Giải Sử 11 Chân trời sáng tạo Bài 1: Một số vấn đề chung về cách mạng tư sản - Giải SGK Lịch sử 11 - Chân trời sáng tạo

1. Tiền đề của các cuộc cách mạng tư sản

a) Về kinh tế

Câu hỏi SGK Giải Sử 11 Chân trời sáng tạo Bài 1 (trang 5): Trình bày tiền đề kinh tế của các cuộc cách mạng tư sản ở Tây Âu và Bắc Mỹ
Trả lời:
- Tiền đề kinh tế của cuộc cách mạng tư sản ở Tây Âu và Bắc Mỹ được thể hiện như sau:
+ Các công trường thủ công ra đời với các nghề phổ biến như len, dạ, vải, đóng tàu, khai thác mỏ, luyện kim,…
+ Nhiều trung tâm công – thương nghiệp, tài chính xuất hiện như: An-véc-pen, Am-xtec-đam (Nê-đéc-lan), Mác-xây (Pháp),…
+ Kinh tế nông nghiệp đã phát triển theo hướng sản xuất hàng hóa, hỗ trợ cho công, thương nghiệp. Nhiều lãnh chúa phong kiến chuyển sang kinh doanh ruộng đất, sản xuất hoặc cho thuê.
=> Sự phát triển mạnh mẽ của các ngành kinh tế, quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa đã dần được hình thành ở Tây Âu và Bắc Mĩ.

b) Về chính trị, xã hội

Câu hỏi SGK Giải Sử 11 Chân trời sáng tạo Bài 1 (trang 6): Trình bày những chuyển biến về chính trị, xã hội ở Tây Âu và Bắc Mỹ trước khi cách mạng tư sản bùng nổ.
Trả lời:
* Về chính trị:
- Vào hậu kì trung đại, chế độ phong kiến ở các nước Tây Âu đã bộc lộ nhiều khủng hoảng sâu sắc. Các vương triều phong kiến vẫn duy trì chế độ quân chủ độc đoán, nắm giữ cả vương quyền và thần quyền, với công cụ thống trị gồm quân đội, cảnh sát và nhà thờ.
- Tình hình chính trị rối ren với các vấn đề như:
+ Khủng hoảng về tài chính, xung đột trong nghị viện (ở Anh);
+ Mâu thuẫn của chế độ ba đẳng cấp (ở Pháp).
+ Ở các vùng đất bị xâm lược và cai trị bởi các thế lực bên ngoài (như: Nê-đéc-lan, Bắc Mỹ,…) người dân bị mất tự do về chính trị, bị đàn áp về tôn giáo, chịu sự bất bình đẳng về kinh tế.
* Về xã hội:
+ Một bộ phận phong kiến phân hóa thành quý tộc mới.
+ Sự ra đời của giai cấp tư sản có thực lực, đầy tiềm năng ở Anh, Pháp, Bắc Mỹ.
+ Phương thức kinh doanh đồn điền đã hình thành nên giai cấp chủ nô giàu có
+ Giai cấp công nhân, nông dân, bình dân thành thị, tầng lớp tiểu tư sản bị bóc lột, chèn ép bởi các chính sách cai trị hà khắc của lãnh chúa, quý tộc sẵn sàng đi theo giai cấp tư sản để làm cách mạng.

c) Về tư tưởng

Câu hỏi SGK Giải Sử 11 Chân trời sáng tạo Bài 1 (trang 7): Trình bày tiền đề về tư tưởng của các cuộc cách mạng tư sản
Trả lời:
- Để tập hợp quần chúng nhân dân, giai cấp tư sản cần có hệ tư tưởng để chống lại hệ tư tưởng phong kiến bảo thủ.
- Với các cuộc cách mạng nổ ra sớm (Nê-đéc-lan, Anh), giai cấp tư sản, quý tộc mới đã mượn “ngọn cờ” tôn giáo cải cách để tập hợp quần chúng.
- Ở Pháp, nền tảng của hệ tư tưởng dân chủ tư sản chính là Triết học Ánh sáng với các đại diện tiêu biểu là S. Mông-te-xki-ơ, Ph. Vôn-te, G. G. Rút-xô.

