Mở đầu: Trái Đất đang chịu tác động bởi những biến đổi không mong muốn như suy giảm tài nguyên thiên nhiên, biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường,… Em hãy gợi ý một số biện pháp để duy trì ổn định đời sống của con người và môi trường.
Lời giải:
Một số biện pháp để duy trì ổn định đời sống của con người và môi trường:
- Thực hiện hài hòa phát triển kinh tế, phát triển xã hội và bảo vệ môi trường.
- Quản lí, sử dụng có kế hoạch các nguồn tài nguyên thiên nhiên; phát triển công nghệ để nâng cao hiệu quả sử dụng tài nguyên, tránh suy thoái.
- Thực hiện các biện pháp hạn chế gây ô nhiễm môi trường.
- Phát triển nông nghiệp bền vững nhằm bảo tồn nguồn tài nguyên thiên nhiên và sử dụng công nghệ để đáp ứng nhu cầu lương thực, thực phẩm, nguyên vật liệu của con người ở thời điểm hiện tại và trong tương lai.
- Thực hiện các chính sách kiểm soát sự tăng trưởng dân số.
- Giáo dục môi trường giúp nâng cao nhận thức về vai trò của môi trường, hình thành và nâng cao các hành động bền vững để bảo vệ môi trường trong sạch, ổn định.
I. Phát triển bền vững
Câu hỏi 1: Nêu một số ví dụ về tác động của kinh tế lên xã hội và môi trường tự nhiên.
Lời giải:
- Đất bị ô nhiễm do chất thải công nghiệp, chất thải sinh hoạt, chất thải nông nghiệp, ô nhiễm nguồn nước và không khí tại các khu dân cư tập trung.
- Tốc độ công nghiệp hóa, đô thị hoá khá nhanh cùng sự gia tăng dân số là nguyên nhân chính gây áp lực ngày càng nặng nề đối với tài nguyên nước.
II. Một số nhóm biện pháp bền vững
Câu hỏi 2: Từ thông tin ở bảng 26.1, phân tích vai trò và một số biện pháp sử dụng hợp lí tài nguyên thiên nhiên được thực hiện tại địa phương em.
Lời giải:
- Nước có vai trò quan trọng trong sản xuất, sinh hoạt; điều hòa khí hậu nên cần quy hoạch quản lí sử dụng nguồn nước, quản lí khai thác nước ngầm và xử lí nước thải.
Câu hỏi 3: Việc sử dụng các loại hộp xốp và cốc nhựa dùng một lần đang trở nên phố biến, làm tăng rác thải vào môi trường. Làm thế nào để hạn chế ô nhiễm do hoạt động này gây ra?
Lời giải:
Một số biện pháp hạn chế ô nhiễm từ việc sử dụng các loại hộp xốp và cốc nhựa dùng một lần:
- Bỏ rác đúng nơi quy định, không vứt rác bừa bãi ra ngoài môi trường và chủ động phân loại rác thải.
- Cần hạn chế sử dụng hộp xốp, cốc nhựa dùng một lần mà thay vào đó sử dụng các sản phẩm thân thiện với môi trường (các loại hộp, cốc sử dụng nhiều lần; hộp, cốc từ bã mía;…).
- Tái sử dụng các hộp xốp, cốc nhựa đã sử dụng qua 1 lần (sử dụng để đựng nước giặt; làm đồ trang trí như chậu hoa, ống cắm bút,…;…).
- Thu gom và tái chế hộp xốp, cốc nhựa dùng một lần thành các sản phẩm có ích (vật liệu xây dựng như gạch lát vỉa hè, gạch xây nhà, lát nền, ốp tường,…).
- Giáo dục, tuyên truyền nâng cao ý thức, trách nhiệm chung trong việc hạn chế các chất thải nhựa ra môi trường.
Câu hỏi 4: Trong bối cảnh dân số ngày càng gia tăng, phát triển nông nghiệp bền vững có ý nghĩa như thế nào đối với xã hội?
Lời giải:
- Nông nghiệp bền vững có vai trò quan trọng trong phát triển bền vững, đảm bảo các kết quả lâu dài như sản xuất đủ lương thực, thực phẩm, nguyên liệu và nhiên liệu cho con người để đáp ứng nhu cầu của dân số đang tăng nhanh, bảo vệ môi trường và mở rộng nguồn cung cấp tài nguyên thiên nhiên; duy trì khả năng kinh tế của các hệ thống nông nghiệp.
