Trước khi đọc
Câu hỏi 1: Bạn hiểu thế nào là trò lố? Trước một trò lố, người ta thường có những phản ứng như thế nào?
Trả lời:
"Trò lố" thường ám chỉ các hành động, lời nói hoặc hành vi không chân thành, không trung thực hoặc không chính xác. Đây là những hành động hoặc lời nói được thực hiện với mục đích đánh lừa, gạt người khác hoặc tạo ra ấn tượng giả dối.
Đối diện với một trò lố, người ta thường phản ứng bằng sự hoài nghi, phẫn nộ, tức giận hoặc mất lòng tin.
Câu hỏi 2: Bạn đã biết gì về Phan Bội Châu và sự kính trọng mà nhân dân ta dành cho ông?
Trả lời:
- Phan Bội Châu là một trong những nhà cách mạng, nhà văn và triết gia nổi tiếng của Việt Nam vào cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20. Ông được biết đến với vai trò là một nhà lãnh đạo cách mạng, người đã đóng góp vào việc khởi đầu nhiều phong trào chống lại sự thống trị của người Pháp và sau đó là của người Nhật ở Việt Nam.
- Trong lòng người dân Việt Nam, Phan Bội Châu được coi là một biểu tượng của sự đấu tranh cho tự do và độc lập dân tộc. Ông được tôn vinh như một nhà cách mạng vĩ đại, một người bảo vệ lẽ phải và một biểu tượng của lòng yêu nước. Các tác phẩm văn học và triết học của ông cũng được nghiên cứu và coi trọng trong văn hóa và giáo dục của Việt Nam.
Đọc văn bản
1. Đoạn mở đầu có gì đặc biệt? Chú ý những biểu hiện của sự trào lộng trong ngôn ngữ trần thuật.
Trả lời:
* Đoạn mở đầu của văn bản "Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu" đặc biệt ở những điểm sau:
- Giới thiệu nhân vật độc đáo:
+ Giới thiệu Va-ren: Toàn quyền Đông Dương, qua chức danh và hành động: "điệu bộ vênh vang, ra vẻ quan trọng".
+ Giới thiệu Phan Bội Châu: "ông già tù", "người yêu nước nức tiếng".
- Sử dụng ngôn ngữ mỉa mai:
+ Gọi Va-ren là "ông quan Toàn quyền" (chức danh cao quý) nhưng lại đi "dòm ngó" (hành động tò mò, thiếu đứng đắn).
+ Gọi Phan Bội Châu là "ông già tù" (thân phận thấp kém) nhưng lại "nức tiếng" (danh tiếng vang dội).
Đoạn mở đầu của văn bản "Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu" là một đoạn văn đặc sắc, có vai trò quan trọng trong việc giới thiệu nhân vật, tạo tình huống và thể hiện chủ đề tác phẩm.
2. Hình dung cảnh tượng tân quan Tòa quyền đến Đông Dương.
Trả lời:
- Khi tân quan Toàn quyền Pháp đến Đông Dương, có thể hình dung đến một cảnh tượng trang trọng và đầy ấn tượng. Đoàn rước lớn với sự tham gia của các quan chức thuộc địa và binh lính Pháp, diễu hành qua các con đường chính của thành phố. Người dân đứng hai bên đường, tò mò và có phần e dè, nhìn theo đoàn rước. Các tòa nhà chính phủ và công trình xung quanh được trang hoàng lộng lẫy, thể hiện sự quan trọng của sự kiện này và quyền lực của Pháp tại Đông Dương. Đây là biểu hiện của sự kiểm soát và ảnh hưởng của Pháp trong khu vực vào thời kỳ thuộc địa.
3. Chú ý: giọng điệu của người kể chuyện.
Trả lời:
- Giọng điệu mỉa mai, châm biếm
- Trào phúng, phẫn nộ nhưng có chút pha lẫn sự tôn kính.
4. Có gì đặc biệt trong cách tác giả diễn tả thái độ của dân chúng?
Trả lời:
Cách tác giả diễn tả thái độ của dân chúng trong văn bản "Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu" đặc biệt ở những điểm sau:
- Không trực tiếp miêu tả:
+ Tác giả không trực tiếp miêu tả cảm xúc hay suy nghĩ của dân chúng.
