Mở đầu: Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, Mỹ và các nước Tây Âu đã trải qua một thời kì tăng trưởng mạnh về kinh tế, được gọi là “Ba mươi năm rực rỡ”. Liệu thực sự tăng trưởng đó chỉ toàn là “rực rỡ"? Thực chất tình hình chính trị, kinh tế của nước Mỹ và các nước Tây Âu đã diễn ra như thế nào?
Lời giải:
- Tây Âu:
+ Từ đầu những năm 50 đến đầu những năm 70 (thế kỷ XX), nền kinh tế các nước Tây Âu ổn định và phát triển nhanh. Nước Đức trở thành nước công nghiệp thứ ba, Anh trở thành nước công nghiệp thứ tư, Pháp trở thành nước công nghiệp thứ năm trong hệ thống tư bản chủ nghĩa (sau Mĩ và Nhật Bản). Từ đầu thập kỉ 70, Tây Âu đã trở thành một trong ba trung tâm kinh tế – tài chính lớn của thế giới.
+ Đến đầu thập kỉ 90, kinh tế Tây Âu lâm vào tình trạng không ổn định, suy thoái kéo dài.
+ Giai đoạn 1945 – 1950: Liên minh chặt chẽ với Mĩ: nhiều nước Tây Âu đã tham gia khối quân sự NATO do Mĩ đứng đầu.
+ Giai đoạn 1950 – 1973: Tây Âu một mặt vẫn tiếp tục liên minh chặt chẽ với Mĩ, mặt khác đã nỗ lực mở rộng hơn nữa quan hệ đối ngoại.
+ Giai đoạn 1973 – 1991: ở châu Âu đã diễn ra những sự kiện to lớn mang tính đảo lộn: bức tường Béclin bị phá bỏ (tháng 11/1989), hai siêu cường Xô – Mĩ tuyên bố chấm dứt Chiến tranh lạnh (tháng 12/1989), nước Đức tái thống nhất (tháng 10/1990).
+ Từ năm 1991 đến năm 2000: Các nước Tây Âu đều chú ý mở rộng quan hệ quốc tế với các nước tư bản khác, các nước đang phát triển ở châu Á, châu Phi, khu vực Mĩ Latinh…
- Mỹ:
+ Giai đoạn 1945-1973: phát triển mạnh mẽ
+ Trong khoảng 20 năm sau Chiến tranh thế giới thứ hai, Mĩ trở thành trung tâm kinh tế – tài chính duy nhất trên thế giới.
+ Giai đoạn 1973 – 1991: suy thoái.
+ Giai đoạn 1991 – 2000: Phát triển xen kẽ suy thoái ngắn, nhưng vẫn là nước đứng đầu thế giới.
+ Mục tiêu bao trùm là Mĩ muốn thiết lập trật tự thế giới “đơn cực”, trong đó Mĩ là siêu cường duy nhất, đóng vai trò lãnh đạo thế giới. Nhưng trong tương quan lực lượng giữa các cường quốc, Mĩ không dễ gì thực hiện được tham vọng đó.
1. Nước Mỹ từ năm 1945 đến năm 1991
Câu hỏi:
- Dựa vào các tư liệu 11.1, 11.2, 11.3, 11.4 và thông tin trong bài, hãy trình bày những nét chính về kinh tế, chính trị của nước Mỹ trong thời kỳ 1945 – 1991
- Theo em, sự kiện nào ảnh hưởng lớn nhất đến tình hình chính trị nước Mỹ những năm 70 của thế kỉ XX? Vì sao?
Lời giải:
♦ Tình hình kinh tế
- Từ năm 1945 đến năm 1973: kinh tế phát triển thịnh vượng.
- Từ năm 1973 đến đầu thập niên 80: khủng hoảng, suy thoái và nỗ lực tái cấu trúc kinh tế.
- Từ giữa thập niên 80 đến năm 1991: kinh tế dần hồi phục.
♦ Tình hình chính trị
- Đối nội:
+ Nước Mỹ vẫn duy trì nền dân chủ tư sản với chế độ hai đảng thay nhau cầm quyền (Đảng Dân chủ và Đảng Cộng hoà).
+ Mỹ thực hiện chính sách đối nội nhất quán nhằm mục tiêu phát triển kinh tế, ổn định xã hội; đồng thời, ngăn chặn, đàn áp phong trào đấu tranh của các lực lượng tiến bộ ở trong nước.
+ Nước Mỹ phải đối mặt với nhiều khó khăn, như: chênh lệch giàu – nghèo; tình trạng phân biệt chủng tộc, phân biệt giới tính còn phổ biến…
- Đối ngoại:
+ Mỹ tập trung triển khai Chiến lược toàn cầu nhằm chống phá các nước xã hội chủ nghĩa, đàn áp phong trào giải phóng dân tộc và thực hiện tham vọng làm bá chủ thế giới.
+ Lôi kéo các nước nhận viên trợ, thành lập các khối quân sự và thiết lập chính quyền tay sai thân Mỹ ở nhiều quốc gia trên thế giới.
+ Từ những năm 70 của thế kỉ XX, Mỹ tìm cách cải thiện quan hệ với Liên Xô bằng việc hạn chế chạy đua vũ trang, với Trung Quốc.
