Mở đầu: Em hãy kể một số quyền và nghĩa vụ của công dân về kinh doanh mà em biết.
Lời giải:
- Công dân có các quyền về kinh doanh như:
+ Quyền tự do kinh doanh những ngành, nghề mà pháp luật không cấm;
+ Quyền bình đẳng về kinh doanh;
+ Có quyền khiếu nại, tố cáo các hành vi vi phạm pháp luật về kinh doanh;
- Công dân có các nghĩa vụ về kinh doanh như:
+ Tuân thủ quy định của Hiến pháp và pháp luật về kinh doanh;
+ Tôn trọng quyền tự do kinh doanh của người khác;
+ Kê khai, nộp thuế theo quy định của pháp luật;
1. Quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân về kinh doanh
Câu hỏi:
1/ Trường hợp trên, vợ chồng ông M đã vi phạm quy định nào của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của công dân trong kinh doanh? Hành vi vi phạm đó gây nên những hậu quả gì?
2/ Theo em, công dân có những quyền và nghĩa vụ gì trong kinh doanh? Hãy nêu ví dụ về việc công dân thực hiện tốt các quyền, nghĩa vụ đó trong cuộc sống.
Lời giải:
1/ Trường hợp của ông M và vợ đã vi phạm một số quy định của Luật Doanh nghiệp năm 2020:
+ Vi phạm về quyền: Theo Điều 7, doanh nghiệp có quyền tự do kinh doanh ngành, nghề mà luật không cấm. Tuy nhiên, việc sản xuất và bán hàng giả là hành vi bị cấm theo pháp luật.
+ Vi phạm về nghĩa vụ: Theo Điều 8, doanh nghiệp có nghĩa vụ chịu trách nhiệm về tính trung thực, chính xác của thông tin kê khai trong hồ sơ đăng ký doanh nghiệp và các báo cáo. Việc sản xuất và bán hàng giả là vi phạm trách nhiệm này.
+ Hành vi bị nghiêm cấm: Theo Điều 16, việc kê khai không trung thực, không chính xác nội dung hồ sơ đăng ký doanh nghiệp và nội dung hồ sơ đăng ký thay đổi nội dung đăng ký doanh nghiệp là hành vi bị nghiêm cấm.
Hậu quả của hành vi vi phạm này có thể gồm:
+ Hậu quả pháp lý: Ông M và vợ có thể phải đối mặt với các biện pháp xử lý hình sự, dân sự hoặc hành chính tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của hành vi vi phạm.
+ Hậu quả kinh tế: Họ có thể bị buộc phải bồi thường cho những thiệt hại phát sinh do hành vi vi phạm của mình.
2/ Quyền của công dân trong kinh doanh: quyền bình đẳng trong kinh doanh, quyền tự do kinh doanh ngành, nghề mà luật không cấm, quyền tự chủ kinh doanh và lựa chọn hình thức tổ chức kinh doanh; quyền tự do tìm kiếm thị trường, khách hàng và ký kết hợp đồng.
- Nghĩa vụ của công dân trong kinh doanh: kinh doanh đúng ngành, nghề ghi trong giấy phép kinh doanh và những ngành,nghề mà pháp luật không cấm; nộp thuế đầy đủ theo quy định của pháp luật; bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên; bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng; tuân thủ quy định của pháp luật về lao động…
- Ví dụ: Anh A mở một công ty sản xuất đồ lưu niệm: Anh A đã thực hiện quyền tự do kinh doanh của mình bằng cách mở công ty sản xuất đồ lưu niệm. Anh A được phép tự do lựa chọn ngành nghề kinh doanh, tự xác định giá cả, hình thức và phương thức kinh doanh miễn là tuân thủ pháp luật. Nhờ thực hiện đầy đủ nghĩa vụ kê khai, nộp thuế, công ty anh A đã góp phần đảm bảo nguồn thu cho ngân sách nhà nước để phục vụ cho công tác phát triển kinh tế - xã hội.
2. Quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân về về nộp thuế
Câu hỏi:
1/ Trong trường hợp 1, anh D đã thực hiện những quyền và nghĩa vụ gì của công dân về nộp thuế? Ngoài những quyền, nghĩa vụ đã thực hiện thì anh D còn có những quyền và nghĩa vụ nào khác về nộp thuế?
2/ Trong trường hợp 2, ông A đã vi phạm quy định nào của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của công dân về nộp thuế? Vì sao? Hành vi vi phạm của ông A có thể dẫn tới những hậu quả gì?
