Trước khi đọc
Câu hỏi: Những hồi ức về một cảnh, một người nào đó trong quá khứ thường gợi cho ta cảm xúc gì?
Trả lời:
- Những hồi ức về một cảnh, một người nào đó trong quá khứ thường gợi cho ta cảm xúc nhung nhớ, xao xuyến.
Đọc văn bản
1. Tưởng tượng: Hình dung cảnh thôn Vĩ được gợi tả.
Trả lời:
- Thấy khung cảnh thiên nhiên, nhẹ nhàng, bức tranh thiên nhiên đẹp mơ mộng, với cảnh thiên nhiên của quê hương, của vườn cây, hoa lá.
2. So sánh: Chú ý sự chuyển đổi không gian, thời gian ở khổ thơ này.
Trả lời:
Việc chuyển đổi không gian, thời gian ở khổ thơ thứ 2 này tạo dấu ấn và cho thấy một nét đặc sắc trong tác phẩm:
+ Không gian rộng lớn, vận động theo khuynh hướng chia cắt, chia lìa. Khiến tâm trạng đi từ buồn man mác đến đoạn tuyệt, xa cách.
+ Thời gian vào buổi tối, khi mà trăng lên và tâm trạng của nhà thơ trở nên trầm lặng, đau buồn, khắc khoải.
=> Sự chuyển đổi không gian, thời gian này giúp tạo nên sự thay đổi, biến chuyển trong tâm trạng của nhà thơ, từ sự nhớ nhung, yêu thương đến nỗi buồn, đau đớn trước sự chia ly.
3. Suy luận: Câu hỏi cuối bài thể hiện tâm trạng gì của chủ thể trữ tình?
Trả lời:
- Câu hỏi thể hiện sự hoài nghi của tác giả: nếu như tác giả một lòng hướng về xứ Huế thì không biết con người nơi đây có nhớ đến mình hay không? Dù hiểu theo nghĩa nào thì câu thơ cũng chỉ làm tăng thêm nỗi cô đơn, trống vắng trong một tâm hồn tha thiết yêu thương con người và cuộc đời.
Sau khi đọc
Câu 1 (trang 8 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Câu hỏi ở dòng thơ thứ nhất là lời của ai nói với ai? Bạn hình dung như thế nào về cảnh và người thôn Vĩ qua khổ thơ 1?
Trả lời:
Cô gái ở thôn Vĩ Dạ mời tác giả về thôn Vĩ chơi.
Câu hỏi gợi lên sự trách móc thầm của nhân vật trữ tình, tự nhủ lòng mình sao dễ lãng quên một nơi mà mình từng gắn bó, một phong cảnh thiên nhiên nên thơ của Huế được điển hình qua thôn Vĩ.
- Những hàng cau thẳng tắp và nắng ban mai tràn ngập không gian
- Nắng lan tỏa đến khắp nơi, mang một sắc màu đẹp đẽ
- Vườn tược nơi đây xanh màu ngọc, càng lung linh hơn dưới nắng mai khi lá cành còn đọng sương đêm trước.
Câu 2 (trang 8 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Phong cảnh ở khổ thơ 2 có gì khác so với cảnh sông nước mà bạn từng biết? Từ “kịp” trong câu hỏi tu từ ở cuối khổ thơ cho thấy điều gì trong cảm quan của chủ thể trữ tình?
Trả lời:
- Khổ thơ này tạo nên một hình ảnh đêm trăng thơ mộng và cảm xúc buồn thương. Cảnh vật trong khổ thơ này là một đêm trăng thơ mộng. Nhà thơ miêu tả gió theo lối gió, mây trôi qua, dòng nước buồn thiu và hoa bắp lay. Cảnh vật tĩnh lặng, mang đậm tâm trạng buồn bã.
- Từ “kịp” trong câu hỏi tu từ ở cuối khổ thơ thứ hai của bài thơ “Đây thôn Vĩ Dạ” của nhà thơ Hàn Mặc Tử cho thấy điều mong đợi và tình cảm xa xôi của chủ thể trữ tình. Nhà thơ muốn biết liệu có thuyền nào đậu bến sông trăng đó và có chở trăng về kịp cho đêm nay không. Từ “kịp” ẩn chứa trong nó sự hy vọng và mong muốn gặp lại người thân, bạn bè hoặc những kỷ niệm từ quê hương.
Câu 3 (trang 8 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): “Khách đường xa” ở khổ thơ cuối có thể là ai? Từ những hình ảnh trong khổ thơ này, xác định mối liên hệ cảm xúc giữa chủ thể trữ tình và “em”.
