Đọc hiểu
Câu 1 SGK Văn 10 CD - Soạn bài Người ở bến sông Châu (trang 43): Tóm tắt sự việc chính của phần này.Trả lời:
- Sự việc chính của phần này nói về hoàn cảnh gặp gỡ trớ trêu của hai nhân vật dì Mây và chú San. Bởi ngày dì Mây khoác ba lô về làng cũng là ngày chú San đi lấy vợ. Chú lấy cô Thanh, giáo viên ở xóm Bãi bên kia sông. Chú San mặt rạng rỡ, lúc nào cũng cười cười còn dì Mây giọng cứ thế nghèn nghẹn lại.
Câu 2 SGK Văn 10 CD - Soạn bài Người ở bến sông Châu (trang 44): Chú ý lời đối thoại giữa các nhân vật và lời bình luận của người kể chuyện.
Trả lời:
- Lời đối thoại của chú San: Ân hận, hối lỗi, muốn được làm lại với dì.
- Lời đối thoại của dì Mây: Hụt hẫng, tiếc nuối, tủi thân nhưng rất cương quyết
- Lời bình luận của người kể: Tiếc nuối cho mối tình dang dở giữa chú San và dì Mây.
Câu 3 SGK Văn 10 CD - Soạn bài Người ở bến sông Châu (trang 44): Chú ý tác dụng của biện pháp điệp từ trong đoạn này.
Trả lời:
- Tác dụng: tạo khung cảnh lặng im, buồn, âu sầu làm khắc họa lên rõ nét tâm trạng của dì San và chú Mây.
Câu 4 SGK Văn 10 CD - Soạn bài Người ở bến sông Châu (trang 44): Hình dung tâm trạng và thái độ của các nhân vật.
Trả lời:
- Tâm trạng và thái độ của nhân vật chú San:
+ Chú San bồi hồi nhớ lại và kể cho dì San nghe về những ngày tháng thiếu vắng dì San. Tình yêu thương mà chú dành cho dì ngày nào một lần nữa bùng cháy. Chú cũng rất kiên quyết và mong muốn cả hai sẽ làm lại từ đầu.
- Tâm trạng và thái độ của nhân vật dì Mây:
Cũng như chú San, tình cảm trong dì Mây vẫn đong đầy, nguyên vẹn như thuở đầu. Dì cũng nhớ lại những ngày nơi Trường Sơn thiếu vắng chú. Nhưng, khi nghe chú San đề nghị sẽ cùng làm lại từ đầu, dì Mây dường như bất ngờ, rồi dần lặng đi, người rũ ra.
- Tâm trạng và thái độ của nhân vật cô Thanh:
+ Cô Thanh đứng bên kia hàng râm bụt cứ đi đi lại lại. Chốc chốc lại dứt lá râm bụt xoàn xoạt => tâm trạng lo lắng, bồn chồn.
Câu 5 SGK Văn 10 CD - Soạn bài Người ở bến sông Châu (trang 45): Nhận xét về thái độ và quyết định của nhân vật dì Mây.
Trả lời:
* Thái độ và quyết định của nhân vật dì Mây được thể hiện qua những chi tiết:
- Tình huống: Bởi trong lòng chú San, tình cảm với dì Mây vẫn đong đầy nên chú ngỏ ý muốn quay lại và cùng sống chung với dì Mây, trong khi chú vừa lấy vợ.
- Quyết định của dì Mây:
+ Dì mây kiên quyết từ chối, mặc sự cố gắng níu kéo của chú San.
Dẫn chứng: “Thôi! Thôi! Lỡ rồi! Đằng nào cũng chỉ một người đàn bà khổ. Anh về đi!” hay “Sự thể đã thế, cố mà sống với nhau cho vuông tròn”.
=> Thái độ của dì Mây rất cương quyết, dì nhất quyết không đồng ý trước lời đề nghị “Mây, chúng ta sẽ làm lại” của chú San. Trước sự thể đã rồi dì nhận phần thiệt thòi về mình, dì chỉ muốn một người đàn bà khổ. Qua đó thể hiện sự bản lĩnh kiên cường của người phụ nữ.
Câu 6 SGK Văn 10 CD - Soạn bài Người ở bến sông Châu (trang 45): Chú ý thái độ của các nhân vậtTrả lời:
+ Thái độ của dì Mây: ngượng ngùng tiếp khách, ngẩn ngơ nhìn hoa gạo đỏ rắc đầy bến sông Châu, dì mơ màng như không nghe lời Mai nói, dì thở dài, nuối tiếc.
+ Thái độ người ở xóm Trại: người đưa đẩy, an ủi, kẻ cảm thông, xót xa.