Lời giải:
1/ Trong trường hợp 1, anh D đã thực hiện quyền được tiếp cận thông tin, được hỗ trợ, hướng dẫn thực hiện việc nộp thuế. Thực hiện nghĩa vụ đăng kí thuế, sử dụng mã số thuế theo quy định của pháp luật; nghĩa vụ khai thuế chính xác, trung thực, đầy đủ và nộp tiền thuế đầy đủ, đúng thời hạn.
- Ngoài các quyền, nghĩa vụ đã thực hiện, anh D còn có các quyền, nghĩa vụ khác về nộp thuế như:
+ Quyền được giữ bí mật thông tin, trừ các thông tin phải cung cấp cho cơ quan thuế;
+ Quyền được hưởng các ưu đãi về thuế, hoàn thuế theo quy định của pháp luật về thuế;
+ Quyền được tố cáo những hành vi vi phạm pháp luật về nộp thuế;
+ Quyền yêu cầu cơ quan quản lí thuế giải thích về việc tính thuế, ấn định thuế;
+ Quyền kí hợp đồng với tổ chức kinh doanh dịch vụ làm thủ tục về thuế, đại lí làm thủ tục hải quan để thực hiện dịch vụ đại lí thuế, đại lí làm thủ tục hải quan;
+ Nghĩa vụ chấp hành quyết định kiểm tra, thanh tra thuế; nghĩa vụ tôn trọng các quyền về nộp thuế của người khác;....
2/ Trong trường hợp 2, ông A đã vi phạm một số quy định của Luật Quản lý thuế năm 2019:
+ Ông A đã vi phạm Điều 6.4 khi cố tình không kê khai hoặc kê khai thuế không đầy đủ, kịp thời, chính xác về số tiền thuế phải nộp.
+ Ông A cũng vi phạm Điều 6.7 khi bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ không xuất hoá đơn theo quy định của pháp luật, sử dụng hoá đơn không hợp pháp và sử dụng không hợp pháp hóa đơn.
+ Ngoài ra, ông A cũng vi phạm Điều 17.2 khi không khai thuế chính xác, trung thực, đầy đủ và nộp hồ sơ thuế đúng thời hạn.
Hành vi vi phạm của ông A có thể dẫn tới những hậu quả sau:
+ Hậu quả pháp lý: Ông A có thể phải đối mặt với các biện pháp xử lý hình sự, dân sự hoặc hành chính tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của hành vi vi phạm.
+ Hậu quả kinh tế: Ông A có thể bị buộc phải bồi thường cho những thiệt hại phát sinh do hành vi vi phạm của mình.
Luyện tập
Luyện tập 1: Các chủ thể dưới đây đã thực hiện quy định nào của pháp luật về quyền, nghĩa vụ của công dân trong kinh doanh? Hãy nêu nội dung cụ thể của quy định đó.
a. Anh K và chị O là bạn thân của nhau. Gần đây, hai người quyết định kinh doanh để tăng thêm thu nhập. Anh K lựa chọn thành lập công ty kinh doanh dịch vụ vận tải, còn chị O muốn tận dụng lợi thế của gia đình nên đã đăng kí thành lập hộ kinh doanh thực phẩm sạch.
b. Công ty C phát hiện xưởng sản xuất của bà Y có hành vi sản xuất các mặt hàng kém chất lượng, giả mạo sản phẩm của mình nên đã làm thủ tục khởi kiện theo quy định của pháp luật.
c. Cơ sở kinh doanh thực phẩm của bà G luôn chú trọng việc đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm.
d. Khi phát hiện sự cố gây ô nhiễm môi trường, ông T (chủ doanh nghiệp tư nhân) đã tiến hành các biện pháp khắc phục hậu quả, thực hiện đền bù cho những người bị thiệt hại và đầu tư lắp đặt hệ thống xử lí chất thải theo công nghệ tiên tiến.
