Trước khi đọc
Câu hỏi 1: Theo bạn, ngoài lĩnh vực nghệ thuật chuyên nghiệp, người ta thường dùng “nghệ thuật” và “nghệ sĩ” để chỉ hoạt động hoặc con người như thế nào?
Trả lời:
Ngoài lĩnh vực nghệ thuật chuyên nghiệp:
+ Nghệ thuật:
Kỹ năng, khả năng thực hiện một công việc nào đó một cách khéo léo, đẹp mắt.
Hoạt động sáng tạo mang tính thẩm mỹ trong các lĩnh vực như nấu ăn, cắm hoa, trang trí nhà cửa,...
Khả năng thể hiện bản thân, truyền tải thông điệp, cảm xúc thông qua các hình thức phi ngôn ngữ như cử chỉ, điệu bộ,...
+ Nghệ sĩ:
Người có kỹ năng, khả năng thực hiện một công việc nào đó một cách khéo léo, đẹp mắt.
Người sáng tạo ra các sản phẩm nghệ thuật trong các lĩnh vực như nấu ăn, cắm hoa, trang trí nhà cửa,...
Người có khả năng thể hiện bản thân, truyền tải thông điệp, cảm xúc thông qua các hình thức phi ngôn ngữ như cử chỉ, điệu bộ,...
+ Ví dụ:
Một người nấu ăn ngon có thể được xem là "nghệ sĩ nấu ăn".
Một người cắm hoa đẹp có thể được xem là "nghệ sĩ cắm hoa".
Một người có khả năng thuyết trình thu hút có thể được xem là "nghệ sĩ thuyết trình".
Câu hỏi 2: Bạn hãy phân biệt tập tục (phong tục, tập quán) và hủ tục. Nêu ví dụ để làm rõ ý kiến của mình.
Trả lời:
Phân biệt tập tục và hủ tục
- Khái niệm:
+ Tập tục (phong tục, tập quán): Là những nếp sống, thói quen được cộng đồng thừa nhận, lưu truyền qua nhiều thế hệ, mang tính chất lịch sử và có giá trị tích cực. Tập tục thể hiện bản sắc văn hóa của một dân tộc, góp phần duy trì trật tự xã hội và gắn kết con người với nhau.
+ Hủ tục: Là những nếp sống, thói quen lạc hậu, phản khoa học, trái với đạo đức, gây ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống con người và sự phát triển của xã hội. Hủ tục cần được bài trừ và loại bỏ để xây dựng một xã hội văn minh, tiến bộ.
- Phân biệt:
Ví dụ:
+ Tập tục:
Lễ hội Giỗ tổ Hùng Vương: Đây là một lễ hội truyền thống lâu đời của dân tộc Việt Nam, thể hiện lòng biết ơn tổ tiên và tinh thần đoàn kết dân tộc.
+ Hủ tục:
Tảo hôn: Ép buộc con gái kết hôn khi còn quá nhỏ, ảnh hưởng đến sức khỏe, học tập và hạnh phúc của trẻ em.
Đọc văn bản
1. Chú ý: cách tác giả dẫn dắt vào không gian của câu chuyện.
Trả lời:
- Tác giả mở đầu câu chuyện bằng cuộc gặp gỡ tự nhiên và tình cờ với người bạn cũ tên Lăng Vân, từ đó biết được thông tin éo le rằng ngày mai nhà anh ta phải chứa hàng xóm. Bằng tình huống bất ngờ này, tác giả đã khéo léo tạo nên sự tò mò cho người đọc.
2. Việc đan xen giữa yếu tố miêu tả, tự sự và ngôn ngữ đối thoại có hiệu quả như thế nào?
Trả lời:
* Hiệu quả:
- Tạo sự sinh động, hấp dẫn: Giúp cho tác phẩm không bị nhàm chán, thu hút sự chú ý của người đọc.
- Thể hiện rõ tính cách nhân vật:
+ Qua lời thoại, thể hiện sự hài hước, dí dỏm của anh Mới.
+ Qua miêu tả hành động, thể hiện sự khéo léo, tài ba của anh Mới.
- Làm nổi bật chủ đề: Tác phẩm không chỉ miêu tả "nghệ thuật" băm thịt gà mà còn phê phán sự tham lam, bủn xỉn của bọn cường hào, chức dịch.
