Mở đầu: Hình bên là công thức phân tử của một số hợp chất chứa carbon, gồm hợp chất hữu cơ và hợp chất vô cơ. Dựa vào thành phần nguyên tố, ta có nhận biết được các hợp chất hữu cơ không? Hợp chất hữu cơ là gì? Chúng gồm những loại nào?
Trả lời:
- Dựa vào thành phần nguyên tố, ta có thể nhận biết được các hợp chất hữu cơ.
- Hợp chất hữu cơ là hợp chất của carbon trừ một số hợp chất như các oxide của carbon, muối carbonate, …
- Theo thành phần nguyên tố, hợp chất hữu cơ gồm hai loại:
+ Hydrocarbon;
+ Dẫn xuất của hydrocarbon.
1. Hợp chất hữu cơ, hóa học hữu cơ
Câu hỏi 1: Quan sát các hình 20.1, 20.2, em hãy cho biết các hợp chất hữu cơ nhất thiết phải có nguyên tố nào.
Trả lời:
- Hợp chất hữu cơ nhất thiết phải có nguyên tố carbon.
Luyện tập: Có các chất sau: saccharose (C12H22O11), propane (C3H8), baking soda (NaHCO3), carbon monoxide (CO), chloroform (CHCl3), calcium carbonate (CaCO3). Những chất nào là hợp chất hữu cơ?
Trả lời:
- Hợp chất hữu cơ gồm: saccharose (C12H22O11), propane (C3H8), chloroform (CHCl3).
Vận dụng: Hãy giới thiệu một số hợp chất hữu cơ trong đời sống.
Trả lời:
- Một số hợp chất hữu cơ trong đời sống: C12H22O11 (đường mía), C2H5OH (cồn sát khuẩn), hỗn hợp C3H8 và C4H10 (khí trong bình gas), …
2. Công thức phân tử, công thức cấu tạo
Câu hỏi 2: Hãy giới thiệu một số công thức phân tử của hợp chất hữu cơ và cho biết ý nghĩa của công thức phân tử.
Trả lời:
- Một số công thức phân tử của hợp chất hữu cơ: C3H4, C4H6, CH2O, C2H5OH, CH3COOH, CH3Cl, CHCl3, C3H7O2N
- Công thức phân tử dùng để biểu diễn thành phần nguyên tố và số nguyên tử của các nguyên tố trong hợp chất hữu cơ.
Câu hỏi 3: Hãy cho biết ý nghĩa của công thức cấu tạo.
Trả lời:
- Công thức cấu tạo cho biết trật tự liên kết và cách thức liên kết giữa các nguyên tử trong phân tử.
Luyện tập: Acetone là hợp chất hữu cơ được sử dụng để sản xuất chất tẩy rửa, làm dung môi trong nhiều ngành công nghiệp, ...
Hãy viết công thức phân tử và công thức cấu tạo thu gọn của acetone.
Trả lời:
- Công thức phân tử của Acetone: C3H6O
- Công thức cấu tạo thu gọn của Acetone: CH3COCH3
3. Phân loại hợp chất hữu cơ
Luyện tập: Có một số công thức phân tử sau: C3H4, C4H6, CH2O, C2H5OH, CH3COOH, CH3Cl, CHCl3, C3H7O2N. Theo em, công thức phân tử nào biểu diễn cho hydrocarbon và công thức phân tử nào biểu diễn cho dẫn xuất của hydrocarbon.
Trả lời:
- Công thức biểu diễn cho hydrocarbon là: C3H4, C4H6.
- Công thức biểu diễn cho dẫn xuất hydrocarbon là: CH2O, C2H5OH, CH3COOH, CH3Cl, CHCl3, C3H7O2N.
Vận dụng: Hãy giới thiệu một số hydrocarbon và dẫn xuất của hydrocarbon được sử dụng trong đời sống.
Trả lời:
+ Hydrocarbon: Thành phần chủ yếu của gas trong bình gas hàng ngày là propane C3H8 và butane C4H10; benzene C6H6 thường được làm dung môi hòa tan các chất như mỡ, cao su…
+ Dẫn xuất của hydrocarbon: ethylic alcohol C2H5OH dùng làm dung dịch rửa tay sát khuẩn; các ester như CH3COOC2H5thường được sử dụng làm hương liệu trong các sản phẩm mỹ phẩm, nước hoa, sơn và keo dán