+ Thái độ của Mai: an ủi dì.
Câu 7 SGK Văn 10 CD - Soạn bài Người ở bến sông Châu (trang 46): Chi tiết về mái tóc dì Mây trước đây và bây giờ có ý nghĩa gì?
Trả lời:
- Mái tóc của dì Mây trước đây:
+ Tóc dài (phải đứng lên ghế để chải tóc), đen óng mượt.
+ Tóc bồng bềnh như mây.
- Mái tóc của dì Mây bây giờ: tóc rụng nhiều, xơ và thưa.
→ Mái tóc của dì Mây trước đây và bây giờ đã có sự khác nhau đến chua xót. Hình ảnh mái tóc dì đã phơi bày những hiện thực đau đớn của cuộc chiến tranh tàn ác, đối mặt với những khó khăn, bom đạn, dịch bệnh nơi chiến trường trong thời điểm dì Mây đi bộ đội. Không chỉ dì Mây mà rất nhiều những nữ thanh niên xung phong họ cũng đã hi sinh tuổi trẻ, vẻ đẹp thiếu nữ của mình để đất nước được bình yên, hạnh phúc. Những điều đó đã khiến cho dung nhan, vẻ đẹp của những người con gái bị hủy hoại.
Câu 8 SGK Văn 10 CD - Soạn bài Người ở bến sông Châu (trang 47): Chú ý tâm trạng của nhân vật dì Mây.Trả lời:
- Khi lũ trẻ trên thuyền nói đến chuyện dì lấy chồng. Dì Mây thoáng buồn, chắc hẳn dì thấy nuối tiếc cho cuộc đời dang dỡ của mình. Dì cũng như bao người con gái khác mơ về một hạnh phúc trọn vẹn với người mình yêu những có lẽ với dì điều đó giờ đây thật quá đỗi xa xỉ.
=> Tâm trạng của dì Mây: dì nao lòng, có hôm bỏ bữa; dì chợt thoảng buồn.
Câu 9 SGK Văn 10 CD - Soạn bài Người ở bến sông Châu (trang 47): Tình huống nào đã làm nhân vật bộc lộ phẩm chất và tính cáchTrả lời:
- Tình huống vợ chú San - cô Thanh vượt cạn thiếu tháng và dì Mây đã cố gắng hết sức đỡ đẻ cho cô mặc kệ lời thím Ba can ngăn.
Câu 10 SGK Văn 10 CD - Soạn bài Người ở bến sông Châu (trang 48): Theo em, vì sao lúc này dì Mây lại khóc?
Trả lời:
- Tình huống: Sau khi đỡ đẻ thành công cho cô Thanh – vợ chú San, dì Mây đã gục luôn xuống bàn đỡ đẻ và khóc tức tưởi.
=> Dì Mây khóc như vậy bởi lẽ người được hưởng hạnh phúc ấy đúng ra là dì Mây. Dì khóc vì dì nghĩ đến bản thân mình, đến tình yêu của mình khi bị chiến tranh làm xa cách. Tiếng khóc của dì Mây chứa biết bao sự xót xa, tủi hờn, xen lẫn niềm ao ước, chờ mong và vui buồn lẫn lộn.
- Dì tiếc nuối cho cuộc đời mình, cho mối tình dang dở và hạnh phúc mà đáng ra dì xứng đáng nhận được. Dì đã quá tủi thân và bởi những nỗi đau mà dì chịu đựng, dồn nén trong lòng quá lâu, chỉ trực chờ một khoảnh khắc nào đó, khoảnh khắc mà người con gái ấy không thể gồng mình lên chống đỡ được nữa thì giọt nước mắt ấy sẽ tuôn rơi. Có lẽ nếu không đi bồ đội, nếu không có chiến tranh, dì Mây cũng có thể hạnh phúc bên chú San. Nhưng chỉ vì hoàn cảnh nghiệt ngã mà dì không thể có được.
Câu 11 SGK Văn 10 CD - Soạn bài Người ở bến sông Châu (trang 49): Số phận của nhân vật thím Ba, thằng Cún gợi suy nghĩ gì về hậu quả của chiến tranh?Trả lời:
- Từ chi chi tiết Bến sông Châu vẫn đầy bom bi chưa nổ và thím Ba vì đun te vướng bom bi nên đã qua đời. Vì vậy, thằng Cún đã mất mẹ và được dì Mây nhận nuôi và số phận của nhân vật thím Ba, thằng Cún: Người đọc cảm nhận rõ hậu quả cay đắng mà chiến tranh để lại, bom đạn chiến tranh đã cướp đi những người mẹ khi con mình con thơ ngay dại dột.
