Mở đầu: Tầm quan trọng của việc học tập đã được Bác Hồ đề cập trong thư gửi học sinh nhân ngày khai trường năm học đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà ngày 15 – 9 – 1945, Người viết: “Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sánh vai các cường quốc năm châu được hay không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các em”. Từ lời dạy của Bác, em hãy nêu vai trò của việc học đối với mỗi người
Lời giải:
- Học tập có vai trò quan trọng đối với mỗi người. Học tập giúp chúng ta mở rộng tầm nhìn, mở mang kiến thức, có tri thức để làm chủ cuộc đời và là công dân có ích cho đất nước,...
1. Quyền của công dân trong học tập
Câu hỏi: Dựa vào thông tin trong bài, em hãy:
- Cho biết hành vi nào trong các trường hợp thể hiện quyền của công dân trong học tập.
- Cho biết hành vi vi phạm quyền của công dân trong học tập có thể dẫn tới hậu quả gì.
Lời giải:
- Trường hợp 1: Hành vi của A, B thể hiện quyền được giáo dục, học tập để phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng của bản thân.
- Trường hợp 2: Hành vi của Ban Công tác mặt trận thôn T thể hiện quyền của công dân trong học tập thông qua việc quyên góp hỗ trợ cho bạn X, giúp X có cơ hội tiếp tục học hành.
* Hậu quả của hành vi vi phạm quyền của công dân trong học tập:
- Dối với bản thân:
+ Mất cơ hội phát triển bản thân, gây tâm lí chán nản tự ti
+ Mất đi cơ hội thăng tiến
+ Ảnh hưởng đến mối quan hệ xã hội
- Đối với xã hội:
+ Giảm chất lượng nguồn nhân lực
+ Tăng bất bình đẳng xã hội
2. Nghĩa vụ của công dân trong học tập
Câu hỏi: Dựa vào thông tin trong bài, em hãy:
- Cho biết trong các trường hợp sau, hành vi nào thể hiện nghĩa vụ của công dân trong học tập, hành vi nào không, vì sao.
- Cho biết hành vi vi phạm nghĩa vụ của công dân trong học tập có thể dẫn tới hậu quả gì.
Lời giải:
- Trường hợp 1: Việc làm của K cho thấy K không thực hiện nghĩa vụ của công dân trong học tập. Mặc dù được gia đình tạo điều kiện, nhà trường quan tâm nhưng K không thực hiện tốt việc học tập của mình: thường xuyên bỏ học ma khong tham gia học tập, rèn luyện theo chương trình, kế hoạch giáo dục, không chấp hành quy tắc ứng xử của nhà trường.
- Trường hợp 2: Các em HS Trường Phổ thông dân tộc nội trú X đã thực hiện đúng nghĩa vụ học tập của công dân: nỗ lực học tập, rèn luyện, chấp hành nghiêm chỉnh nội quy trường học; thể hiện sự lễ phép, tôn trọng và lòng biết ơn đối với các thầy cô giáo.
- Hành vi vi phạm nghĩa vụ của công dân trong học tập có thể dẫn tới hậu quả:
+ Đối với cá nhân : làm mất đi cơ hội phát triển, mất đi nhiều cơ hội, ảnh hưởng đến tâm lý và gây khó khăn trong cuộc sống.
+ Đối với gia đình: gây thất vọng cho gia đình, tăng gánh nặng kinh tế, ảnh hưởng đến các mối quan hệ trong gia đình.
+ Đối với xã hội: Giảm chất lượng nguồn nhân lực, tăng tỉ lệ tội phạm, gây ra các vấn đề xã hội phức tạp.
Luyện tập
Luyện tập 1: Em có nhận xét gì đối với các nhận định về quyền và nghĩa vụ học tập của công dân?
a. Công dân chỉ được học những ngành, nghề phù hợp với giới tính, khả năng của mình.
b. Nhà nước đảm bảo quyền học tập của công dân bằng cách thực hiện công bằng xã hội trong giáo dục.
c. Việc công dân có thể lựa chọn học trung cấp, cao đẳng, đại học là thể hiện quyền bình đẳng về cơ hội học tập.
d. Bình đẳng về cơ hội giáo dục có nghĩa là không có các chính sách ưu tiên cho bất kì đối tượng người học nào.
