Mở đầu: Em hãy chia sẻ hiểu biết của bản thân về quyền, nghĩa vụ của công dân trong sở hữu tài sản và tôn trọng tài sản của người khác.
Lời giải:
- Quyền sở hữu tài sản là quyền hợp pháp của mỗi công dân. Sở hữu tài sản bao gồm quyền sử dụng, định đoạt, chiếm hữu tài sản. Đồng thời, công dân cũng có nghĩa vụ tôn trọng tài sản của người khác.Việc tuân thủ pháp luật về sở hữu tài sản góp phần xây dựng một xã hội văn minh, công bằng.
1. Quyền và nghĩa vụ của công dân về sở hữu tài sản
Câu hỏi: Dựa vào thông tin trong bài, em hãy:
- Cho biết hành vi của anh H và anh B trong các trường hợp 1, 2 vi phạm quy định nào của pháp luật về quyền sở hữu và giải thích.
- Cho biết hành vi vi phạm này có thể dẫn tới hậu quả gì.
Lời giải:
- Trường hợp 1.
+ Bố mẹ chị K tặng cho chị một mảnh đất (đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất) trước khi chị kết hôn với anh H. Theo quy định tại Điều 43 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014, tài sản riêng của vợ, chồng gồm tài sản mà mỗi người có trước khi kết hôn. Như vậy, đây là tài sản riêng của chị K, chị có quyền sử dụng và định đoạt miếng đất này theo ý chí của mình.
+ Việc anh H muốn đồng đứng tên miếng đất này, thì phải được sự đồng ý của chị K.
+ Tuy nhiên, chị K đã không đồng ý thực hiện các thủ tục nhập tài sản riêng thành tài sản chung theo yêu cầu của anh H. Do đó, hành vi của anh H vi phạm quyền sở hữu tài sản của công dân.
- Trường hợp 2.
+ Hợp đồng thuê tài sản là sự thoả thuận giữa các bên. Theo đó, bên cho thuê giao tài sản cho bên thuê để sử dụng trong một thời hạn, bên thuê phải trả tiền thuê theo Điều 472 Bộ luật Dân sự năm 2015. Như vậy, pháp luật không quy định về hình thức của hợp đồng thuê tài sản, các bên có thể lựa chọn hình thức của hợp đồng thuê: bằng lời nói, bằng văn bản,... Do đó, hợp đồng thuê xe ô tô giữa anh A và anh B là hợp pháp. Thời hạn thuê, tiền thuê, phương thức thanh toán giá trị tài sản thuê do các bên thoa thuận, nếu không có thoả thuận thì được xác định theo mục đích thuê. Như vậy, khi hết thời hạn thuê thì bên thuê phải có trách nhiệm trả lại tài sản thuê, thanh toán tiền thuê theo đúng thoa thuận.
+ Trong trường hợp bên thuê chậm trả tài sản thuê thì bên cho thuê có quyền yêu cầu bên thuê trả lại tài sản thuê, trả tiền thuê trong thời gian chậm trả và phải bồi thường thiệt hại; bên thuê phải trả tiền phạt vi phạm do chậm trả tài sản thuê, nếu có thoả thuận.
=> Vì vậy, Anh B đã vi phạm quyền sở hữu tài sản của công dân.
* Hậu quả của hành vi:
+ Trường hợp 1: Hành vi của anh H có thể tạo ra mâu thuẫn và xung đột trong mối quan hệ gia đình, mâu thuẫn này nếu không được giải quyết một cách hòa bình thì có thể ảnh hưởng tiêu cực, gây ra căng thẳng đến mối quan hệ giữa chị K và anh H.
+ Trường hợp 2: Hành vi của anh B có thể gây ra việc mất lòng tin giữa anh C và anh B. Đồng thời, việc anh B cầm cố chiếc xe ô tô cũng có thể gây ra các vấn đề pháp lý khác.
2. Nghĩa vụ tôn trọng tài sản của người khác
Câu hỏi: Dựa vào thông tin trong bài, em hãy:
- Cho biết hành vi của anh B, ông Q trong các trường hợp 1, 2 đã vi phạm quy định nào của pháp luật về nghĩa vụ tôn trọng tài sản của người khác và giải thích.
- Cho biết hành vi vi phạm này có thể dẫn tới hậu quả gì.
Lời giải:
- Trong trường hợp 1, hành vi của anh B là một ví dụ điển hình cho việc vi phạm pháp luật về quyền sử dụng tài sản ở đây là khu vực đất công cộng gây mất trật tự an ninh. Anh B, chủ các quán ăn trong khu vực vẫn ngang nhiên lấn chiếm làm nơi kinh doanh và anh B còn lấn chiếm lòng đường làm nơi để xe, gây cản trở giao thông.
+ Hậu quả: Anh B có thể bị cơ quan chức năng xử phạt hành chính về hành vi vi phạm trật tự đô thị, lấn chiếm đất công. Các cơ quan chức năng có quyền yêu cầu anh B tháo dỡ các công trình, vật kiến trúc xây dựng trái phép trên đất công.
- Trong trường hợp 2, hành vi của ông Q vi phạm quy định về nghĩa vụ tôn trọng tài sản của người khác. Cụ thể ông Q đã không không đồng ý hỗ trợ làm thủ tục tiếp theo với ngân hàng để anh T được nhận lại tiền.
+ Hậu quả: Ông Q có thể bị buộc phải bồi thường cho anh T số tiền đã nhận nhầm, kèm theo lãi suất. Trong trường hợp số tiền chuyển nhầm có giá trị lớn và có dấu hiệu chiếm đoạt, ông Q có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội chiếm đoạt tài sản.