- Con mất mẹ, gia đình tan nát, đau thương, đó là những sự mất mát đáng tiếc, là những đứa trẻ bơ vơ, không nơi nương tựa vì bố mẹ chúng đã mất vì chiến tranh.
Câu 12 SGK Văn 10 CD - Soạn bài Người ở bến sông Châu (trang 49): Đoạn này cho biết những thông tin quan trọng nào?Trả lời:
- Thông tin đoạn: những bàn tán về dì Mây với câu chuyện dì lấy chồng. Đồng thời, ta cũng thấy được những hậu quả của chiến tranh của các chiến sĩ qua những lời thoại.
Câu 13 SGK Văn 10 CD - Soạn bài Người ở bến sông Châu (trang 49): Chú ý sự thay đổi trong tiếng ru của dì Mây.
Trả lời:
→ Sự thay đổi trong tiếng ru của dì Mây dường như cũng là sự thay đổi trong tâm trạng. Có lẽ, tâm trạng lúc đầu của dì Mây vẫn còn chất chứa sự tủi thân, nỗi buồn từ những chuyện chẳng vui nhưng dần dần, dì đã chấp nhận được sự thật và cùng chung sống với nó.
- Tiếng ru lúc đầu trầm lắng, nghèn nghẹn, xót xa, sau đó thì êm ái, trong sáng, mênh mang, ngân nga sâu lắng tận sâu thẳm con tim những người lính. Tiếng ru hòa lẫn vào hơi thở sông nước trong đêm, hòa vào hương thơm của cây cỏ, đất trời.
Câu hỏi
Câu hỏi 1 SGK Văn 10 CD - Soạn bài Người ở bến sông Châu (trang 50): Xác định sự kiện chính của mỗi phần trong văn bản Người ở bến sông Châu. Theo em, cách xây dựng cốt truyện của tác giả có gì đặc sắc?Trả lời:
- Phần 1: Từ đầu đến “di lên vách bếp”
+ Chú San đi lấy vợ, dì Mây đi bồ đội trở về. Hai người họ đã cuộc nói chuyện trong tình cảnh đầy trớ trêu, nghiệt ngã.
- Phần 2: Tiếp đến “Sóng nước lao xao”
+ Tâm trạng buồn bã, thơ thẩn đến não lòng của dì Mây thông qua những cuộc nói chuyện với mẹ, Mai và lũ bạn của Mai.
- Phần 3: Tiếp đến “ở phía cuối con đường về bến”
+ Dì Mây đỡ đẻ giúp vợ của chú San sinh em bé do vợ chú vượt cạn thiếu tháng, thai ngôi bị ngược.
- Đoạn 4: Còn lại
+ Số phận con người hẩm hiu, đầy đau thương do hậu quả chiến tranh để lại.
→ Tác giả đã xây dựng cốt truyện với rất nhiều những sự việc, tình huống bất ngờ, cao trào, hấp dẫn. Để câu chuyện hấp dẫn và thu hút được người đọc.
Câu hỏi 2 SGK Văn 10 CD - Soạn bài Người ở bến sông Châu (trang 50): Ai là nhân vật trung tâm trong truyện ngắn này? Hãy vẽ sơ đồ mối quan hệ giữa nhân vật trung tâm này với các nhân vật khác trong truyệnTrả lời:
- Nhân vật trung tâm trong truyện ngắn: Dì Mây
- Mối quan hệ giữa Mai với các nhân vật khác trong truyện
Câu hỏi 3 SGK Văn 10 CD - Soạn bài Người ở bến sông Châu (trang 50): Phân tích, làm sáng tỏ tính cách và phẩm chất của nhân vật Dì Mây trong truyện qua các tình huống và sự kiện tiêu biểu. Nêu nhận xét về cuộc đời và tính cách của nhân vật Dì Mây.
Trả lời:
Dì Mây từ chiến trường trở về quê nhà ngay vào ngày mà người yêu của cô đã bước vào đời hôn nhân. Cô trở về trong sự lãng quên của gia đình, của người thân và cả của người yêu. Tóc dài của cô, ngày nào còn vuốt lưng gót chân, giờ đã ngắn đi, chứng tỏ những ngày tháng trên chiến trường đã mang theo những thay đổi không lường trước được.
Chiến tranh đã lấy của cô đi tuổi trẻ, nhan sắc và cả tình yêu. Những vết thương trên cơ thể cô, mỗi khi cơn gió đưa đến, lại hiện lên như những ký ức đau thương.
