Mở đầu: Bức tranh vẽ cuộc biểu tình của nông dân ngày 12-9- 1930 ở Nghệ-Tĩnh và bức ảnh chụp cuộc mít tinh ngày 1-5-1938 của đông đảo quần chúng nhân dân ở Hà Nội đã phản ảnh hai sự kiện tiêu biểu trong phong trào cách mạng Việt Nam giai đoạn 1930-1931 và 1936-1939. Vậy, những nét chủ yếu của phong trào cách mạng đó là gì? Phong trào đã diễn ra như thế nào?
Trả lời:
- Nét chính về phát triển cách mạng 1930-1931:
+ Trong những năm 1929 - 1933, kinh tế Việt Nam phải gánh chịu những hậu quả nặng nề của cuộc khủng hoảng kinh tế ở nước Pháp. Đời sống của các tầng lớp nhân dân gặp nhiều khó khăn. Trong thời gian này, thực dân Pháp đàn áp dã man cuộc khởi nghĩa Yên Bái khiến cho tình hình xã hội vô cùng căng thẳng. Trong bối cảnh đó, Đảng Cộng sản Việt Nam đã kịp thời lãnh đạo phong trào đấu tranh cách mạng trong cả nước.
+ Thực dân Pháp tập trung lực lượng đàn áp, phong trào bị tổn thất nghiêm trọng.
- Nét chính về phát triển cách mạng 1936-1939: Vào nửa cuối những năm 30 của thế kỉ XX, trước những biến chuyển của tình hình thế giới và trong nước, Đảng Cộng sản Đông Dương thay đổi chủ trương, chuyển sang hình thức đấu tranh công khai, hợp pháp và nửa hợp pháp, với mục tiêu đòi tự do, dân sinh, dân chủ, cơm áo và hoà bình.
1. Phong trào cách mạng 1930 - 1931 với đỉnh cao Xô viết Nghệ - Tĩnh
Câu hỏi: Dựa vào lược đồ 7.3, tư liệu 7.4 và thông tin trong bài, hãy trình bày những nét chính của phong trào Xô viết Nghệ-Tĩnh. Tại sao Xô viết Nghệ -Tĩnh lại được coi là đỉnh cao của phong trào cách mạng giai đoạn 1930-1931?
Trả lời:
- Trong các tháng 9 và 10 – 1930, trước khí thế cách mạng của quần chúng, bộ máy chính quyền địch ở nhiều nơi tan rã
- Tại Nghệ An, Xô viết ra đời tháng 9/1930. Ở Hà Tĩnh, Xô viết hình thành cuối năm 1930 đầu năm 1931, thực hiện nhiều chính sách tiến bộ:
+ Về chính trị: Nông hội không thừa nhận bộ máy chính quyền của thực dân, phong kiến và những luật lệ do chúng đặt ra để kìm kẹp, bóc lột nhân dân, thực hiện các quyền tự do, dân chủ cho nhân dân như tự do hội họp, tự do đi học, nam nữ bình quyền.., trấn áp bọn phản động làm tay sai cho thực dân Pháp, giao nhiệm vụ giữ gìn trật tự trị an và bảo vệ cách mạng cho các Đội tự vệ đỏ...
+ Về kinh tế: Chia ruộng đất công, tiền, lúa công cho dân cày nghèo, bãi bỏ các thứ thuế vô lý; chú trọng đắp đê phòng lụt, tư sửa cầu cống, đường giao thông; tổ chức giúp đỡ nhau sản xuất.
+ Về văn hóa - xã hội: bài trừ các hủ tục lạc hậu, cấm hút thuốc phiện, uống rượu, đánh bạc… giáo dục, trừng trị bọn lưu manh trộm cắp, mở những lớp dạy chữ quốc ngữ, tổ chức nhân dân giúp đỡ lẫn nhau, xây dựng nếp sống mới
- Xô viết Nghệ – Tĩnh là mẫu hình chính quyền cách mạng đầu tiên ở Việt Nam, một chính quyền nhà nước của dân, do dân, vì dân. Các Xô viết được thành lập và thực thi những chính sách tiến bộ chứng tỏ rằng Xô viết Nghệ – Tĩnh là đỉnh cao của phong trào cách mạng 1930 – 1931.
2. Phong trào dân chủ 1936 - 1939
Câu hỏi:
- Dựa vào thông tin trong bài, hãy xây dựng một đường thời gian về diễn biến chính của phong trào dân chủ giai đoạn 1936-1939. Đọc tư liệu 7.8 và thông tin trong bài, hãy rút ra ý nghĩa của phong trào.
- Những bằng chứng lịch sử nào cho thấy phong trào đã huy động thành công sức mạnh của đông đảo quần chúng nhân dân?