Câu hỏi 5: Từ thông tin ở bảng 26.2, nhận xét về tốc độ tăng trưởng dân số bình quân đầu người ở Việt Nam so với thế giới trong các giai đoạn năm 1960 - 2020 và giai đoạn năm 2020 - 2050.
Lời giải:
- Ở Việt Nam, tổng dân số đến năm 2022 đạt xấp xỉ 10 triệu dân và đang tiếp tục tăng. Tốc độ tăng trưởng dân số đã giảm với thế giới trong các so với cuối thế kỉ trước, với mức tăng trưởng hằng năm hiện tại xấp xỉ 1%.
Luyện tập: Các chính sách dân số, kế hoạch hóa gia đình có vai trò như thế nào trong phát triển bền vững? Nêu một số chính sách kiểm soát dân số ở Việt Nam.
Lời giải:
- Vai trò của các chính sách dân số, kế hoạch hóa gia đình: Các chính sách dân số, kế hoạch hoá gia đình được thực hiện nhằm làm tăng hoặc giảm tốc độ tăng trưởng dân số, điều chỉnh tốc độ tăng trưởng ở các vùng, miền hoặc các nhóm xã hội, cân bằng tốc độ tăng trưởng ở các nhóm dân số, cân bằng giới tính; góp phần xoá đói, giảm nghèo, điều chỉnh cơ cấu lao động phù hợp với sự phát triển kinh tế - xã hội, gia tăng phúc lợi và sự bình đẳng trong xã hội.
- Một số chính sách kiểm soát dân số ở Việt Nam:
+ Năm 2006: Ban hành "Chiến lược dân số và phát triển giai đoạn 2006 - 2020" với mục tiêu duy trì mức sinh thay thế.
+ Năm 2012: Ban hành "Luật Dân số" quy định các chính sách, biện pháp về dân số và kế hoạch hóa gia đình.
+ Năm 2021: Ban hành "Chiến lược dân số và phát triển giai đoạn 2021 - 2030" với mục tiêu nâng cao chất lượng dân số và phát triển bền vững.
Câu hỏi 6: Giáo dục bảo vệ môi trường có vai trò như thế nào đối với phát triển bền vững?
Lời giải:
- Thúc đẩy sự tham gia của tất cả người dân có tư duy phản biện, sáng tạo khi giải quyết các vấn đề môi trường.
- Đưa ra những đánh giá có cơ sở về các vấn đề môi trường. Phát triển kĩ năng để hành động một cách độc lập hoặc phối hợp nhằm nâng cao chất lượng môi trường.
- Tôn trọng, yêu mến thiên nhiên và môi trường, có hành động tích cực và thiết thực để bảo vệ môi trường.
Vận dụng 1: Ở trường học hoặc tại nơi em sinh sống đã thực hiện những hoạt động giáo dục bảo vệ môi trường nào?
Lời giải:
Tại trường học:
- Tổ chức các buổi chào cờ, hội thi, hoạt động ngoại khóa về bảo vệ môi trường.
- Lồng ghép nội dung giáo dục bảo vệ môi trường vào các môn học.
- Phát hành tài liệu, infographic về bảo vệ môi trường.
- Phân loại rác thải tại nguồn.
- Dọn dẹp vệ sinh lớp học, khuôn viên trường.
- Sử dụng tiết kiệm điện nước.
- Trồng cây xanh.
Tại địa phương:
- Phân loại rác thải tại nguồn.
- Dọn dẹp vệ sinh đường làng, ngõ xóm.
- Sử dụng tiết kiệm điện nước.
- Trồng cây xanh.
Vận dụng 2: Em hãy đề xuất một số hành động hoặc biện pháp của bản thân để góp phần thực hiện phát triển bền vững.
Lời giải:
Một số hành động hoặc biện pháp của bản thân để góp phần thực hiện phát triển bền vững:
- Tham gia các hoạt động tái sử dụng đồ nhựa, thu gom pin đúng nơi quy định.
- Trồng cây gây rừng ở địa phương.
- Tham gia các hoạt động, cuộc thi nhằm tuyên truyền và bảo vệ hệ sinh thái.
- Tiết kiệm điện, nước, thức ăn.