đối với công ty niêm yết và nội dung khác trong hồ sơ đăng kí doanh nghiệp. Theo đó, doanh nghiệp chịu trách nhiệm thông báo thay đổi nội dung đăng kí ngành nghề kinh doanh trong thời hạn 10 ngày kể từ ngày có thay đổi.
- Nhận định d. Sai, vì nghĩa vụ của công dân trong kinh doanh là không chỉ chấp hành các quy định của pháp luật về kinh doanh mà còn chấp hành các quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường, an sinh xã hội,...
Luyện tập 2: Dựa vào quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của công dân về kinh doanh và nộp thuế, em hãy nhận xét hành vi của các chủ thể sau:
a. Nhân viên kế toán Công ty X không ghi chép trong sổ kế toán các khoản thu liên quan đến việc xác định số tiền thuế phải nộp.
b. Anh A và anh B đều nộp hồ sơ đăng kí doanh nghiệp. Tuy nhiên, sau khi cơ quan chức năng xem xét thì anh A được cấp Giấy chứng nhận đăng kí doanh nghiệp, còn anh B thì không được cấp mặc dù cùng điều kiện như nhau.
c. Anh H đăng kí kinh doanh vải. Do không đủ số lượng hàng để cung ứng ra thị trường nên anh đã nhập vải không rõ nguồn gốc, sau đó gắn thêm nhãn hiệu nổi tiếng vào sản phẩm để bán ra thị trường nhằm mục đích thu lợi nhuận cao.
Lời giải:
a. Hành vi này vi phạm nghĩa vụ của công dân về nghĩa vụ nộp thuế, đặc biệt là việc kê khai và nộp thuế đầy đủ và chính xác theo quy định của pháp luật.
b. Hành vi này có thể gây ra vi phạm quyền bình đẳng trong kinh doanh, nhưng không nhất thiết vi phạm nghĩa vụ của công dân nếu anh B đã tuân thủ đầy đủ các quy định về đăng kí doanh nghiệp.
c. Hành vi này là vi phạm nghĩa vụ của công dân trong kinh doanh, đặc biệt là vi phạm quy định về chất lượng, nguồn gốc hàng hóa và quy định về sự trung thực trong kinh doanh.
Luyện tập 3: Cho biết hậu quả của hành vi trong các trường hợp sau:
a. Công ty H đã có hành vi chậm nộp hồ sơ khai thuế so với thời gian quy định.
b. Doanh nghiệp X đã lập hồ sơ xuất khống, sử dụng hoá đơn chứng từ khống để xin hoàn thuế và chiếm đoạt tiền hoàn thuế.
c. Công ty Xuất nhập khẩu Z, khai thấp giá đầu vào, hạch toán trên sổ giá mua thấp hơn giá thực tế thanh toán để nhằm mục đích trốn thuế ở khâu nhập khẩu.
Lời giải:
a. Công ty H sẽ bị phạt tiền theo quy định của pháp luật về vi phạm hành chính trong lĩnh vực thuế. Mức phạt tùy thuộc vào mức độ vi phạm và thời gian chậm nộp. Việc chậm nộp thuế có thể làm ảnh hưởng đến uy tín của công ty, gây khó khăn trong việc hợp tác với các đối tác khác.
b. Doanh nghiệp X sẽ bị phạt tiền với mức phạt rất cao, có thể lên đến nhiều lần số tiền thuế trốn. Doanh nghiệp có thể bị rút giấy phép kinh doanh, bị đưa vào danh sách đen của cơ quan thuế, gây khó khăn trong các hoạt động kinh doanh sau này. Trong trường hợp vi phạm nghiêm trọng, người có trách nhiệm trực tiếp có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội trốn thuế.
c. Công ty Z sẽ bị phạt tiền theo quy định của pháp luật về vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan và thuế; phải nộp bổ sung số thuế đã thiếu, cùng với lãi chậm nộp. Việc khai báo hải quan không trung thực sẽ làm ảnh hưởng đến uy tín của công ty trên thị trường. Công ty có thể bị hạn chế hoặc cấm tham gia các hoạt động xuất nhập khẩu trong một thời gian.
Luyện tập 4: Cho biết nhân vật trong trường hợp sau đã thực hiện quyền và nghĩa vụ của công dân về kinh doanh như thế nào.
Trường hợp. Công ty của bà C hoạt động trong lĩnh vực bất động sản. Trong thời gian hoạt động, công ty đã kí hợp đồng với nhiều khách hàng đến từ các địa phương khác nhau với tổng doanh thu từ 15 đến 20 tỉ/năm. Tuy nhiên, khi kê khai thuế với mỗi hợp đồng, bà C đã chỉ đạo cấp dưới lập khổng hợp đồng kinh tế, ghi giá trị trên hoá đơn giá trị gia tăng thấp hơn so với số tiền khách hàng thanh toán để giảm số tiền thuế phải nộp.
Lời giải:
- Hành vi của công ty của bà C là lập khống hợp đồng kinh tế, ghi giá trị trên hoa đơn giá trị gia tăng thấp hơn so với số tiền khách hàng thanh toán để giảm số tiền thuế phải nộp. Hành vi này thực hiện chưa đúng về quyền và nghĩa vụ của công dân về kinh doanh.
Luyện tập 5: Hành vi của của nhân vật trong các trường hợp sau có phù hợp với quyền và nghĩa vụ của công dân về kinh doanh không? Vì sao?
a. Ông N và bà K đều mở cửa hàng kinh doanh các vật tư nông nghiệp như: giống cây trồng, giống vật nuôi, phân bón, thức ăn chăn nuôi, thuốc bảo vệ thực vật, thuốc thú y,.. Cả ông N và bà K đều bán một số sản phẩm thuốc bảo vệ thực vật nằm trong danh mục cấm sử dụng. Tuy nhiên, khi cán bộ cơ quan chức năng kiểm tra thì chỉ xử phạt hành chính đối với bà K, còn ông N thì được bỏ qua vì có mối quan hệ họ hàng với cán bộ kiểm tra.
b. Bà Đ nộp hồ sơ đăng kí thành lập doanh nghiệp và được cấp Giấy chứng nhận đăng kí doanh nghiệp. Sau khi được cấp phép kinh doanh, bà Đ đã chủ động tuyển dụng lao động, tìm đối tác kinh doanh, quảng cáo nhằm thu hút khách hàng. Thời gian đầu, doanh nghiệp của bà Đ còn bỡ ngỡ trong hồ sơ khai thuế thu nhập doanh nghiệp dẫn đến thiếu số tiền thuế phải nộp vào ngân sách nhà nước. Tuy nhiên, sau đó nhờ tìm hiểu kĩ hơn các quy định của pháp luật, bà Đ đã bổ sung đầy đủ số tiền thuế còn thiếu đúng thời hạn.
Lời giải:
a. Hành vi của ông N và bà K không phù hợp với quyền và nghĩa vụ của công dân về kinh doanh. Quyền và nghĩa vụ của công dân trong kinh doanh đều phải tuân thủ các quy định của pháp luật và đảm bảo tính bình đẳng, công bằng. Trong trường hợp này, việc chỉ xử phạt hành chính đối với bà K mà bỏ qua ông N vì có mối quan hệ họ hàng với cán bộ kiểm tra là không công bằng. Điều này vi phạm nguyên tắc bình đẳng trước pháp luật, và làm mất lòng tin của người dân vào hệ thống pháp luật và công lý.
b. Hành vi của bà Ð phù hợp với quyền và nghĩa vụ của công dân về kinh doanh. Bà Ð đã chủ động thực hiện quyền tự do kinh doanh, đồng thời tuân thủ quy định của pháp luật về đăng ký kinh doanh và nộp thuế. Dù ban đầu có thiếu sót trong hồ sơ khai thuế, nhưng bà Ð đã tự khắc phục và bổ sung đầy đủ số tiền thuế còn thiếu đúng thời hạn, thể hiện sự trách nhiệm và tính trung thực trong kinh doanh.
Luyện tập 6: Em hãy đọc trường hợp sau và trả lời câu hỏi.
Trường hợp Anh A và chị B cùng nộp hồ sơ đăng kí kinh doanh thuốc tân dược. Vì đã hứa giúp đỡ chị B nên anh H, lãnh đạo cơ quan chức năng, yêu cầu chị P là nhân viên dưới quyền huỷ hồ sơ của anh A. Thấy chị B được cấp phép dù thiếu bằng chuyên ngành trong khi hồ sơ của mình đủ điều kiện vẫn bị loại, anh A đã thuê anh T tung tin đồn chị B thường xuyên phân phối hàng không đảm bảo chất lượng.
- Các chủ thể trong trường hợp trên đã vi phạm nội dung quyền bình đẳng trong kinh doanh như thế nào?
Lời giải:
- Anh H đã lợi dụng vị trí của mình để can thiệp vào quá trình xét duyệt hồ sơ, tạo điều kiện thuận lợi cho chị B và gây bất lợi cho anh A. Hành vi này thể hiện sự phân biệt đối xử giữa các doanh nghiệp, không đảm bảo sự công bằng trong cạnh tranh.