- Sử dụng miêu tả gián tiếp:
+ Miêu tả hành động: "Dân chúng đứng thành hai bên đường", "khuôn mặt lo âu, phẫn uất".
+ Miêu tả cảnh vật: "Bến cảng Sài Gòn nhộn nhịp, tấp nập", "dàn nhạc Tây phương vang lên những bản nhạc chào mừng".
- Sử dụng biện pháp so sánh:
+ So sánh sự im lặng của Phan Bội Châu với "tảng đá", "bức tượng đồng".
- Sử dụng biện pháp đối lập:
+ Đối lập sự im lặng của Phan Bội Châu với tiếng nhạc ồn ào, náo nhiệt.
5. Chú ý thủ pháp tương phản và trùng điệp
Trả lời:
- Thủ pháp tương phản và trùng điệp là hai phương tiện nghệ thuật quan trọng, góp phần thể hiện chủ đề và tư tưởng của tác phẩm.
6. Hình dung phản ứng của Phan Bội Châu.
Trả lời:
- Phản ứng của Phan Bội Châu khi biết mình bị Va-ren lừa dối có thể là sững sờ, ngỡ ngàng vì Phan Bội Châu vốn tin tưởng Va-ren là người tốt, là nhà bác học uyên thâm, là người có thể giúp đỡ mình trong việc giải phóng Việt Nam. Khi sự thật được phơi bày, Phan Bội Châu cảm thấy phẫn nộ, tức giận trước hành động lừa dối của Va-ren. Ông nhận ra Va-ren là kẻ lừa đảo, là tay sai của thực dân Pháp.
- Sau khi trải qua sự phẫn nộ, Phan Bội Châu cảm thấy buồn bã, thất vọng. Ông tin tưởng Va-ren là người có thể giúp đỡ mình, nhưng ông đã bị lừa dối. Tác giả miêu tả sự buồn bã của Phan Bội Châu qua chi tiết “hình như lọt vào tai Bội Châu chẳng khác gì “nước đổ lá khoai”, “cái im lặng dửng dưng”,...
Sau khi đọc
Câu 1 (trang 26 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Truyện ngắn Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu ra đời trong hoàn cảnh đặc biệt như thế nào?
Trả lời:
Truyện ngắn được viết vào năm 1925, khi Phan Bội Châu bị bắt giam và chuẩn bị đưa ra xét xử. Bối cảnh lúc bấy giờ bao gồm:
- Thực dân Pháp gia tăng khủng bố và đàn áp phong trào yêu nước.
- Phan Bội Châu bị bắt giam, gây nên sự phẫn nộ và lên án từ dư luận Pháp và quốc tế.
- Va-ren, Toàn quyền Đông Dương mới, hứa hẹn sẽ cải thiện tình hình.
Câu 2 (trang 26 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Tác phẩm được chia thành năm phần rõ rệt. Hãy khái quát nội dung của từng phần.
Trả lời:
- Phần 1:
+ Giới thiệu Va-ren, Toàn quyền Đông Dương mới, hứa hẹn "trao trả tự do" cho Phan Bội Châu.
+ Phân tích ý đồ của Va-ren: lừa gạt dư luận, đánh lừa người Việt Nam.
- Phần 2:
+ Miêu tả Va-ren "dòm ngó" Phan Bội Châu trong nhà tù.
+ Thể hiện sự lố bịch, giả dối của Va-ren.
+ Tôn vinh khí phách hiên ngang, bất khuất của Phan Bội Châu.
- Phần 3:
+ Va-ren "nửa chính thức hứa sẽ chăm sóc vụ Phan Bội Châu".
+ Phơi bày sự lật lọng, dối trá của Va-ren.
- Phần 4:
+ Phan Bội Châu "vẫn ung dung, tự tại" trước lời hứa của Va-ren.
+ Thể hiện sự tin tưởng vào tương lai, vào thắng lợi của cách mạng.
- Phần 5:
+ Va-ren "chỉ biết im lặng" trước thái độ của Phan Bội Châu.
+ Thể hiện sự bất lực, thất bại của thực dân Pháp.
Câu 3 (trang 26 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Cảm hứng trào lộng được thể hiện ở những phương diện nào của tác phẩm?
Trả lời:
- Cảm hứng trào lộng thể hiện ở nhan đề: hạ bệ một sự kiện chính trị thành những trò lố nực cười.