2. Mục tiêu, nhiệm vụ, giai cấp lãnh đạo, động lực của các cuộc cách mạng tư sản

a) Mục tiêu, nhiệm vụ của cách mạng tư sản

Câu hỏi 1 SGK Giải Sử 11 Chân trời sáng tạo Bài 1 (trang 8): Phân tích mục tiêu của cuộc cách mạng tư sản. Cho ví dụ minh họa
Trả lời:
- Mục tiêu chung: lật đổ chế độ phong kiến chuyên chế, gạt bỏ những trở ngại trên con đường xác lập và phát triển chủ nghĩa tư bản.
- Mục tiêu cụ thể:
+ Về kinh tế: Thúc đẩy sự phát triển của kinh tế hàng hóa, cải tiến kỹ thuật
+ Về chính trị: Xây dựng nhà nước pháp quyền, là nhà nước dân chủ tư sản, dựa trên việc quản lí đất đai bằng pháp luật
- Ví dụ: Ở cuộc cách mạng tư sản của 13 thuộc địa ở Bắc Mỹ đề có mục tiêu chung đó là giải phóng khỏi sự xâm lược của thực dân Anh. Mục tiêu cụ thể là mở đường cho quan hệ tư bản chủ nghĩa phát triển và hợp nhất thành Hợp chủng quốc Hoa Kỳ.
Câu hỏi 2 SGK Giải Sử 11 Chân trời sáng tạo Bài 1 (trang 8): Tại sao các cuộc cách mạng tư sản lại đặt ra nhiệm vụ dân tộc và nhiệm vụ dân chủ?
Trả lời:
- Các cuộc cách mạng tư sản bùng nổ, hướng tới giải quyết các nhiệm vụ dân tộc và nhiệm vụ dân chủ, vì: chế độ phong kiến chuyên chế hoặc chủ nghĩa thực dân không chỉ kìm hãm sự phát triển của quốc gia, dân tộc mà còn tước đoạt đi nhiều quyền lợi cơ bản của con người, ví dụ như: quyền tự do, quyền bình đẳng,…

b) Giai cấp lãnh đạo cách mạng tư sản

Câu hỏi SGK Giải Sử 11 Chân trời sáng tạo Bài 1 (trang 9): Nêu vai trò của tầng lớp quý tộc mới trong cuộc Cách mạng tư sản Anh
Trả lời:
- Quý tộc mới đã cùng với tư sản lật đổ giai cấp phong kiến đưa nước Anh phát triển theo con đường TBCN. Quý tộc mới vừa lãnh đạo cách mạng vừa hạn chế cách mạng cho phù hợp với lợi ích giai cấp mình. Nó chi phối tiếng trình, kết quả, tính chất của cách mạng. Cũng chính vì vậy mà cách mạng mang tính không triệt để.
=> Quý tộc mới đóng vai trò quan trọng trong việc đem lại chiến thắng của cuôc cách mạng tư sản anh, nếu không có họ làm động lực hỗ trợ giai cấp tư sản, thì cuộc CMTS sẽ không hẵn sẽ thành công, mà có thể bị giai cấp phong kiến đè bẹp.

c) Động lực của cách mạng tư sản

Câu hỏi SGK Giải Sử 11 Chân trời sáng tạo Bài 1 (trang 9): Tại sao nói quần chúng nhân dân là động lực của cách mạng tư sản?
Trả lời:
Quần chúng nhân dân được gọi là động lực của cách mạng là vì:
- Là lực lượng chính tham gia cách mạng
- Chiếm số lượng đông đảo
- Có tinh thần chiến đấu, khát khao giải phóng

3. Kết quả, ý nghĩa của các cuộc cách mạng tư sản

a) Kết quả

Câu hỏi SGK Giải Sử 11 Chân trời sáng tạo Bài 1 (trang 10): Trình bày kết quả của cuộc cách mạng tư sản
Trả lời:
- Cách mạng tư sản bùng nổ từ thế kỉ XVI, lan rộng khắp châu Âu và Bắc Mỹ, trải qua nhiều giai đoạn, thậm chí nhiều nơi kéo dài đến thế kỉ XX. Các cuộc cách mạng tư sản đã lật đổ, xóa bỏ được tàn dư của chế độ phong kiến, thiết lập quan hệ sản xuất mới, xây dựng nhà nước pháp quyền.
- Tuỳ thuộc vào điều kiện lịch sử của mỗi nước mà kết quả của các cuộc cách mạng tư sản có sự khác nhau. Ví dụ như:
+ Cách mạng ở Nê-đéc-lan và các bang thuộc địa ở Bắc Mỹ đã giải phóng thuộc địa, lập ra nhà nước cộng hòa tư sản;
+ Cách mạng tư sản Anh giành được quyền lực cho phe Nghị viện, thiết lập chế độ quân chủ lập hiến;
+ Cách mạng tư sản Pháp đập tan chế độ phong kiến chuyên chế, xây dựng nền cộng hòa dân chủ.