Trả lời:
- “Khách đường xa” ở khổ thơ cuối được điệp lại tới hai lần, nó được đem đến nhiều cách hiểu khác nhau. Nhưng điều này cũng gợi cho ta thấy được đây có thể là người quan trọng với tác giả. Được đặt sau động từ “mơ” càng nhấn mạnh cho nỗi niềm, sự xót xa, khát khao được gặp lại người xưa của nhân vật trữ tình.
- Giữa chủ thể trữ tình và “em” dường như luôn có một khoảng cách. Trong đó, hình ảnh áo trắng của “em” như bị ẩn khuất trong sự bàng bạc hư ảo của sương khói khiến cho thị giác khó tiếp nhận, ở đây tác giả đã sử dụng biện pháp hoán dụ để khiến cho màu sắc không còn là màu sắc thực mà chính là màu của tâm tưởng. Qua đó, ta thấy được giữa chủ thể trữ tình và “em” có một mạch ngầm cảm xúc chảy trôi trong tâm trí của chủ thể trữ tình nhưng lại huyền ảo đến vừa hư, vừa thực.
Câu 4 (trang 8 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Xác định chủ thể của ba câu hỏi trong bài thơ. Ba câu hỏi này thể hiện tình cảm, cảm xúc của người hỏi?
Trả lời:
- Chủ thể trữ tình trong bài thơ chính là tác giả.
- Ba câu hỏi là tiếng lòng tha thiết của một con người đầy bất hạnh với tình người và tình đời.
Câu 5 (trang 8 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Nhận xét về sự thay đổi của ngoại cảnh và cảm xúc của chủ thể trữ tình qua ba khổ thơ.
Trả lời:
- Ở khổ thơ đầu, tác giả miêu tả cảnh vật yên bình, đẹp đẽ, tĩnh lặng, hòa quyện của thôn Vĩ Dạ trong quá khứ. Chủ thể trữ tình cảm nhận được sự thanh bình, yên ả của nơi đây, tạo nên một không gian đầy chất thơ mộng, trữ tình.
- Đến khổ thơ thứ hai, cảnh vật bắt đầu thay đổi, từ sự yên bình, chủ thể trữ tình dần chìm vào cảm xúc u buồn, suy tư. Sự thay đổi này phản ánh sự thay đổi trong tâm hồn chủ thể, từ sự thanh thản, an yên sang trạng thái bất an, lo âu.
- Khổ thơ thứ ba, cảnh vật và cảm xúc của chủ thể trữ tình đều trở nên u tối, bi kịch. Sự tương phản giữa cảnh vật ban đầu và cảm xúc cuối cùng của chủ thể trữ tình tạo nên sức mạnh biểu cảm của bài thơ.
=> Như vậy, qua ba khổ thơ, Hàn Mặc Tử đã sử dụng cảnh vật để phản ánh cảm xúc của chủ thể trữ tình, tạo nên sự thay đổi, phát triển trong tâm hồn chủ thể, từ sự yên bình, thanh thản đến sự u buồn, tuyệt vọng. Đây là một trong những đặc điểm nổi bật của thơ trữ tình Hàn Mặc Tử.
Câu 6 (trang 8 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Yếu tố siêu thực trong bài thơ thể hiện qua những từ ngữ, hình ảnh nào? Phân tích ý nghĩa cùa những từ ngữ, hình ảnh đó.
Trả lời:
Trong bài thơ “Đây thôn Vĩ Dạ” của nhà thơ Hàn Mặc Tử, yếu tố siêu thực được thể hiện qua những từ ngữ và hình ảnh sau:
- Từ ngữ và hình ảnh:
+ “Thuyền ai đậu bến sông trăng đó”: Hình ảnh của một thuyền đậu bên bến sông trăng tạo ra không gian siêu thực, mơ hồ và lãng mạn.
+ “Mơ khách đường xa, khách đường xa”: Từ “mơ” và “khách đường xa” gợi lên không gian mơ hồ, tưởng tượng và tình cảm xa xôi.
- Ý nghĩa: Những hình ảnh siêu thực này thể hiện tâm trạng hoài niệm, mong đợi và tình cảm xa xôi của nhà thơ. Đây là những yếu tố tạo nên vẻ đẹp và sự đặc biệt của bài thơ.
Câu 7 (trang 8 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Nêu chủ đề của bài thơ. Những biện pháp nghệ thuật nào góp phần thể hiện chủ đề đó?
Trả lời:
Qua việc miêu tả bức tranh thiên nhiên thực ảo của thôn Vĩ - xứ Huế, nhà thơ đã bày tỏ tâm trạng buồn, hoài nghi, vô vọng thông ẩn chứa nỗi niềm khao khát được giao cảm với cuộc đời.
- Câu hỏi tu từ
- So sánh
- Điệp ngữ