- Chị P đã thực hiện theo yêu cầu của anh H, tức là đã tham gia vào hành vi vi phạm pháp luật.
- Mặc dù bị thiệt thòi, anh A đã có hành vi trả thù bằng cách tung tin đồn không đúng sự thật về chị B. Hành vi này cũng vi phạm pháp luật và làm ảnh hưởng đến uy tín của chị B.
Vận dụng
(*) Tham khảo:
♦ Trường hợp vi phạm quyền, nghĩa vụ của công dân trong kinh doanh:
- Trường hợp. Từ năm 2018, ông M thành lập Công ty Trách nhiệm hữu hạn Thương mại và Sản xuất G với ngành nghề kinh doanh dầu nhớt, phụ tùng xe gắn máy. Trong thời gian kinh doanh, ông M nhận thấy khách hàng ưa chuộng các phụ tùng xe gắn máy hiệu H và dầu nhớt hiệu K nên nảy sinh ý định làm giả sản phẩm của các thương hiệu này bán cho khách hàng để thu lợi. Ông M chỉ đạo nhân viên thiết kế các mẫu tem xác nhận hàng chính hãng và thuê người in nhiều mẫu tem để sử dụng, sau đó ông cùng vợ đến một số chợ trong khu vực tìm mua các phụ tùng xe gắn máy, dầu nhớt chất lượng kém đem về đóng gói, dán tem làm giả sản phẩm của các thương hiệu nổi tiếng, bán ra thị trường cho khách với giá thấp hơn hàng chính hãng từ 10% - 15%. Bằng thủ đoạn đó, trong thời gian gần 2 năm, vợ chồng ông M đã sản xuất số lượng hàng giả có giá trị tương đương hàng thật hơn 750 triệu đồng, thu lợi khoảng 300 triệu đồng.
- Nhận xét:
+ Vợ chồng ông M đã vi phạm quy định của pháp luật về quyền tự do kinh doanh, quyền bình đẳng trong kinh doanh, nghĩa vụ tôn trọng quyền lợi của người tiêu dùng, vì hành vi của vợ chồng ông M sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng nhái là hành vi bị pháp luật nghiêm cấm, vi phạm quyền tự do kinh doanh của công dân.
+ Hành vi vi phạm của vợ chồng ông M có thể dẫn đến những hậu quả như: Khiến người tiêu dùng bị thiệt hại về tài sản do mua và sử dụng những sản phẩm giả, kém chất lượng; Gây thiệt hại về uy tín, tiền bạc cho các doanh nghiệp chân chính sản xuất dầu nhớt nhãn hiệu K; Gây rối loạn thị trường; vợ chồng ông M phải chịu trách nhiệm pháp lí tương ứng theo quy định của pháp luật;...
♦ Trường hợp vi phạm quyền, nghĩa vụ của công dân trong nộp thuế:
- Trường hợp. Công ty N của ông A hoạt động kinh doanh ngành nghề đóng mới và sửa chữa tàu thuyền. Trong thời gian hoạt động, công ty đã kí kết các hợp đồng đóng mới tàu cho khách hàng cá nhân hoạt động dịch vụ du lịch chở khách trên địa bàn với tổng doanh thu trên 15 tỉ đồng. Tuy nhiên, khi hạch toán kê khai thuế với mỗi hợp đồng đóng tàu, ông A đã chỉ đạo cấp dưới lập khống hợp đồng kinh tế, ghi giá trị trên hoá đơn giá trị gia tăng thấp hơn số tiền khách hàng thanh toán thực tế để giảm bớt số tiền thuế phải nộp so với thực tế.
- Nhận xét:
+ Ông A đã vi phạm nghĩa vụ khai thuế chính xác, trung thực, đầy đủ và nghĩa vụ sử dụng hoá đơn theo đúng quy định của pháp luật của người nộp thuế, vì theo quy định của pháp luật, người nộp thuế có trách nhiệm phải khai thuế chính xác, trung thực, đầy đủ và sử dụng hoá đơn, chứng từ theo đúng quy định. Tuy nhiên, ông A đã cố tình chỉ đạo cấp dưới lập khống hợp đồng kinh tế, ghi sai giá trị trên hoá đơn giá trị gia tăng và khai thuế thấp hơn so với thực tế để nhằm mục đích trốn thuế.
+ Hành vi của ông A có thể gây ra những hậu quả như: gây thất thoát cho ngân sách nhà nước; khiến ông A phải chịu trách nhiệm pháp lí tương ứng;...