Lời giải:
a. Nhận định này không chính xác. Quyền học tập của công dân không nên bị giới hạn bởi giới tính hoặc khả năng. Mọi người đều có quyền được học tập và lựa chọn ngành nghề phù hợp với sở thích và khả năng của bản thân mình.
b. Nhận định này chính xác. Nhà nước có trách nhiệm đảm bảo quyền học tập của công dân bằng cách thực hiện công bằng xã hội trong giáo dục. Điều này bao gồm việc đảm bảo mọi người đều có cơ hội tiếp cận và tham gia vào giáo dục, không phân biệt đối xử dựa trên giai cấp, giới tính, dân tộc hay bất kỳ yếu tố nào khác.
c. Nhận định này chính xác. Việc công dân có thể lựa chọn học trung cấp, cao đẳng, đại học là thể hiện quyền bình đẳng về cơ hội học tập. Mỗi người có quyền được tiếp cận các cấp độ giáo dục phù hợp với nhu cầu và khả năng của mình.
d. Nhận định này không chính xác. Bình đẳng về cơ hội giáo dục không đồng nghĩa với việc không có các chính sách ưu tiên cho bất kỳ đối tượng người học nào. Trong thực tế, để đảm bảo bình đẳng, có thể cần thiết phải có các chính sách ưu tiên để giúp những đối tượng khó khăn hoặc thiên vị được hỗ trợ hơn trong việc tiếp cận giáo dục.
Luyện tập 2: Em hãy nhận xét hành vi của cá nhân, tổ chức trong các trường hợp sau:
a. Vì nhà ở vùng sâu vùng xa, anh A đã chọn hình thức học từ xa để có thể học tại nhà và có điều kiện chăm sóc gia đình.
b. Học sinh Y cho rằng nhiệm vụ của mình là học tập, còn việc giữ gìn, bảo vệ tài sản của trường học là trách nhiệm của nhà trường.
c. Khi thấy các bạn cùng lớp bỏ học để đi làm thêm ở xưởng may, C cũng có ý định nghỉ học để đi làm cùng các bạn.
d. D là người dân tộc thiểu số, khi trúng tuyển vào Đại học, D đã được nhà trường sắp xếp chỗ ở tại kí túc xá của trường.
Lời giải:
- Trường hợp a: Anh A đã thực hiện quyền học thường xuyên, học suốt đời.
- Trường hợp b: Bạn HS Y chưa thực hiện nghĩa vụ của công dân trong học tập.
- Trường hợp c: Nếu bạn C bỏ học thì bạn C đã không thực hiện quyền học tập của mình.
- Trường hợp d: Việc trường Đại học sắp xếp cho D vào ở kí túc xá của trường đã thực hiện quyền học tập của công dân.
Luyện tập 3: Em hãy đọc các trường hợp sau và thực hiện yêu cầu.
a. Sau khi thi đỗ vào trường Đại học mơ ước, V quyết tâm học thật tốt với mong muốn có được việc làm phù hợp với chuyên ngành. Ngay từ năm thứ nhất, V đặt mục tiêu ra trường sớm để có thể giúp đỡ gia đình. Do đó, V đã lập kế hoạch học tập và đăng kí học vượt. Kết quả là V đã tốt nghiệp sớm hơn một năm và có thể tự tin tìm việc với bằng tốt nghiệp loại Giỏi của mình.
b. Ông H nhận bằng tốt nghiệp Trung học phổ thông ở tuổi 68 khiến bạn bè và người thân không khỏi ngưỡng mộ. Ông chia sẻ rằng, lúc còn trẻ ông rất thích đi học, nhưng vì hoàn cảnh gia đình khó khăn nên ông chỉ được học đến hết lớp 11. Để có thể tốt nghiệp kì thi này, ngoài việc tham gia học lại chương trình lớp 12 tại Trung tâm Giáo dục thường xuyên của quận, ông không ngừng cố gắng tự học. Ông hi vọng rằng tinh thần hiếu học của bản thân sẽ lan toả được đến các con, cháu của mình.
- Em hãy chỉ ra hành vi phù hợp với quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của công dân trong học tập ở các trường hợp trên và nhận xét về các hành vi này.
Lời giải:
a. Hành vi của bạn V hoàn toàn phù hợp với quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của công dân trong học tập:
- Quyền được học tập thường xuyên học tập suốt đời: bạn V học đại học sau đó là cao học
- Quyền được tự do lựa chọn hình thức học: học vượt ra trường sớm
- Nghĩa vụ thực hiện quy định học tập của pháp luật: lập kế hoạch học tập cẩn thận, tập trung vào việc học ngoại ngữ, trau dồi các kĩ năng quan trọng và kiến thức chuyên ngành
+ Nhận xét: Bạn V đã tận dụng quyền được học tập của mình một cách hiệu quả và có trách nhiệm. Hành vi của bạn V là một tấm gương sáng cho giới trẻ noi theo.
b. Hành vi của ông H hoàn toàn phù hợp với quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của công dân trong học tập:
- Quyền học tập suốt đời, không giới hạn độ tuổi: Ông H nhận bằng tốt nghiệp Trung học phổ thông ở tuổi 68
- Quyền lựa chọn hình thức học phù hợp: ông tham gia học lại chương trình lớp 12 tại Trung tâm Giáo dục thường xuyên của quận
- Nghĩa vụ thực hiện quy định học tập của pháp luật khi không ngừng cố gắng học tập
+ Nhận xét: Ông H đã thể hiện một tinh thần học tập không ngừng nghỉ, bất chấp tuổi tác và hoàn cảnh. Hành vi của ông H là một tấm gương sáng về ý chí và nghị lực.
Luyện tập 4: Em hãy đánh giá hành vi của nhân vật trong trường hợp sau:
Trường hợp. Được nuông chiều từ bé nên B có tính tình kiêu căng. Ở lớp học, B hầu như không tương tác hoặc chơi cùng với các bạn. Hơn nữa, rất nhiều lần B có thái độ không tôn trọng thầy cô giáo. Cho rằng gia đình mình có điều kiện nên khi sử dụng các trang thiết bị của lớp học, B thường không chú ý giữ gìn, bảo quản. Mỗi khi giáo viên nhắc nhở, B thường tỏ ra không quan tâm và tuyên bố rằng bố mẹ sẽ bồi thường cho bất kì tổn thất nào gây ra cho trường học.
Lời giải:
- Hành vi của B không thực hiện đúng nghĩa vụ học tập của công dân. Cụ thể: không tôn trọng thầy cô giáo; không giữ gìn tài sản của nhà trường,...
- Hành vi của B cần bị phê phán. Tùy theo tính chất và mức độ nghiêm trọng của hành vi vi phạm, B có thể phải chịu trách nhiệm pháp lí ở những mức độ khác nhau.
Vận dụng
Em hãy chia sẻ ý nghĩa của hoạt động học suốt đời, xoá mù chữ tại địa phương em.
Lời giải:
Hoạt động học suốt đời và xóa mù chữ tại địa phương mang lại nhiều ý nghĩa quan trọng và tích cực:
- Nâng cao chất lượng cuộc sống: Việc xóa mù chữ giúp cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân trong cộng đồng bằng cách tạo ra cơ hội tiếp cận kiến thức và thông tin. Kỹ năng đọc viết là cơ sở cho việc họ có thể tìm hiểu, tiếp cận thông tin, và tham gia vào các hoạt động xã hội và kinh tế.
- Khuyến khích phát triển cá nhân: Việc học suốt đời giúp cho mọi người không ngừng học hỏi và phát triển kỹ năng, kiến thức mới. Điều này giúp họ cảm thấy tự tin hơn, độc lập hơn và có thể đóng góp tích cực hơn vào cộng đồng.
- Tăng cường cơ hội việc làm: Kỹ năng đọc viết là yếu tố quan trọng trong việc tìm kiếm việc làm và phát triển sự nghiệp. Việc xóa mù chữ mở ra cơ hội mới cho người dân có thể tìm được các công việc tốt hơn và thu nhập ổn định hơn.
- Tạo ra cộng đồng hòa nhập: Việc xóa mù chữ không chỉ tạo ra cơ hội học hành cho mọi người mà còn tạo ra một cộng đồng hòa nhập, nơi mọi người đều có thể tham gia vào các hoạt động giáo dục và xã hội một cách tích cực và đồng lòng.
- Thúc đẩy phát triển kinh tế và xã hội: Khi mọi người trong cộng đồng đều có kỹ năng đọc viết, họ có thể tham gia vào các hoạt động kinh tế và xã hội một cách tích cực, giúp tăng cường phát triển bền vững cho địa phương và quốc gia.