3. Chú ý cách kể, miểu tả chi tiết cùng thủ pháp “gây tò mò” về quá trình băm thịt gà.
Trả lời:
* Cách kể:
- Tác giả sử dụng ngôi thứ ba, khách quan để kể lại quá trình băm thịt gà.
Cách kể tỉ mỉ, chi tiết, theo trình tự thời gian từ khi chuẩn bị đến khi hoàn thành.
- Thủ pháp “gây tò mò”:
+ Tác giả sử dụng nhiều động từ mạnh, tính từ miêu tả đắt giá gây tò mò cho người đọc
4. Các chi tiết miêu tả động tác, âm thanh khi băm thịt gà có tác dụng gì?
Trả lời:
- Thể hiện sự khéo léo, tài ba của anh Mới
- Tạo sự sinh động, hấp dẫn cho tác phẩm
- Làm nổi bật chủ đề của tác phẩm: “nghệ thuật” băm thịt gà
5. Đoạn kết tạo ấn tượng thế nào cho người đọc?
Trả lời:
- Kết thúc bất ngờ: Không ai ngờ rằng anh Mới lại băm thịt gà thành 92 miếng.
- Gây ấn tượng mạnh mẽ cho người đọc: Khiến người đọc suy nghĩ về sự tham lam, bủn xỉn của bọn cường hào, chức dịch.
- Làm nổi bật chủ đề tác phẩm: Phê phán sự tham lam, bủn xỉn của bọn cường hào, chức dịch.
- Ngoài ra, đoạn kết còn có tác dụng:
+ Khẳng định "nghệ thuật" băm thịt gà của anh Mới: Băm thịt gà nhanh, gọn, đều đặn, đẹp mắt.
+ Thể hiện sự hài hước, dí dỏm của tác phẩm: "Cả nhà đều mỉm cười".
Sau khi đọc
Câu 1 (trang 45 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Nhan đề của văn bản có thể gợi lên những suy luận, phán đoán gì về nội dung được đề cập trong bài phóng sự?
Trả lời:
- Nội dung bài viết sẽ đề cập đến "nghệ thuật" băm thịt gà, một kỹ năng đặc biệt và độc đáo. "Nghệ thuật" băm thịt gà cũng có thể được sử dụng như một ẩn dụ cho những hành động phi nghĩa và phi nhân đạo. Cách tiếp cận này không chỉ gây tò mò mà còn thu hút sự chú ý của người đọc.
Câu 2 (trang 45 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Các sự việc chính trong văn bản được tác giả thuật lại theo trình tự nào? Nhận xét về cách quan sát, ghi chép hiện thực của tác giả.
Trả lời:
- Trình tự:
+ Trình tự thời gian: Tác giả thuật lại các sự việc theo trình tự thời gian diễn ra: từ việc chuẩn bị cho đến khi "chứa hàng xóm" kết thúc.
+ Trình tự logic: Các sự việc được sắp xếp theo logic, có mối liên hệ chặt chẽ với nhau.
- Nhận xét về cách quan sát, ghi chép hiện thực của tác giả:
+ Tỉ mỉ, chi tiết: Tác giả miêu tả mọi thứ một cách tỉ mỉ, chi tiết, từ khung cảnh, con người đến từng hành động, cử chỉ.
+ Sắc sảo, tinh tế: Nhằm nắm bắt được những chi tiết nhỏ nhất, những nét sinh động nhất.
+ Khách quan, trung thực.
Câu 3 (trang 45 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Cảnh anh mõ làng băm thịt gà trong cuộc chia cỗ phản ánh hiện thực gì ở nông thôn Việt Nam xưa?
Trả lời:
- Cảnh anh mõ lăng băm thịt gà trong cuộc chia cỗ phần ánh hiện thực:
+ Bọn cường hào, chức dịch tham lam, bủn xỉn, chỉ biết hưởng thụ mà không biết lao động.
+ Nông dân nghèo khổ, bị áp bức, bóc lột.
+ Xã hội bất công, thối nát.
Câu 4 (trang 45 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Nhận xét về tác dụng của việc sử dụng ngôi kể thứ nhất trong bài phóng sự.
Trả lời:
- Giúp cho bài phóng sự có tính chân thực cao, gây ấn tượng cho người đọc.
- Tạo sự đồng cảm cho người đọc với những người nông dân nghèo khổ.
Câu 5 (trang 45 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Chỉ ra và phân tích những yếu tố tạo nên giọng điệu của bài phóng sự.
