Mở đầu: Sự sống trên Trái Đất hình thành và phát triển như thế nào? Loài người hiện đại (H. sapiens) trải qua các giai đoạn tiến hóa nào từ tổ tiên chung thuộc bộ Linh trưởng (Primates)?
Lời giải:
+ Sự sống trên Trái Đất trai qua ba giai đoạn: tiến hóa hóa học, tiến hóa tiền sinh học và tiến hóa sinh học.
+ Loài người hiện đại trải qua các giai đoạn tiến hóa: Loài vượn hình người (Dryopithecus) => loài vượn người (Australopithecus) => người khéo léo (Homo habilis) => người đứng thẳng (Homo erectus) => người cận đại (Homo neanderthalensis) => người hiện đại (Homo sapiens).
I. Quá trình phát sinh sự sống trên Trái Đất
Câu hỏi 1: Quan sát hình 19.1 và mô tả tóm tắt về các giai đoạn phát sinh sự sống trên Trái Đất.
Lời giải:
- Sự sống được hình thành trên Trái Đất qua các giai đoạn kế tiếp nhau: tiến hóa hóa học, tiến hóa tiền sinh học và tiến hóa sinh học.
- Trong giai đoạn tiến hóa hóa học, các chất vô cơ có trong khí quyển nguyên thủy (hơi nước, khí cacbonic, amoniac, nitơ...) dưới tác động của các nguồn năng lượng tự nhiên đã liên kết lại tạo nên các phân tử hữu cơ đơn giản (carbohydrate, saccarit, lipit, axit amin và nuclêôtit). Các chất hữu cơ hòa tan trong đại dương nguyên thủy lắng đọng trên nền bùn sét nóng đã trùng hợp lại tạo nên các đại phân tử như ARN, ADN và prôtêin...
- Trong giai đoạn tiến hóa tiền sinh học, các đại phân tử tập hợp và tương tác với nhau trong một hệ thống mở tạo nên các tế bào nguyên thủy (tiền tế bào).
- Trong giai đoạn tiến hóa sinh học, từ các dạng tiền tế bào đã tiến hóa cho ra tất cả các sinh vật nhân sơ và nhân thực hiện nay.
Luyện tập 1: Thuyết tiến hóa về nguồn gốc sự sống khẳng định rằng: sự sống đầu tiên xuất hiện ở môi trường nước mà không phải ở cạn. Nêu luận điểm để giải thích nhận định này.
Lời giải:
Luận điểm giải thích cho nhận định “sự sống đầu tiên xuất hiện ở môi trường nước mà không phải ở cạn”:
- Trái Đất nguyên thủy có các đại dương lớn (lượng nước dồi dào).
- Nước là dung môi có thể chứa nhiều chất hóa học khác nhau, và do ở dạng lỏng nên môi trường nước tạo điều kiện cho các chất hóa học có thể gặp và tương tác với nhau dễ dàng hơn.
- Nước có vai trò vô cùng quan trọng đối với sự sống của sinh vật.
II. Quá trình phát triển sinh vật qua các đại địa chất
Câu hỏi 2: Quan sát hình 19.2, nêu một số biến cố lớn thể hiện sự phát sinh và phát triển của sinh vật qua các đại địa chất.
Lời giải:
- Một số biến cố lớn: sự sống xuất hiện, các sự kiện đại tuyệt chủng.
III. Các giai đoạn chính trong quá trình phát sinh loài người
Câu hỏi 3: Quá trình tiến hóa hình thành loài người hiện đại đã trải qua các giai đoạn nào?
Lời giải:
- Loài người hiện hiện đại (H. sapiens) đã tiến hóa từ loài vượn người Australopithecus, qua các giai đoạn người cổ trung gian gồm: H. habilis (người khéo léo), H. erectus (người đứng thẳng) và H. heidelbergensis. Từ sự di cư của một quần thể H. heidelbergensis ở Châu Phi, đến nay, H. sapiens có mặt ở khắp các châu lục trên Trái Đất.
Luyện tập 2: Em hãy vẽ sơ đồ tóm tắt và mô tả các giai đoạn tiến hóa phát sinh loài người.
Lời giải:
Sơ đồ tóm tắt và mô tả các giai đoạn tiến hóa phát sinh loài người:
Vận dụng: Hãy sưu tầm tài liệu (tranh ảnh, thông tin khác từ bài báo khoa học, sách) minh họa lịch sử phát sinh, phát triển của sinh giới.
Lời giải:
