Mở đầu: Năng lượng hóa thạch có vai trò quan trọng trong lĩnh vực giao thông vận tải và sản xuất điện. Năng lượng này có ưu và nhược điểm gì?
Trả lời:
- Năng lượng hoá thạch (bao gồm cả dầu, than, khí đốt) có vai trò quan trọng trong lĩnh vực giao thông vận tải và sản xuất điện. Dưới đây là ưu và nhược điểm của năng lượng này:
- Ưu điểm:
+ Dễ dàng tiếp cận và khai thác: Năng lượng hoá thạch tồn tại phong phú trên khắp thế giới và có thể được khai thác một cách tương đối dễ dàng.
+ Hiệu suất cao: Công nghệ sản xuất điện và sản xuất nhiên liệu từ hoá thạch đã được phát triển, giúp tăng cường hiệu suất và giảm thiểu lãng phí.
+ Linh hoạt: Năng lượng hoá thạch có thể được sử dụng để sản xuất điện hoặc làm nhiên liệu cho các phương tiện giao thông, cung cấp sự linh hoạt trong việc sử dụng và ứng dụng.
- Nhược điểm:
+ Gây ô nhiễm môi trường: Quá trình đốt cháy hoá thạch tạo ra khí thải gây ô nhiễm không khí, gây hại cho sức khỏe con người và gây biến đổi khí hậu.
+ Cạn kiệt tài nguyên: Việc sử dụng năng lượng hoá thạch không bền vững do nguồn tài nguyên có hạn. Khai thác quá mức có thể dẫn đến cạn kiệt và làm tăng giá thành.
+ Phụ thuộc vào thị trường: Giá cả và sự ổn định của năng lượng hoá thạch phụ thuộc vào tình hình thị trường quốc tế, gây ra sự không ổn định trong nguồn cung cầu và giá cả.
1. Năng lượng của Trái Đất
Câu hỏi 1: Kể tên các nguồn năng lượng mà em biết. Nêu rõ vai trò của Mặt Trời đối với mỗi nguồn năng lượng đó.
Trả lời:
- Năng lượng nước: Mặt Trời làm nước bay hơi và ngưng tụ thành mây và mưa.
- Năng lượng nhiệt: Mặt Trời truyền đến Trái Đất có năng lượng nhiệt, làm khô quần áo, ...
- Năng lượng ánh sáng: Mặt trời chiếu xuống Trái Đất qua các chùm ánh sáng.
- Năng lượng sóng biển: Bức xạ mặt trời gây ra các trường áp suất không khí biến đổi dẫn đến sự xuất hiện của gió, gió tạo ra động lực cho bề mặt đại dương, tạo ra sóng biển.
- Năng lượng gió: Năng lượng Mặt trời chiếu xuống trái đất làm các tầng không khí nóng lên khác nhau. Sự nóng lên này tạo ra chênh lệch nhiệt độ giữa các vùng trên trái đất, gây ra sự chuyển động của không khí, tạo ra gió.
Câu hỏi 2: Mô tả sự chuyển hóa năng lượng trong chu trình nước (Hình 14.1). Nêu rõ vai trò của Mặt Trời trong chu trình này.
Trả lời:
- Trong chu trình nước trong tự nhiên, năng lượng được chuyển hoá qua các giai đoạn sau:
+ Hơi nước bay hơi từ mặt nước: Năng lượng từ Mặt Trời được hấp thụ bởi mặt nước, làm cho nước bay hơi và biến thành hơi nước.
+ Các hạt nước tạo thành mây: Hơi nước bay hơi từ mặt nước tạo thành các hạt nước nhỏ, hình thành mây.
+ Mưa: Khi điều kiện phù hợp, các hạt nước trong mây kết hợp lại và trở thành nước, rơi xuống dưới dạng mưa hoặc tuyết.
+ Dòng nước trở lại mặt nước: Nước từ mưa chảy trở lại mặt nước, hoặc trở thành nguồn nước ngầm.
- Vai trò của Mặt Trời trong chu trình này là cung cấp năng lượng cho quá trình bay hơi, làm cho nước từ mặt nước biến thành hơi nước. Điều này góp phần quan trọng trong việc duy trì sự sống và chu trình của nước trong tự nhiên.
Câu hỏi 3: Mô tả sự chuyển hóa năng lượng trong chu trình carbon (Hình 14.2). Nêu rõ vai trò của Mặt Trời trong chu trình này.
