Trước khi đọc
Câu hỏi: Hãy tìm hiểu thông tin về nhà thơ Lor-ca và đất nước Tây Ban Nha trước khi đọc văn bản này.
Trả lời:
- Nhà thơ Lorca, hay còn gọi là Federico García Lorca, là một nhà văn, nhà thơ, và nhà soạn nhạc người Tây Ban Nha, sinh ngày 5 tháng 6 năm 1898 và mất vào ngày 19 tháng 8 năm 1936. Ông được biết đến với những tác phẩm văn học quan trọng và ảnh hưởng lớn trong văn hóa Tây Ban Nha.
- Lorca được coi là một trong những nhà thơ lớn và tài năng nhất của thế kỷ 20, và tác phẩm của ông a nhấn mạnh văn hóa và truyền thống dân gian của Tây Ban Nha. Lorca cũng nổi tiếng với việc sáng tác các vở kịch, nhạc và hội họa. Tác phẩm nổi tiếng nhất của ông có thể kể đến là "Gypsy Ballads" (Romancero gitano) và "Blood Wedding" (Bodas de sangre).
- Tây Ban Nha, đất nước mà Lorca gắn bó, có một lịch sử và văn hóa rất phong phú, đặc biệt là trong lĩnh vực văn học, nghệ thuật và kiến trúc. Tây Ban Nha cũng nổi tiếng với những nghệ sĩ, nhà văn và nhà thơ vĩ đại khác như Miguel de Cervantes, Salvador Dalí, và Pablo Picasso. Nền văn hóa và lịch sử của Tây Ban Nha đã ảnh hưởng đến rất nhiều tác phẩm nghệ thuật và văn học trên toàn thế giới.
Đọc văn bản
1. Tưởng tượng: Bạn hình dung như thế nào về hình ảnh “tiếng đàn bọt nước”?
Trả lời:
Hình ảnh “tiếng đàn bọt nước” gợi lên một cảnh vật mơ hồ và thú vị. Có thể bạn tưởng tượng đến âm thanh nhẹ nhàng của bọt nước khi chúng nổ bật ra từ mặt nước, tạo ra những âm thanh như tiếng đàn. Hình ảnh này có thể kết hợp giữa thiên nhiên và âm nhạc, tạo nên một không gian siêu thực và thú vị.
2. Theo dõi: Tìm những hình ảnh thể hiện sự chuyển đổi cảm giác trong khổ thơ thứ 3.
Trả lời:
Những hình ảnh thể hiện sự chuyển đổi cảm giác trong khổ thơ thứ ba:
- “tiếng ghi ta nâu”: biểu tượng cho tình yêu dành cho những mảnh đất, con đường Tây Ban Nha.
- “tiếng ghi ta lá xanh”: biểu trưng cho tình yêu cuộc sống mãnh liệt
- “tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan”: Lor - ca bị sát hại, nghệ thuật cũng dang dở
- “tiếng ghi ta ròng ròng máu chảy”: số phận bi kịch của Lor - ca.
=> Tất cả diễn tả lòng tiếc thương của nhân dân Tây Ban Nha nói chung, của tác giả Thanh Thảo nói riêng đối với cái chết của Lor - ca.
3. Theo dõi: Tìm những hình ảnh khác xa nhau, thông thường khó liên kết với nhau, được đặt kế cận trong hai khổ thơ 5 và 6.
Trả lời:
“Chôn cất tiếng đàn"
“Tiếng đàn như cỏ mọc hoang"
Tác giả đã so sánh sức sống nghệ thuật của Lorca như cỏ mọc hoang. Tiếng đàn tượng trưng cho nghệ thuật, là khát vọng nghệ thuật mà cả đời Lorca theo đuổi, là cái đẹp mà mọi thế lực cũng không thể hủy diệt được, nó sẽ sống mãi như thứ cỏ dại mọc hoang.
- Hai dòng thơ sau: hình ảnh "giọt nước mắt vầng trăng" gợi sự tiếc thương, đau xót trước cái chết thương tâm của Lorca và những giọt nước mắt ấy sẽ vĩnh hằng như vầng trăng mãi long lanh trong đáy giếng.
+ Hình ảnh “đường chỉ tay" tượng trưng cho số phận con người.
+ Dòng sông tượng trưng cho ranh giới trong cõi sống và cõi chết.
- Câu thơ “Lorca bơi sang ngang/ trên chiếc ghita màu bạc" tượng trưng cho hình ảnh Lorca giã từ cõi thực sang thế giới bên kia nhưng vẫn luôn gắn bó với nghệ thuật. Dù cuộc đời Lorca ngắn ngủi, đơn độc nhưng với ông nghệ thuật là khát vọng cả đời ông theo đuổi.
Sau khi đọc
Câu 1 (trang 10 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Bài thơ này có gì khác thường về hình thức (dấu câu, độ dài ngắn của khổ thơ/ dòng thơ,…)? Xác định thể loại, bố cục bài thơ và mạch cảm xúc của tác giả.
Trả lời:
- Hình thức thơ có sự phá cách, mới mẻ; số từ, câu trong mỗi đoạn không đều nhau, có độ dài ngắn khác nhau, tuy nhiên vẫn tạo sự liên kết nhất quán trong tác phẩm.
- Bài thơ thuộc thể thơ tự do.