+ Năm 1989, Mỹ và Liên Xô cùng tuyên bố chấm dứt Chiến tranh lạnh.
* Sự kiện có ảnh hưởng lớn đến tình hình chính trị nước Mĩ vào những năm 70 của thế kỉ XX là:
- Từ những năm 70 của thế kỉ XX, chính phủ Mỹ cố gắng lấy lại niềm tin của người dân sau thất bại trong chiến tranh Việt Nam và những vụ bê bối quốc gia; cải thiện với Liên Xô, Trung Quốc. Đặc biệt là sự chấm dứt chiến tranh lạnh giữa Mỹ và Liên Xô trong năm 1989.
2. Các nước Tây Âu từ năm 1945 đến năm 1991
Câu hỏi:
- Hãy trình bày đặc điểm nổi bật của tình hình kinh tế, chính trị Tây Âu từ năm 1945 đến năm 1991
- Hãy xác định trên lược đồ 11.8 tên các nước tham gia Cộng đồng kinh tế châu Âu năm 1957 và Liên minh châu Âu năm 1991
Lời giải:
♦ Tình hình kinh tế
- Giai đoạn 1945-1950:
+ Khôi phục kinh tế, nhận viện trợ của Mỹ (khoảng 13 tỉ USD) theo kế hoạch Mác-san; năm 1950, kinh tế phục hồi, đạt mức trước chiến tranh.
+ Lệ thuộc chặt chẽ vào Mỹ
- Giai đoạn 1950-1973:
+ Tăng trưởng cao, vươn lên trở thành một trong ba trung tâm kinh tế tài chính của thế giới.
+ Xuất hiện xu hướng liên kết: thành lập Cộng đồng Than-Thép châu Âu (1951) Cộng đồng Kinh tế Châu Âu (1957) …
- Giai đoạn 1973-1991:
+ Tăng trưởng thấp, nhưng vẫn là một trong những trung tâm kinh tế-tài chính của thế giới.
+ Thông qua quyết định xây dựng thị trường tiền tệ với đồng tiền chung duy nhất (Ơ-rô) (1991)
♦ Tình hình chính trị
- Giai đoạn 1945-1950:
+ Củng cố, tăng cường chính quyền của giai cấp tư sản.
+ Liên minh chặt chẽ với Mỹ, tham gia khối NATO
+ Khôi phục sự thống trị tại các thuộc địa cũ
- Giai đoạn 1950-1973:
+ Tiếp tục liên minh chặt chẽ với Mỹ (tiêu biểu là Anh)
+ Tìm cách giảm bớt sự lệ thuộc vào Mỹ (tiêu biểu là Pháp)
- Giai đoạn 1973-1991: Thúc đẩy liên kết chính trị, đặt nền móng cho quá trình nhất thể hoá Tây Âu với thoả thuận về việc thành lập Liên minh châu Âu-EU (1991).
* Các nước tham gia Cộng đồng kinh tế châu Âu năm 1957 và Liên minh châu Âu năm 1991:
- 6 nước tham gia Cộng đồng kinh tế châu Âu năm 1957 là: Cộng hoà Liên bang Đức, Hà Lan, Bỉ, Lúc-xăm-bua, Pháp, I-ta-li-a.
- 12 nước tham gia Liên minh châu Âu năm 1993 là: Ai-len, Anh, Đan Mạch, Cộng hoà Liên bang Đức, Hà Lan, Bỉ, Lúc-xăm-bua, Pháp, I-ta-li-a, Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, Hy Lạp.
Luyện tập - Vận dụng
Luyện tập: Hãy vẽ sơ đồ tư duy trình bày những nét chính về tình hình kinh tế, chính trị của nước Mỹ các nước Tây Âu giai đoạn 1945-1991
Lời giải:
Tây Âu:
Mỹ:
Vận dụng: Anh - một trong các quốc gia sáng lập - đã rời khỏi tổ chức Liên minh châu Âu vào năm 2020. Hãy tham khảo thêm thông tin để viết một đoạn văn ngắn (khoảng 150 chữ) giới thiệu về sự kiện này.
Lời giải:
(*) Tham khảo:
- Năm 2020, Anh đã chính thức rời khỏi Liên minh châu Âu (EU) sau hơn bốn thập kỷ là một trong những thành viên sáng lập của tổ chức này. Quá trình này, được biết đến với tên gọi Brexit, bắt đầu từ cuộc trưng cầu dân ý vào năm 2016, khi người dân Anh quyết định rời EU với tỷ lệ chênh lệch nhỏ.
- Brexit đã tạo ra làn sóng tranh cãi và tác động sâu rộng đến cả Anh lẫn EU, ảnh hưởng đến kinh tế, chính trị và xã hội của cả hai bên. Sau nhiều thương thảo và vận động chính trị, thỏa thuận về việc rút lui của Anh đã được đạt được vào tháng 1 năm 2020, với sự tham gia của Thủ tướng Boris Johnson.
- Sự kiện này không chỉ đánh dấu sự thay đổi lớn về mặt chính trị và kinh tế ở Anh mà còn là một điểm quan trọng trong lịch sử hiện đại của châu Âu.