Lời giải:
a. Anh K và chị O thực hiện quyền tự do kinh doanh ngành, nghề mà pháp luật không cấm(điều 7.1 - Luật Doanh nghiệp 2020); tự chủ kinh doanh và lựa chọn hình thức tổ chức kinh doanh (điều 7.2 - Luật Doanh nghiệp 2020). Cụ thể anh K và chị O đã tự do lựa chọn mặt hàng kinh doanh, tự chủ kinh doanh và lựa chọn hình thức tổ chức kinh doanh: Anh K lựa chọn thành lập công ty kinh doanh dịch vụ vận tải, chị O thành lập hộ kinh doanh thực phẩm sạch
b. Công ty C đã thực hiện quyền sở hữu trí tuệ; quyền khiếu nại, khởi kiện quyết định hành chính, hành vi hành chính liên quan đến quyền và lợi ích hợp pháp của mình (Điều 16.10 - Luật Quản lý thuế 2019). Cụ thể công ty C khởi kiện xưởng sản xuất của bà Y có hành vi sản xuất các mặt hàng kém chất lượng, giả mạo sản phẩm của mình
c. Cơ sở của bà G đã thực hiện nghĩa vụ: bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, tuân thủ đúng các quy định của pháp luật về lao động, bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của người lao động theo quy định của pháp luật (Điều 8.5 - Luật Doanh nghiệp 2020). Cụ thể bằng việc cơ sở kinh doanh thực phẩm của bà G luôn chú trọng việc đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm
d. Ông T đã thực hiện nghĩa vụ bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên, nghĩa vụ đáp ứng đủ điều kiện đầu tư kinh doanh khi kinh doanh ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện (Điều 8.1- Luật Doanh nghiệp 2020). Cụ thể ông T (chủ doanh nghiệp tư nhân) đã tiến hành các biện pháp khắc phục hậu quả, thực hiện đền bù cho những người bị thiệt hại và đầu tư lắp đặt hệ thống xử lý chất thải theo công nghệ tiên tiến.
Luyện tập 2: Các chủ thể dưới đây đã thực hiện quy định nào của pháp luật về quyền, nghĩa vụ của công dân về nộp thuế? Hãy nêu nội dung cụ thể của quy định đó.
a. Khi nộp hồ sơ quyết toán thuế thu nhập doanh nghiệp, chị G (kế toán của Công ty A) có một số thắc mắc về thủ tục nộp hồ sơ khai thuế qua giao dịch điện tử nên đã liên hệ với Chi cục thuế địa phương đề nghị hỗ trợ và được cán bộ tại đây hướng dẫn, cung cấp đầy đủ các thông tin cần thiết.
b. Sau khi nộp đủ các khoản tiền thuế theo quy định của pháp luật, anh T đã gửi văn bản đề nghị cơ quan quản lí thuế địa phương xác nhận việc thực hiện nghĩa vụ thuế với ngân sách nhà nước và được cơ quan quản lí thuế gửi thông báo xác nhận hoàn thành nghĩa vụ thuế.
c. Chị B kinh doanh online trên mạng xã hội và các sàn thương mại điện tử. Trong quá trình kinh doanh, chị B luôn ghi chép đầy đủ các hoạt động mua bán của mình để làm căn cứ khai thuế với cơ quan chức năng.
d. Ngay từ khi thành lập doanh nghiệp tư nhân, hộ gia đình C đã kí hợp đồng với Công ty Dịch vụ M để được hỗ trợ các thủ tục về kế toán và thuế.
Lời giải:
- Trường hợp a.
+ Quyền và nghĩa vụ chủ thể đã thực hiện: Chị G đã thực hiện quyền được hỗ trợ, hướng dẫn thực hiện việc nộp thuế; quyền được tiếp cận thông tin về nộp thuế.
+ Nội dung cụ thể: Người nộp thuế có quyền được hỗ trợ, hướng dẫn thực hiện việc nộp thuế; cung cấp thông tin, tài liệu để thực hiện nghĩa vụ, quyền lợi về thuế.
- Trường hợp b.
+ Quyền và nghĩa vụ chủ thể đã thực hiện: Anh T đã thực hiện quyền yêu cầu cơ quan quản lí thuế xác nhận việc thực hiện nghĩa vụ nộp thuế của mình.
+ Nội dung cụ thể: Người nộp thuế có quyền yêu cầu cơ quan quản lí thuế xác nhận việc thực hiện nghĩa vụ nộp thuế của mình.
- Trường hợp c.
+ Quyền và nghĩa vụ chủ thể đã thực hiện: Chị B thực hiện nghĩa vụ ghi chép chính xác, trung thực, đầy đủ những hoạt động phát sinh nghĩa vụ thuế của người nộp thuế.
+ Nội dung cụ thể: Người nộp thuế có nghĩa vụ ghi chép chính xác, trung thực, đầy đủ những hoạt động phát sinh nghĩa vụ thuế, khấu trừ thuế và giao dịch phải kê khai thông tin về thuế.
- Trường hợp d.