- Cảm hứng trào lộng thể hiện qua việc xây dựng tình huống: tưởng tượng về cuộc gặp gỡ giữa hai bên, hai lực lượng đối địch.
- Cảm hứng trào lộng thể hiện qua việc xây dựng nhân vật: dựng một chân dung hí hoạ về quan Toàn quyền Đông Dương.
- Cảm hứng trào lộng thể hiện qua ngôn ngữ, giọng điệu: châm biếm, giễu nhại.
Câu 4 (trang 26 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Tìm những chi tiết làm rõ sự tương phản giữa hai nhân vật Va-ren và Phan Bội Châu. Sự tương phản đó được thể hiện trên những bình diện nào?
Trả lời:
Câu 5 (trang 26 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Câu chuyện tưởng tượng về việc Va-ren sang Việt Nam nhậm chức và gặp Phan Bội Châu được kể từ những điểm nhìn nào?
Trả lời:
- Điểm nhìn của Va-ren:
+ Va-ren là một kẻ xâm lược, đại diện cho thực dân Pháp.
+ Va-ren tự tin vào sức mạnh của thực dân Pháp và tin tưởng rằng mình có thể lừa gạt được Phan Bội Châu.
- Điểm nhìn của Phan Bội Châu:
+ Phan Bội Châu là một nhà yêu nước, tù nhân chính trị của thực dân Pháp.
+ Phan Bội Châu hiểu rõ bản chất lừa gạt của Va-ren và thực dân Pháp, giữ thái độ bất khuất, không khuất phục trước kẻ thù.
- Điểm nhìn của dư luận:
+ Dư luận quan tâm đến cuộc gặp gỡ giữa Va-ren và Phan Bội Châu, mong chờ Phan Bội Châu sẽ được trả tự do.
Câu 6 (trang 26 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Nêu cảm nhận của bạn về ngôn ngữ, giọng điệu của tác phẩm.
Trả lời:
- Ngôn ngữ: giản dị, sắc sảo
- Giọng điệu: châm biếm, mỉa mai.
Câu 7 (trang 26 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Phần kết thúc của tác phẩm có điểm gì đáng chú ý? Theo bạn, có những phương án kết thúc nào khác có thể nghĩ đến (xét theo góc nhìn của người sáng tác)?
Trả lời:
- Phần kết thúc của tác phẩm Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu có những điểm đáng chú ý sau:
1. Mở ra viễn cảnh tươi sáng cho tương lai:
+ Va-ren bị vạch trần bộ mặt lừa đảo, bẽ mặt trước dư luận.
+ Phan Bội Châu và các nhà yêu nước khác tiếp tục đấu tranh cho độc lập dân tộc.
+ Tác giả thể hiện niềm tin vào sự chiến thắng của chính nghĩa.
2. Tạo sự bất ngờ cho người đọc:
+ Va-ren tưởng chừng như đã thành công nhưng cuối cùng lại thất bại thảm hại.
+ Kết thúc mở ra nhiều suy nghĩ cho người đọc về tương lai của Việt Nam.
3. Phù hợp với chủ đề tác phẩm:
+ Vạch trần bộ mặt lừa đảo của thực dân Pháp.
+ Ca ngợi tinh thần yêu nước của Phan Bội Châu và các nhà yêu nước khác.
- Phương án kết thúc khác:
1. Va-ren tiếp tục lừa dối dư luận:
+ Va-ren sử dụng thủ đoạn để che đậy sự thật, lừa dối dư luận.
+ Phan Bội Châu và các nhà yêu nước tiếp tục đấu tranh nhưng gặp nhiều khó khăn.
+ Kết thúc này thể hiện sự phức tạp của cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc.
2. Phan Bội Châu được trả tự do:
+ Nhờ sự can thiệp của dư luận quốc tế, Phan Bội Châu được trả tự do.
+ Phan Bội Châu tiếp tục hoạt động yêu nước, cổ vũ tinh thần đấu tranh cho độc lập dân tộc.
+ Kết thúc này thể hiện niềm tin vào sức mạnh của chính nghĩa và sự đoàn kết của nhân dân.
Câu 8 (trang 26 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Qua tác phẩm này, bạn có suy nghĩ gì về tài năng viết truyện ngắn của Nguyễn Ái Quốc?