Trả lời:
- Cách tiếp cận, phản ánh hiện thực bằng lối quan sát, ghi chép tỉ mỉ, chân thực toàn bộ quá trình và kết quả của việc “băm thịt gà, qua đó khái quát, châm biếm một hiện tượng điển hình của đời sống xã hội nông thôn Việt Nam xưa ở cả chiều rộng và chiều sâu.
- Cách miêu tả và xây dựng nhân vật: Nhân vật anh mõ làng thuần thục, điêu luyện trong việc băm thịt gà, điển hình cho tệ nạn chia phần khủng khiếp ở nông thôn Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám, được miêu tả bằng cái nhìn khách quan nhưng có ý nghĩa phê phán sâu sắc.
- Cách sử dụng ngôn ngữ: Ngôn ngữ miêu tả cùng với những lời trữ tình ngoại để đầy thán phục (“Trông những miếng thịt của hắn bốc ra góc mâm, mới đẹp làm sao!”; “Tôi chịu lắm. Và tôi muốn dâng cho ông Mới ấy cái chức nghệ sĩ.;...) nhưng không phải là lời ngợi ca tài năng và nghệ thuật mà là lời châm biếm về hủ tục chia phần khủng khiếp ở làng quê này.
Câu 6 (trang 45 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Theo bạn, những nội dung được đề cập trong văn bản có ý nghĩa đối với thực tiễn hiện nay không? Lí giải ý kiến của bạn.
Trả lời:
- Bài học về đạo đức:
+ Lên án sự tham lam, bủn xỉn.
+ Ca ngợi phẩm chất tốt đẹp của người lao động.
- Bài học về xây dựng xã hội:
+ Phê phán xã hội bất công, thối nát.
+ Khẳng định giá trị của công bằng, bác ái.
Câu 7 (trang 45 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Hãy khái quát đặc điểm cơ bản của thể loại phóng sự qua văn bản Nghệ thuật băm thịt gà.
Trả lời:
- Một số đặc điểm của phóng sự:
+ Tính thời sự: Tác giả đã tái hiện một hiện tượng đang hằng ngày diễn ra trong đời sống nông thôn Việt Nam lúc bấy giờ, qua đó thể hiện thái độ châm biếm, phê phán, tác động đến nhận thức của con người trong xã hội đương thời.
+ Tính xác thực: Sự chính xác của phóng sự thể hiện qua việc ghi chép chân thực những chi tiết, thời gian, địa điểm,... đặc biệt là việc ghi chép tại chỗ cảnh băm thịt gà.
+ Tính thẩm mĩ: Thể hiện dấu ấn phong cách cá nhân tác giả trong việc miêu tả sự việc và nhân vật; sử dụng ngôn ngữ và những lời trữ tình ngoại đề giàu hình ảnh, cảm xúc,... tạo hứng thú cho người đọc.
Kết nối đọc - viết
Đề bài: Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) trình bày cảm nhận về một khía cạnh nội dung hoặc nghệ thuật của văn bản Nghệ thuật băm thịt gà mà bạn tâm đắc.
Bài tham khảo
Nghệ thuật châm biếm là một trong những điểm sáng tạo nên sức hấp dẫn của văn bản "Nghệ thuật băm thịt gà". Ngòi bút của tác giả Ngô Tất Tố đã phơi bày hiện thực xã hội Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám với những bất công, thối nát một cách sắc sảo, trào phúng. Tác giả tập trung vào việc miêu tả cảnh chia cỗ phần, đặc biệt là chi tiết anh Mới băm thịt gà. Bằng những chi tiết miêu tả sinh động, cụ thể, tác giả đã lột tả sự tham lam, bủn xỉn của bọn cường hào, chức dịch.
Chúng chỉ lo tranh giành phần hơn cho mình, bất chấp mọi đạo lý. Điển hình là hình ảnh "cụ" với bộ râu dài, "ngồi chễm chệ trên chiếc sập gụ", "mắt hau háu", "tay run run". Hay như "thằng mõ" "lẻo lẻo", "nhanh như cắt" vơ vét từng miếng thịt gà. Tác giả sử dụng nhiều biện pháp tu từ như so sánh, ẩn dụ, cường điệu để tăng tính châm biếm. Ví dụ, so sánh "cụ" với "chim cắt", "thằng mõ" với "chó sói". Tóm lại, nhờ nghệ thuật châm biếm sắc sảo, tác giả đã phơi bày hiện thực xã hội một cách sinh động, đồng thời thể hiện thái độ căm phẫn, mỉa mai đối với bọn thống trị.