+ Quyền và nghĩa vụ chủ thể đã thực hiện: Hộ gia đình C đã thực hiện quyền được kí hợp đồng với tổ chức kinh doanh dịch vụ làm thủ tục về thuế để thực hiện nghĩa vụ thuế.
+ Nội dung cụ thể: Người nộp thuế có quyền kí hợp đồng với tổ chức kinh doanh dịch vụ làm thủ tục về thuế, đại lí làm thủ tục hải quan để thực hiện dịch vụ đại lí thuế, đại lí làm thủ tục hải quan.
Luyện tập 3: Chủ thể nào dưới đây đã vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân trong kinh doanh và nộp thuế? Hành vi vi phạm đó có thể dẫn tới những hậu quả gì?
a. Công ty của chị P kinh doanh dịch vụ nhuộm vải, quần áo. Do muốn giảm chi phí sản xuất nên chị P đã không xây dựng hệ thống xử lí chất thải. Các chất thải của công ty được thải trực tiếp ra sông, gây ô nhiễm trầm trọng.
b. Ông K và ông V đều mở cửa hàng kinh doanh vật tư nông nghiệp. Cửa hàng của hai ông đều bán một số thuốc bảo vệ thực vật nằm trong danh mục cấm sử dụng tại Việt Nam. Tuy nhiên, khi cán bộ cơ quan chức năng kiểm tra thì chỉ xử phạt ông K, còn ông V được bỏ qua vì ông có mối quan hệ với cán bộ kiểm tra.
c. Từ năm 2019 đến năm 2023, ông H đã sử dụng tư cách pháp nhân của Công ty M để kí kết, thực hiện 9 hợp đồng thi công xây dựng ở địa phương và thu về tổng số tiền hơn 6 tỉ đồng. Tuy nhiên, Công ty M không xuất hoá đơn giá trị gia tăng, không thực hiện mở, ghi chép sổ sách, chứng từ kế toán theo quy định, không kê khai thuế giá trị gia tăng phải nộp cho ngân sách nhà nước. Ông H đã làm thủ tục rút toàn bộ số tiền đã được thanh toán ra khỏi tài khoản của Công ty M để sử dụng chi trả chi phí của công trình và chi tiêu cá nhân.
Lời giải:
a. Công ty của chị P đã vi phạm quy định về bảo vệ môi trường trong kinh doanh. Việc không xây dựng hệ thống xử lý chất thải và thải trực tiếp ra sông là vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường. Hậu quả có thể là bị xử phạt hành chính, bồi thường thiệt hại nếu gây ra ô nhiễm môi trường, và ảnh hưởng tiêu cực đến uy tín của công ty.
b. Cả ông K và ông V đều vi phạm quy định về kinh doanh các ngành, nghề cấm đầu tư kinh doanh theo Điều 16.6 của Luật Doanh nghiệp năm 2020 khi bán một số thuốc bảo vệ thực vật nằm trong danh mục cấm sử dụng tại Việt Nam. Hậu quả có thể là bị xử phạt hành chính, thu hồi hàng hóa, và ảnh hưởng tiêu cực đến uy tín của cửa hàng.
c. Ông H đã vi phạm nhiều quy định của Luật Quản lý thuế năm 2019, bao gồm Điều 6.7 (bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ không xuất hoá đơn theo quy định của pháp luật, sử dụng hoá đơn không hợp pháp và sử dụng không hợp pháp hóa đơn), Điều 17.2 (khai thuế chính xác, trung thực, đầy đủ và nộp hồ sơ thuế đúng thời hạn), và Điều 17.4 (chấp hành chế độ kế toán, thống kê và quản lý, sử dụng hoá đơn, chứng từ theo quy định của pháp luật). Hậu quả có thể là bị xử phạt hành chính, bị kiểm tra thuế, và có thể phải nộp thêm số thuế chưa đóng, cùng với lãi suất chậm nộp. Ngoài ra, hành vi này cũng có thể dẫn đến hậu quả pháp lý khác nếu được coi là trốn thuế.
Luyện tập 4: Em hãy đọc tình huống sau và trả lời câu hỏi:
Tình huống. Sau khi chuẩn bị đủ vốn và các điều kiện cần thiết, anh B quyết định thành lập Công ty Trách nhiệm hữu hạn một thành viên T để kinh doanh đồ nội thất. Anh nộp hồ sơ đăng kí thành lập doanh nghiệp ở Phòng Đăng kí kinh doanh địa phương và được cấp Giấy chứng nhận đăng kí doanh nghiệp. Đồng thời, anh B cũng chủ động thực hiện các thủ tục về thuế cho doanh nghiệp mới thành lập theo đúng quy định của pháp luật. Sau khi được cấp phép kinh doanh, anh B tiến hành tuyển dụng lao động, tìm kiếm nguồn hàng hoá, thực hiện các hoạt động quảng cáo để thu hút khách hàng và mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm.