Trả lời:
- Trục thời gian về phong trào cách mạng 1936-1939:
- Ý nghĩa của phong trào:
+ Phong trào dân chủ 1936-1939 là phong trào quần chúng rộng lớn, có tổ chức, đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Đông Dương, đã buộc chính quyền thực dân phải nhượng bộ một số yêu sách cụ thể về dân sinh, dân chủ.
+ Là cuộc diễn tập cho Cách mạng tháng Tám năm 1945.
+ Đảng tích luỹ được nhiều bài học kinh nghiệm trong lãnh đạo, tổ chức đấu tranh ,...
* Bằng chứng lịch sử:
1. Sự tham gia đông đảo của quần chúng trong các cuộc mít tinh và biểu tình
- Phong trào Đông Dương Đại hội: Trong năm 1936, phong trào Đông Dương Đại hội đã thu hút sự tham gia của hàng trăm nghìn người dân, với hàng nghìn cuộc mít tinh, biểu tình đòi các quyền tự do dân chủ. Điển hình là cuộc mít tinh ngày 1 tháng 5 năm 1938 tại Sài Gòn, thu hút hàng chục nghìn người tham gia.
- Biểu tình ngày Quốc tế Lao động (1/5): Hàng năm, vào ngày Quốc tế Lao động, hàng chục nghìn người dân đã tham gia các cuộc biểu tình trên khắp các thành phố lớn như Hà Nội, Hải Phòng, Nam Định, Sài Gòn, để đòi quyền lợi cho công nhân, nông dân và các tầng lớp lao động khác.
2. Phong trào bãi công của công nhân
- Bãi công của công nhân: Trong giai đoạn 1936-1939, đã có nhiều cuộc bãi công lớn của công nhân ở các nhà máy, hầm mỏ, đồn điền... Những cuộc bãi công này không chỉ dừng lại ở mức độ đòi quyền lợi kinh tế mà còn nâng cao ý thức chính trị, thể hiện sự đoàn kết và sức mạnh của giai cấp công nhân. Điển hình là cuộc bãi công của công nhân Nhà máy dệt Nam Định năm 1936, thu hút hàng ngàn công nhân tham gia.
3. Hoạt động của các tổ chức mặt trận và các hội quần chúng
- Mặt trận Dân chủ Đông Dương: Thành lập vào năm 1936, Mặt trận Dân chủ Đông Dương đã tập hợp nhiều lực lượng chính trị tiến bộ và các tầng lớp nhân dân tham gia vào phong trào đấu tranh đòi quyền tự do dân chủ, cải thiện đời sống nhân dân.
Các tổ chức hội đoàn: Các tổ chức như Hội Cứu tế đỏ, Hội Tương trợ, Hội Phụ nữ, Hội Thanh niên... đã phát triển mạnh mẽ, thu hút đông đảo người dân tham gia, tạo nên một lực lượng quần chúng rộng lớn và vững mạnh.
4. Báo chí và tuyên truyền cách mạng
- Hoạt động báo chí: Các tờ báo như "Dân chúng", "Tin tức", "Tiếng nói của chúng ta" đã đóng vai trò quan trọng trong việc tuyên truyền tư tưởng cách mạng, kêu gọi quần chúng tham gia đấu tranh. Sự lan tỏa mạnh mẽ của báo chí cách mạng đã giúp nâng cao nhận thức và tinh thần đấu tranh của nhân dân.
5. Sự chuyển biến trong ý thức chính trị của quần chúng
- Nâng cao nhận thức chính trị: Thông qua các hoạt động tuyên truyền, giáo dục của Đảng Cộng sản Đông Dương, ý thức chính trị của quần chúng nhân dân đã được nâng cao rõ rệt. Người dân không chỉ hiểu rõ hơn về quyền lợi của mình mà còn nhận thức được tầm quan trọng của đoàn kết và đấu tranh để giành lấy các quyền tự do, dân chủ.
Luyện tập - Vận dụng
Luyện tập: Dựa vào nội dung bài học, hãy hoàn thành bảng hệ thống kiến thức về phong trào cách mạng 1930- 1931 và phong trào dân chủ 1936-1939 theo mẫu dưới đây:
Trả lời:
Vận dụng: Bàn về bài học lịch sử của phong trào mặt trận dân chủ 1936-1939, Chủ tịch Hồ Chi Minh nhấn mạnh: “Việc gì đúng với nguyện vọng nhân dân thì được quần chúng nhân dân ủng hộ và như vậy mới thật là một phong trào quần chúng”. Em có đồng ý với nhận định trên không? Vì sao?
Trả lời:
- Đồng ý. Bài học xuất phát từ thực tiễn, bám sát thực tiễn, rút kinh nghiệm thực tiễn: mọi việc đều xuất phát từ nguyện vọng chính đáng của nhân dân, dựa vào dân, phát huy sức mạnh đoàn kết của toàn dân. Bác đã nhận rõ vai trò, sức mạnh của đoàn kết, của quần chúng nhân dân và vận dụng đúng đắn vào thực tiễn cách mạng Việt Nam.