- Bố cục: 3 phần
+ Phần 1 (6 dòng thơ đầu): Lor-ca một nghệ sĩ tự do và cô đơn, một nghệ sĩ cách tân trong khung cảnh chính trị và nghệ thuật Tây Ban Nha
+ Phần 2 (12 câu tiếp theo): Một cái chết đầy oan khuất gây ra bởi thế lực tàn ác
+ Phần 3 (còn lại): Niềm xót thương Lor-ca những suy tư về cuộc giải thoát và giã từ của Lor-ca.
- Mạch cảm xúc thiết lập trên dòng cảm xúc mãnh liệt về cái chết bi thảm của Lo-car qua hàng loạt các hình ảnh biểu tượng.
Câu 2 (trang 10 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Tác giả Thanh Thảo đã sử dụng những từ ngữ, hình ảnh nào để gợi tả hình tượng nhà thơ Lorca trong hai khổ thơ đầu. Những từ ngữ, hình ảnh đó có điểm gì độc đáo?
Trả lời:
Trong hai khổ thơ đầu của bài “Đàn ghi-ta” của nhà thơ Thanh Thảo, có một số hình ảnh và từ ngữ thể hiện hình tượng nhà thơ Lorca: “tiếng đàn bọt nước”:
- Hình ảnh của tiếng đàn ghi-ta được kết hợp với bọt nước.
- Từ “bọt nước” gợi lên hình ảnh của sự phập phồng, vỡ tan, và tạo ra âm thanh đặc biệt.
- Cách diễn đạt này là lạ hóa, tạo nên sự khác biệt và độc đáo trong việc miêu tả hình tượng nhà thơ Lorca.
Câu 3 (trang 10 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Tìm một số biểu tượng được sử dụng trong bài thơ. Lí giải ý nghĩa của những biểu tượng đó.
Trả lời:
- Đàn ghi ta là biểu tượng cho tình yêu của Lor – ca đối với đất nước Tây Ban Nha, cho con đường nghệ thuật của tác giả, cho khát vọng cao cả mà Lor – ca nguyện phấn đấu suốt đời.
- “Tiếng đàn bọt nước”: hình ảnh tượng trưng, từ thính giác chuyển sang thị giác, tạo sự lạ hóa. Qua đó, gợi sự sáng tạo mong manh, ngắn ngủi, tan vỡ đột ngột nhưng sinh sôi bất tận.
Câu 4 (trang 10 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Việc lặp lại âm thanh tiếng đàn “li-la li-la li-la” có tác dụng gì?
Trả lời:
- Tác giả sử dụng nghệ thuật điệp từ, láy âm để lặp lại âm thanh tiếng đàn nhằm nhấn mạnh, bộc lộ cảm xúc và gợi ra những trường liên tưởng khác nhau – âm thanh đó cũng chính là tiếng lòng, là tâm hồn, cuộc đời của Lor-ca.
Câu 5 (trang 10 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Nhạc điệu của khổ thơ thứ hai, thứ ba có gì đặc biệt và được tạo nên từ những yếu tố nào?
Trả lời:
Nhạc điệu của khổ thơ thứ hai và thứ ba trong bài thơ Lặp lại âm thanh “li-la li-la li-la”:
- Tạo ra một hiệu ứng âm nhạc và tạo nên không gian mơ hồ, đặc biệt.
- Cấu trúc vòng lặp này thường gặp trong những bài hát.
- Tạo sự khác biệt và độc đáo trong việc miêu tả hình tượng nhà thơ Lorca.
Câu 6 (trang 11 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Nêu cảm nhận của bạn về hình tượng nhà thơ Lor-ca được thể hiện trong bài thơ.
Trả lời:
- Xuyên suốt bài thơ là hình tượng Lorca song hành cùng tiếng đàn. Cái chết của Lorca là một sự mất mát quá lớn đối với nền văn học Tây Ban Nha nói riêng, nền văn học thế giới nói chung. Cái chết ấy đã để lại một sự tiếc thương vô vàn về hành trình sáng tạo dở dang, về một nhân cách lớn lao cao cả.
Câu 7 (trang 11 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Cảm hứng chủ đạo của bài thơ là gì?
Trả lời:
- Cảm hứng chủ đạo của bài thơ “Đàn ghi-ta của Lorca” của nhà thơ Thanh Thảo là tôn vinh và xót thương trước cái chết bi thảm của nhà thơ tài ba Federico García Lorca. Bài thơ cũng thể hiện mong ước một nền nghệ thuật cách tân và tình yêu đối với cuộc sống và nghệ thuật.
Câu 8 (trang 11 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Xác định chủ đềm tư tưởng và thông điệp của bài thơ. Chủ đề, tư tưởng và thông điệp đó được thể hiện thông qua những biện pháp tu từ nào?
Trả lời:
- Chủ đề, tư tưởng: Thể hiện khao khát, ước nguyện suốt đời theo đuổi sự nghiệp sáng tạo nghệ thuật và cống hiến vì nghệ thuật.
- Thông điệp: Trên con đường đấu tranh cho tự do và khởi sinh cái mới, ta sẽ phải đối mặt với những khó khăn, sự cô đơn, nhưng không được bỏ cuộc bởi khi vượt qua những thử thách đó sẽ tìm thấy được sự tự do và tương lai tươi sáng.
=> Được thể hiện thông qua các biện pháp tu từ: Điệp, nhân hóa, ẩn dụ, so sánh, láy âm,…