Trong tình huống trên, anh B đã thực hiện quyền, nghĩa vụ của công dân về kinh doanh và nộp thuế như thế nào?
Lời giải:
- Anh B đã thực hiện quyền và nghĩa vụ của công dân về kinh doanh và nộp thuế như sau:
* Về kinh doanh:
+ Quyền: Quyền tự chủ kinh doanh và lựa chọn hình thức tổ chức kinh doanh (Điều 7.2 - Luật Doanh nghiệp 2020); Tự do tìm kiếm thị trường và khách hàng (Điều 7.4 - Luật Doanh nghiệp 2020); Tuyển dụng, sử dụng và thuê lao động theo quy định (Điều 7.6 - Luật Doanh nghiệp 2020)
+ Nghĩa vụ: Thực hiện nghĩa vụ thực hiện đầy đủ, kịp thời nghĩa vụ về đăng ký doanh nghiệp, đăng ký thay đổi nội dung đăng ký doanh nghiệp, công khai thông tin về thành lập và hoạt động của doanh nghiệp, báo cáo và nghĩa vụ khác theo quy định (Điều 8.2 - Luật Doanh nghiệp 2020)
+ Về thuế:
- Quyền: được hỗ trợ, hướng dẫn thực hiện việc nộp thuế; cung cấp thông tin, tài liệu để thực hiện nghĩa vụ, quyền lợi về thuế (Điều 16.1 - Luật Quản lý thuế 2019)
- Nghĩa vụ: đăng ký thuế, sử dụng mã số thuế theo quy định của pháp luật (Điều 17.1 - Luật Quản lý thuế 2019)
Luyện tập 5: Nếu là chủ thể trong các tình huống sau, em sẽ làm gì để thực hiện đúng quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của công dân trong kinh doanh và nộp thuế?
a. Anh D phát hiện nhiều sản phẩm bánh kẹo, nước giải khát đang được bày bán ở cửa hàng của gia đình mình là sản phẩm được làm giả theo mẫu mã của các thương hiệu nổi tiếng.
b. Chị N biết tin người thân trong gia đình có ý định làm giả sổ sách kế toán nhằm mục đích trốn thuế.
c. Bạn Q được bạn bè rủ góp vốn mua pháo nổ về bán kiếm lời.
Lời giải:
- Trường hợp a. Nếu là anh D, em nên trình báo sự việc tới cơ quan chức năng để giải quyết theo quy định của pháp luật.
- Trường hợp b. Nếu là chị N, em nên giải thích để người thân của mình hiểu hành vi làm giả sổ sách kế toán để trốn thuế là hành vi vi phạm pháp luật và sẽ phải chịu trách nhiệm pháp lí tương ứng theo quy định của pháp luật; giải thích để người thân hiểu nghĩa vụ nộp thuế của công dân và khuyên người thân mình nên thực hiện đúng nghĩa vụ nộp thuế để phòng tránh những hậu quả bất lợi trong tương lai.
- Trường hợp c. Nếu là Q, em nên từ chối không làm theo lời bạn; giải thích cho bạn hiểu, pháo nổ gây nguy hiểm cho người sử dụng và là mặt hàng bị cấm kinh doanh. Nếu vi phạm sẽ phải chịu trách nhiệm pháp lí theo quy định của pháp luật. Khuyên bạn nên từ bỏ ý định để thực hiện đúng quy định của pháp luật và phòng tránh những hậu quả xấu trong tương lai.
Vận dụng
Hãy nêu những việc em dự định sẽ làm để thực hiện đúng các quy định của pháp luật về quyền, nghĩa vụ của công dân về kinh doanh và nộp thuế trong cuộc sống hằng ngày.
Lời giải:
Em dự định sẽ làm để thực hiện đúng các quy định của pháp luật về quyền, nghĩa vụ của công dân về kinh doanh và nộp thuế bằng những việc như sau:
+ Tìm hiểu về pháp luật.
+ Tuân thủ các quy định về đăng ký kinh doanh.
+ Thực hiện đúng nghĩa vụ thuế.
+ Tôn trọng quyền của người lao động.
+ Không tham gia vào các hoạt động kinh doanh trái phép.
+ Thực hiện trách nhiệm với cộng đồng và môi trường.