Trả lời:
- Carbon đi vào chu trình dưới dạng carbon điôxit (CO2). Quá trình hô hấp của động vật, thực vật, đốt cháy thực vật, phân hủy xác hữu cơ, sản xuất công nghiệp, giao thông... tạo ra lượng lớn CO2 trong khí quyển. Thực vật lấy CO2 để tạo ra chất hữu cơ đầu tiên thông qua quá trình quang hợp, carbon trao đổi trong quần xã qua chuỗi và lưới thức ăn. Khi sử dụng và phân hủy các hợp chất chứa carbon, sinh vật trả lại CO2 và nước cho môi trường. Carbon trở lại môi trường vô cơ qua các con đường: hô hấp, phân giải của vi sinh vật, đốt cháy. Một lượng nhỏ carbon lắng đọng tạo trầm tích dưới đáy biển tạo thành nhiên liệu hóa thạnh và các hóa thạch khác.
- Vai trò của Mặt Trời trong chu trình carbon là cung cấp năng lượng cần thiết cho quá trình quang hợp ban đầu.
2. Năng lượng hóa thạch
Câu hỏi 4: Mặc dù có nhiều nhược điểm nhưng hiện nay nhiên liệu hóa thạch vẫn được sử dụng rộng rãi. Vì sao?
Trả lời:
- Nhiên liệu hóa thạch vẫn được sử dụng rộng rãi mặc dù có nhiều nhược điểm vì các lý do sau:
+ Dễ tiếp cận và sẵn có: Nhiên liệu hóa thạch như dầu, than, và khí đốt có sẵn rất nhiều trên khắp thế giới, và cơ sở hạ tầng để khai thác, vận chuyển và sử dụng chúng đã được phát triển.
+ Giá thành thấp: So với các nguồn năng lượng tái tạo như năng lượng mặt trời hoặc gió, nhiên liệu hóa thạch thường có giá thành thấp hơn, làm cho việc sử dụng chúng kinh tế hơn đối với nhiều quốc gia và doanh nghiệp.
+ Công nghệ hiện tại dựa vào nó: Công nghệ và cơ sở hạ tầng hiện nay nhiều phần được thiết kế để sử dụng nhiên liệu hóa thạch. Việc chuyển đổi sang nguồn năng lượng tái tạo có thể đòi hỏi đầu tư lớn và thay đổi đáng kể trong cơ sở hạ tầng và công nghệ.
+ Đáp ứng nhu cầu năng lượng lớn: Nhiên liệu hóa thạch có khả năng cung cấp lượng năng lượng lớn để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của thế giới, đặc biệt là trong các lĩnh vực như vận tải và sản xuất công nghiệp.
Luyện tập: Việc sử dụng xăng dầu trong lĩnh vực giao thông vận tải có tác động như thế nào đến môi trường?
Trả lời:
- Việc sử dụng xăng dầu trong lĩnh vực giao thông vận tải thải ra môi trường một lượng lớn khí nhà kính như carbon dioxide, methane, ..., bụi mịn và nhiều kim loại nặng khác làm ô nhiễm môi trường, gia tăng khả năng xảy ra hiệu ứng nhà kính, đóng góp vào việc biến đổi khí hậu.
Câu hỏi 5: Hãy cho biết ở công đoạn nào trong hệ thống cung ứng xăng dầu (Hình 14.4) tốn nhiều chi phí nhất?
Trả lời:
- Trong hệ thống cung ứng xăng dầu, công đoạn lọc dầu tốn nhiều chi phí nhất.
Câu hỏi 6: Phân tích các biểu đồ Hình 14.5, từ đó cho biết giá xăng dầu phụ thuộc chủ yếu vào yếu tố nào.
Trả lời:
- Giá xăng dầu phụ thuộc chủ yếu vào yếu tố khai thác dầu thô.
Vận dụng: Tìm hiểu giá bán lẻ và các yếu tố xác định giá bán lẻ xăng dầu tại địa phương em.
Trả lời:
- Giá bán lẻ xăng dầu tại một địa phương thường được xác định bởi các yếu tố sau:
+ Giá mua hàng hóa: Bao gồm giá nhập khẩu hoặc giá mua từ các nhà cung cấp địa phương.
+ Thuế và lệ phí: Bao gồm thuế nhập khẩu, thuế giá trị gia tăng (VAT), các loại phí và lệ phí khác do chính phủ hoặc các cơ quan quản lý địa phương áp đặt.
+ Chi phí vận chuyển: Chi phí vận chuyển hàng hóa từ nơi sản xuất đến điểm bán lẻ.
+ Chi phí lưu trữ và bảo quản: Bao gồm chi phí lưu kho, bảo quản và quản lý hàng hóa tại điểm bán lẻ.
+ Lợi nhuận mong muốn: Mức lợi nhuận mong muốn của các nhà bán lẻ.
+ Cạnh tranh: Mức độ cạnh tranh giữa các nhà bán lẻ tại địa phương có thể ảnh hưởng đến giá bán lẻ của xăng dầu.
- Giá bán lẻ các loại xăng dầu (tương đối):