Trả lời:
- Khả năng quan sát, miêu tả sinh động:
+ Miêu tả chi tiết, tỉ mỉ ngoại hình, hành động, lời nói của Va-ren và Phan Bội Châu.
+ Sử dụng nhiều biện pháp tu từ như so sánh, ẩn dụ, cường điệu,...
- Khả năng châm biếm, trào phúng sắc sảo:
+ Vạch trần bộ mặt lố bịch, giả dối của Va-ren và thực dân Pháp.
+ Sử dụng ngôn ngữ mỉa mai, châm biếm, giọng điệu trào phúng.
- Khả năng xây dựng nhân vật:
+ Hai nhân vật Va-ren và Phan Bội Châu được xây dựng đối lập, tương phản.
+ Thể hiện rõ tính cách, bản chất của hai nhân vật.
- Khả năng sử dụng ngôn ngữ:
+ Ngôn ngữ giản dị, mộc mạc, dễ hiểu.
+ Sử dụng nhiều từ ngữ bình dân, phù hợp với nội dung và mục đích của tác phẩm.
Kết nối đọc - viết
Đề bài: Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) trình bày cảm nhận, suy nghĩ của bạn về một thủ pháp trào lộng đã được tác giả sử dụng hoặc về đoạn kết của tác phẩm Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu.
Bài tham khảo
Đoạn kết của tác phẩm "Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu" là một điểm sáng tạo nghệ thuật của Nguyễn Ái Quốc. Tác giả đã khéo léo sử dụng kết thúc mở để tạo sự bất ngờ cho người đọc và khơi gợi suy nghĩ sâu xa về tương lai của Việt Nam. Va-ren, nhân vật đại diện cho chính quyền thực dân Pháp, ban đầu xuất hiện với vẻ ngoài tự tin, hứa hẹn sẽ cải thiện tình hình Việt Nam. Hắn ta làm như muốn mang lại điều tốt đẹp nhưng thực chất chỉ là trò lừa dối nhằm xoa dịu dư luận và tiếp tục củng cố quyền lực của thực dân.
Tuy nhiên, sự giả dối của Va-ren không thể che giấu mãi. Cuối cùng, bộ mặt lừa đảo của hắn bị phơi bày, khiến hắn bẽ mặt trước dư luận quốc tế. Sự thất bại của Va-ren không chỉ là sự sụp đổ của một cá nhân mà còn tượng trưng cho sự suy yếu của hệ thống thực dân đang cố gắng kiểm soát và đàn áp phong trào yêu nước ở Việt Nam. Phan Bội Châu, trái lại, xuất hiện như một biểu tượng của tinh thần yêu nước kiên cường và bất khuất của dân tộc Việt Nam. Ông và các nhà yêu nước khác không ngừng đấu tranh cho độc lập dân tộc, bất chấp những thủ đoạn đàn áp và khủng bố từ phía thực dân Pháp.
Hình ảnh Phan Bội Châu trong tác phẩm không chỉ là một nhà cách mạng mà còn là ngọn lửa thắp sáng tinh thần quật khởi và niềm tin vào sự tất thắng của chính nghĩa. Kết thúc mở của tác phẩm không chỉ dừng lại ở việc phơi bày sự thật về Va-ren và tôn vinh Phan Bội Châu. Nó còn mở ra nhiều suy nghĩ cho người đọc về tương lai của Việt Nam.
Liệu cuộc đấu tranh của nhân dân Việt Nam sẽ đi đến đâu? Sự lừa dối và áp bức của thực dân Pháp sẽ còn kéo dài bao lâu? Và quan trọng nhất, niềm tin vào chiến thắng của chính nghĩa có đủ mạnh để giúp dân tộc Việt Nam vượt qua mọi khó khăn và giành được độc lập hay không? Qua đoạn kết, tác giả Nguyễn Ái Quốc đã thể hiện niềm tin mãnh liệt vào sự chiến thắng của chính nghĩa.
Ông tin rằng, dù thực dân Pháp có hung hăng, tàn bạo đến đâu, thì nhân dân Việt Nam, với tinh thần yêu nước bất khuất, cũng sẽ chiến thắng và giành được độc lập dân tộc. Đoạn kết của tác phẩm không chỉ khơi gợi lòng yêu nước và tinh thần tự hào dân tộc, mà còn truyền tải một thông điệp mạnh mẽ về niềm tin vào một tương lai tươi sáng cho Việt Nam.