Dì Mây trở về chỉ với một bóng hình, đơn côi bên chiếc nạng gỗ và con búp bê không biết nói. Không thể chịu đựng được cảnh tượng bi thương, trớ trêu ấy. Mây đã rời xa cuộc sống của làng, bỏ ra căn chòi bên bờ để ở. Nơi đó, cô sống với những nỗi buồn thầm lặng, không biết bao giờ mới có thể nguôi ngoai.
Câu hỏi 4 SGK Văn 10 CD - Soạn bài Người ở bến sông Châu (trang 50): Phân tích và nhận xét về bút pháp miêu tả (tả cảnh và diễn biến tâm lí các nhân vật) của tác giả trong truyện ngắn Người ở bến sông Châu.Trả lời:
Bằng bút pháp tài tình của mình, Sương Nguyệt Minh đã khéo léo miêu tả cảnh sắc và phát triển tâm lý các nhân vật, tạo ra một không khí sống động và đầy năng lượng tích cực. Tác phẩm khẳng định rằng việc tôn vinh cái tốt, cái tích cực và phủ nhận những điều xấu xa giả dối sẽ mang lại luồng sinh khí, biến những tư tưởng khô khan thành những hình tượng sống động. Điều này tạo ra một bầu không khí nóng bỏng, biến tác phẩm thành một dòng chảy cảm xúc từ tác giả đến người đọc.
Sương Nguyệt Minh khai thác những sự kiện, con người trong các cuộc chiến càng không dừng lại ở cái nhìn xuôi chiều, phiến diện. Với chỗ đứng của một người đã có độ lùi khoảng cách thời gian với “một thời đã qua”, Sương Nguyệt Minh nhìn chiến tranh và những người đi ra từ chiến tranh với một cái nhìn sâu hơn, đa chiều hơn.
Yêu cầu tái hiện lịch sử giờ chỉ là một phần, nhà văn còn khám phá được thế giới tâm lý con người, số phận con người trong và sau cuộc chiến. Sương Nguyệt Minh biết đặt cuộc chiến trong tương quan với cuộc sống hôm nay, từ đó có những đóng góp không nhỏ vào mảng đề tài viết về chiến tranh.
Sự đan xen cảm hứng ở những tác phẩm viết về chiến tranh tạo ra những mảng màu đa dạng trong tác phẩm của Sương Nguyệt Minh. Đọc những câu chuyện của anh viết về thời kỳ khói lửa, người đọc vừa được cảm nhận vẻ đẹp lung linh của những mối tình thời chiến, vừa thấy cái khốc liệt mà bom đạn gây ra cũng như những đổi thay đau lòng khi con người bước vào cuộc sống hòa bình.
Câu hỏi 5 SGK Văn 10 CD - Soạn bài Người ở bến sông Châu (trang 50): Câu chuyện diễn ra trong những không gian và thời gian nào? Tìm hiểu ý nghĩa của những hình ảnh dòng sông, con đò, cây cầu xuất hiện trong truyện.Trả lời:
- Không gian: trên bến sông Châu, ở nhà dì Mây, ở nhà chú San.
- Thời gian: khi dì Mây đi lính trở về, chú San lấy vợ.
- Ý nghĩa của những hình ảnh dòng sông, con đò, cây cầu xuất hiện trong truyện: nó gắn liền với tình yêu của dì Mây và chú San, đồng thời nó hiện lên sự thật nghiệt ngã về chiến tranh đầy tan tác, đau thương.
Câu hỏi 6 SGK Văn 10 CD - Soạn bài Người ở bến sông Châu (trang 50): Nhận xét điểm nhìn và người kể chuyện trong văn bản.
Trả lời:
Trong truyện ngắn, người kể chuyện đồng thời đảm nhiệm hai vai trò: vai trò dẫn dắt người đọc đi vào câu chuyện: giới thiệu nhân vật, tình huống truyện, tả người, tả cảnh và đưa ra những nhận xét đánh giá về những điều được kể.
Không chỉ là người giới thiệu nhân vật và tình huống, mô tả cảnh đẹp, người kể còn trình bày quan điểm và nhận xét cá nhân về những diễn biến trong truyện. Điều này giúp người đọc dễ dàng tiếp cận tâm lý phức tạp và bí ẩn của các nhân vật thông qua cách diễn đạt trung thực và chân thành của người kể.
Từ việc lựa chọn hình thức kể chuyện khác nhau, người kể đã đem đến cho bạn đọc cái nhìn đa chiều về cuộc sống, làm nổi bật sự đa dạng trong việc thể hiện cuộc sống trong truyện ngắn. Thông qua những hình thức này, người kể mang lại cái nhìn đa chiều, mở rộng tầm hiểu biết về thực tế trong truyện.