b) Ý nghĩa

Câu hỏi SGK Giải Sử 11 Chân trời sáng tạo Bài 1 (trang 11): Chọn một cuộc cách mạng tư sản tiêu biểu và trình bày ý nghĩa của cuộc cách mạng đó.
Trả lời:
- Cuộc cách mạng tư sản pháp là cuộc cách mạng tư sản điển hình với nhiều ý nghĩa quan trọng:
* Đối với nước Pháp:
- Cuộc cách mạng tư sản pháp đã lật đổ chính quyền quân chủ chuyên chế, thủ tiêu mọi tàn dư phong kiến.
- Cuộc cách mạng tư sản pháp nhằm giải quyết vấn đề ruộng đất cho nông dân.
- Cuộc cách mạng tư sản pháp hình thành thị trường dân tộc thống nhất mở đường cho lực lượng tư bản chủ nghĩa ở Pháp phát triển.
- Không chỉ vậy cuộc cuộc cách mạng tư sản pháp còn giúp những cản trở đối với công thương nghiệp bị xóa bỏ, thị trường dân tộc thống nhất được hình thành.
* Đối với thế giới:
- Cuộc cách mạng tư sản pháp làm chế độ phong kiến bị lung lay ở khắp châu Âu.
- Cách mạng tư sản Pháp đã mở ra thời đại mới – thời đại thắng lợi và củng cố của chủ nghĩa tư bản ở các nước tiên tiến thời bấy giờ.
- Bên cạnh ý nghĩa của Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVIII được coi là cuộc cách mạng tư sản triệt để nhất, nhưng nó vẫn chưa đáp ứng được đầy dù quyền lợi cho nhân dân, vẫn không hoàn toàn xóa bỏ được chế độ phong kiến, chỉ có giai cấp tư sản là được hưởng lợi.

Luyện tập

Luyện tập 1 SGK Giải Sử 11 Chân trời sáng tạo Bài 1 (trang 12): Trong các tiền đề bùng nổ cách mạng tư sản, theo em, tiền đề kinh tế có ý nghĩa như thế nào?
Trả lời:
- Tiền đề kinh tế có ý nghĩa vô cùng quan trọng và mang tính quyết định cuộc cách mạng tư sản phát triển theo hướng nào được thể hiện như sau:
+ Các công trường thủ công ra đời với các nghề phổ biến như len, dạ, vải, đóng tàu, khai thác mỏ, luyện kim,…
+ Nhiều trung tâm công – thương nghiệp, tài chính xuất hiện như: An-véc-pen, Am-xtec-đam (Nê-đéc-lan), Mác-xây (Pháp),…
+ Kinh tế nông nghiệp đã phát triển theo hướng sản xuất hàng hóa, hỗ trợ cho công, thương nghiệp. Nhiều lãnh chúa phong kiến chuyển sang kinh doanh ruộng đất, sản xuất hoặc cho thuê.
=> Sự phát triển mạnh mẽ của tiền đề kinh tế, quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa đã dần được hình thành ở Tây Âu và Bắc Mĩ.
Luyện tập 2 SGK Giải Sử 11 Chân trời sáng tạo Bài 1 (trang 12): Hoàn thành bảng so sánh của các cuộc cách mạng tư sản tiêu biểu ở Tây Âu và Bắc Mĩ thời cận đại theo gợi ý dưới đây:

Trả lời:

Nội dung	Cách mạng tư sản Anh		Chiến tranh giành độc lập của 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ	Cách mạng tư sản Pháp
Mục tiêu	- Lật đổ chế độ phong kiến chuyên chế (đứng đầu là vua Sác-lơ I) - Thiết lập nền thống trị của giai cấp tư sản và quý tộc mới; - Mở đường cho chủ nghĩa tư bản phát triển.		- Lật đổ ách thống trị của thực dân Anh, giành độc lập dân tộc; - Thiết lập chính quyền của giai cấp tư sản và chủ nô; - Mở đường cho chủ nghĩa tư bản phát triển.	- Lật đổ chế độ phong kiến chuyên chế (đứng đầu là vua Lu-i XVI) - Thiết lập nền thống trị của giai cấp tư sản và quý tộc mới; - Mở đường cho chủ nghĩa tư bản phát triển.
Nhiệm vụ	- Xóa bỏ tính chất chuyên chế phong kiến; - Xác lập nền dân chủ tư sản.		- Giành độc lập dân tộc; - Thống nhất thị trường dân tộc, hình thành quốc gia dân tộc. - Xác lập nền dân chủ tư sản.	- Hình thành thị trường dân tộc thống nhất; - Chống ngoại xâm và nội phản, bảo vệ độc lập dân tộc và chính quyền cách mạng. - Xác lập nền dân chủ tư sản; xóa bỏ chế độ đẳng cấp, ban hành các quyền tự do, bình đẳng; - Đảm bảo quyền tư hữu về ruộng đất cho nông dân.
Giai cấp lãnh đạo	Giai cấp tư sản và quý tộc mới		Giai cấp tư sản và tầng lớp chủ nô	Giai cấp tư sản
Động lực	Lực lượng lãnh đạo và quần chúng nhân dân (nông dân, công nhân, bình dân thành thị, tiểu tư sản,…)
Kết quả	- Lật đổ chế độ quân chủ chuyên chế - Thiết lập chế độ quân chủ lập hiến.	- Lật đổ ách thống trị của thực dân Anh. - Hợp chúng quốc Hoa Kỳ ra đời.		- Lật đổ chế độ phong kiến chuyên chế; thiết lập nền dân chủ tư sản.
Ý nghĩa	- Mở đường cho sự phát triển của chủ nghĩa tư bản ở Anh.	- Mở đường cho sự phát triển của chủ nghĩa tư bản ở Bắc Mỹ - Góp phần thúc đẩy phong trào chống phong kiến ở châu Âu và phong trào đấu tranh giành độc lập ở các nước thuộc địa khắp nơi trên thế giới.		- Mở đường cho sự phát triển của chủ nghĩa tư bản - Lung lay chế độ phong kiến khắp châu Âu. - Để lại nhiều bài học kinh nghiệm cho phong trào cách mạng các nước. - Tư tưởng Tự do, Bình đẳng, Bác ái được truyền bá rộng rãi.

Vận dụng

Vận dụng SGK Giải Sử 11 Chân trời sáng tạo Bài 1 (trang 5): Tìm hiểu và trình bày về Tuyên ngôn độc lập của Mỹ và bản Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền của Pháp (gợi ý: tác giả, nội dung, giá trị lịch sử, trong đó có sự ảnh hưởng tới Tuyên ngôn độc lập của Chủ tịch Hồ Chí minh,…)
Trả lời:
- Tuyên ngôn Độc lập Mỹ (1776) đã khẳng định “Mọi người sinh ra đều bình đẳng, tạo hóa đã ban cho họ những quyền tất yếu và bất khả xâm phạm, không thể tước bỏ. Trong số những quyền ấy có quyền được sống, quyền được tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc”.
- Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền Pháp (1789) cũng khẳng định “mọi người sinh ra đều có quyền sống tự do và bình đẳng; mọi sự phân biệt xã hội chỉ có thể đặt trên cơ sở lợi ích chung”. Bản tuyên ngôn mở đầu bằng cách trích dẫn những lời bất hủ của "Tuyên ngôn độc lập mĩ" và "tuyên ngôn nhân quyền và dân quyền" của pháp. Cả hai bản tuyên ngôn này đều đề cập đến quyền tự do, quyền sống, quyền bình đẳng của con người. Người trân trọng, đề cao những lời lẽ trong hai văn bản này. Người khẳng định: "đó là những lẽ phải không ai chối cãi được". Bởi đây là thành quả của những cuộc cách mạng tháng Tám tiến bộ và chân lí mang đầy tính nhân văn của nhân loại. Nhà văn đấu tranh cho quyền của con người. Từ hai bản tuyên ngôn Bác đã vận dụng sáng tạo. Từ quyền của con người, Bác nâng lên quyền của cả dân tộc. Tầm nhìn sâu rộng của Bác đã tạo nên một lời khẳng định đanh thép: "Suy rộng ra, câu ấy có ý nghĩa là: tất cả các dân tộc trên thế giới đều sinh ra bình đẳng, dân tộc nào cũng có quyền sống, quyền sung sướng và quyền tự do". Việc trích dẫn hai văn bản này có tác dụng rất lớn. Nó như một cách "gậy ông đập lưng ông", đập tan mọi luận điệu xảo trá của kẻ thù, tố cáo tội ác của chúng.