Các hình thức kể chuyện trong truyện ngắn còn đánh dấu bước phát triển của truyện ngắn Việt Nam từ truyện ngắn trung đại đến truyện ngắn hiện đại, sự đổi mới trong ý thức nghệ thuật, dấu ấn cá nhân của người cầm bút. Người kể chuyện có thể mang điểm nhìn của tác giả, song tác giả không phải là trung tâm của truyện kể và không có vai trò đáng kể trong việc tổ chức truyện. Điểm nhìn và người kể chuyện trở thành hai phương diện không thể tách rời, góp phần xây dựng và tạo nên vẻ độc đáo của mỗi tác phẩm.
Câu hỏi 7 SGK Văn 10 CD - Soạn bài Người ở bến sông Châu (trang 50): Theo em vấn đề đặt ra trong truyện ngắn này là gì? Vấn đề đó có ý nghĩa như thế nào với cuộc sống hôm nay? Hãy ghi lại bằng một đoạn văn (khoảng 6-8 dòng)Trả lời:
Vấn đề thứ nhất
Truyện ngắn Người ở bến sông Châu để lại những bài học thấm đượm giá trị nhân văn sâu sắc, phơi bày hiện thực tàn khốc của chiến tranh khi con người không những phải chịu đựng những mất mát về thể xác mà còn phải chịu những nỗi đau về tinh thần. Đồng thời cũng cho em thấy được sự nghiệt ngã thông qua hình ảnh người phụ nữ trong truyện. Hoàn cảnh chiến tranh đã cướp đi tuổi thanh xuân của họ. Những người phụ nữ ấy có "định mệnh của nàng Kiều", nỗi đau thân thế cứ vây hãm cuộc đời của họ. Chiến tranh đã cướp đi tất cả: tuổi trẻ, tình yêu, hạnh phúc và mài mòn dần những gì còn sót lại của người phụ nữ trở về sau chiến tranh. Chưa bao giờ, trong văn học Việt Nam xuất hiện người phụ nữ trở về sau chiến tranh lại bi thương đến vậy.
Đành rằng hiện thực chiến tranh còn bi thảm hơn thế, nhưng những gì từ trước mà thế hệ trẻ ngày hôm nay biết được đều mang vẻ bi tráng hào hùng.
Từ câu chuyện đó như một bài học với những người trẻ chúng ta, chúng ta thật may mắn được sinh ra khi đất nước đã hòa bình độc lập, không còn bom đạn, chia li. Chính vì vậy chúng ta cần biết trân trọng những gì mình đang có và biết ơn những người đi trước họ đã hi sinh cuộc đời mình để đất nước được hòa bình, hạnh phúc.
Vấn đề thứ hai
Theo em những hậu quả của chiến tranh để lại sau khi giành độc lập dân tộc, người lính Bộ đội Cụ Hồ trở về quê hương chính là vấn đề đặt trong truyện ngắn này. Hình ảnh về con người và thảm họa con người sau chiến tranh được truyền đạt thông qua ngôn ngữ của trái tim, gợi lại những cảm xúc chân thật. Tác phẩm không chỉ thu hút người đọc bằng hiện thực không thể tưởng tượng, mà còn làm nổi bật giá trị tư tưởng của nó. Hậu quả của cuộc chiến để lại là một bức tranh đau lòng, môi trường bị ô nhiễm nặng nề bởi khói lửa bom đạn và các hóa chất chế tạo nhằm phục vụ cuộc chiến tranh. Các công trình kiến trúc được coi là biểu tượng văn minh, giờ chỉ là những đám mây khói thay vì những cánh rừng xanh tươi.
Chiến tranh không chỉ làm kiệt quệ nền kinh tế, mà còn thể hiện rõ sự bóc lột giữa con người với con người ngày càng gia tăng, chênh lệch giàu nghèo càng rõ ràng. Bức tranh cuộc sống hàng ngày của người dân được mô tả qua cảnh đói khổ và trình độ văn hóa thấp. Văn học hé mở khát vọng bức thiết, đòi hỏi quan tâm đến mỗi số phận cá nhân. Mối quan tâm cộng đồng đã nhường chỗ cho số phận cá nhân. Cái tôi trữ tình trong tác phẩm đưa ra tiếng nói mới, tràn ngập tâm trạng, lo âu, sự day dứt và trách nhiệm về chiến tranh vệ quốc, về sự hy sinh và mất mát. Đó chính là cơ sở để thức tỉnh ý thức cá nhân và tinh thần nhân bản sẽ trở thành nền tảng tư tưởng và cảm hứng chủ đạo bao trùm của nền văn học sau năm 1975.