Luyện tập
Luyện tập 1: Em đồng tình với nhận định nào sau đây về quyền sở hữu của công dân?
a. Quyền sở hữu là một quyền tài sản của công dân.
b. Công dân có quyền sở hữu đối với các loại tài nguyên khoáng sản trong lòng đất thuộc phạm vi thửa đất do mình đứng tên.
c. Chỉ chủ sở hữu mới có đầy đủ ba quyền chiếm hữu, sử dụng, định đoạt đối với tài sản.
d. Các phát minh, các đề tài khoa học, các sáng kiến cải tiến khoa học kĩ thuật không phải là tài sản nên mọi người đều có thể sử dụng chung miễn phí.
e. Trong trường hợp cần thiết, vì lí do quốc phòng, an ninh và vì lợi ích quốc gia, I mot cang tao Nhà nước có thể trưng mua hoặc trưng dụng tài sản của công dân.
Lời giải:
- Nhận định a sai vì quyền sở hữu tài sản là quyền của công dân đối với tài sản thuộc quyền sở hữu của mình.
- Nhận định b sai vì đất đai thuộc sở hữu toàn dân, đại diện chủ sở hữu là Nhà nước nên quyền sở hữu tài nguyên khoáng sản thuộc về Nhà nước. Nhà nước nắm giữ quyền kiểm soát tài nguyên khoáng sản và căn cứ theo các tiêu chí cụ thể trong Luật Khoáng sản năm 2010 (sửa đổi, bổ sung năm 2018) hay hợp đồng khoáng sản để cấp quyền khai thác khoáng sản cho các cá nhân và tổ chức có hoạt động khoáng sản.
- Nhận định c sai vì người không phải là chủ sở hữu có quyền chiếm hữu khi được uỷ quyền quản lí tài sản; khi phát hiện và giữ tài sản vô chủ, tài sản bị đánh rơi, bị bỏ quên, bị chôn, giấu, bị vùi lấp; khi người được giao quyền chiếm hữu thông qua giao dịch dân sự hoặc các trường hợp khác do pháp luật quy định.
- Nhận định d đúng vì theo khoản 2 Điều 2 Luật Trưng mua, trưng dụng tài sản năm 2008 thì trưng dụng tài sản là việc Nhà nước sử dụng có thời hạn tài sản của tổ chức, cá nhân, hộ gia đình, cộng đồng dân cư thông qua quyết định hành chính trong trường hợp thật cần thiết vì lí do quốc phòng, an ninh và vì lợi ích quốc gia.
Luyện tập 2: Em hãy đánh giá hành vi của các chủ thể sau:
a. Anh H làm nghề tài xế taxi. Trong một lần sau khi trả khách, anh phát hiện trên ghế sau có chiếc túi bị bỏ quên, anh liền liên hệ và xác minh các thông tin để trao trả.
b. Anh P mượn xe máy của anh T đi chơi, không may bị xe khác đâm làm vỡ gương chiếu hậu. Anh P không sửa mà trả lại xe máy cho anh T trong tình trạng hư hỏng.
c. Trong quá trình đào ao, gia đình chị B phát hiện một chiếc bình cổ không rõ nguồn gốc, niên đại. Chị đã nộp lại chiếc bình này cho chính quyền địa phương.
Lời giải:
a. Hành vi của anh H là rất đáng khen ngợi. Anh đã thể hiện tính trung thực và trách nhiệm cao khi tìm cách trả lại chiếc túi bị mất cho người chủ sở hữu. Hành động của anh không chỉ giúp người mất tìm lại tài sản mà còn góp phần xây dựng hình ảnh đẹp về lòng trung thực.
b. Hành vi của anh P là không đúng. Khi mượn tài sản của người khác, người mượn có trách nhiệm bảo quản tài sản đó. Việc anh P làm vỡ gương chiếu hậu của xe máy và không sửa chữa trước khi trả lại là vi phạm nghĩa vụ bảo quản tài sản của người khác.
c. Hành vi của chị B là rất đáng biểu dương. Việc chị nộp chiếc bình cổ tìm thấy cho chính quyền địa phương thể hiện ý thức trách nhiệm của công dân, tôn trọng di sản văn hóa và pháp luật.
Luyện tập 3: Chủ thể trong trường hợp sau thực hiện đúng hay thực hiện sai quyền của mình? Vì sao?
Trường hợp. Là hàng xóm láng giềng thân thiết của nhau, ông A đã cho bà B vay 2 lượng vàng để bà bán đi lấy tiền hỗ trợ con trai xây dựng nhà mới. Thời hạn vay là 6 tháng (có giấy viết tay của bà B), con trai của bà B cũng biết mẹ mình vay 2 lượng vàng của ông A là để hỗ trợ cho mình. Ba tháng sau, trong một tai nạn giao thông, bà B đột ngột qua đời. Đến thời hạn trả nợ, ông A đã yêu cầu con trai bà B trả lại cho mình 2 lượng vàng đó. Nhưng con trai bà B không trả vì việc vay vàng là do mẹ anh vay chứ anh không vay. Mẹ anh đã mất nên anh không có nghĩa vụ phải trả nợ thay.
Lời giải:
- Trong trường hợp này, ông A đã thực hiện đúng quyền của mình khi yêu cầu con trai bà B trả lại số vàng mà bà B đã vay. Lý do là vì ông A đã cho vay vàng dưới dạng một giao kèo hoặc hợp đồng vay nợ, và bà B đã chấp nhận điều kiện trả nợ sau 6 tháng.
- Mặc dù bà B đã qua đời, nhưng nghĩa vụ trả nợ không mất đi và vẫn tồn tại. Trong trường hợp này, con trai của bà B phải thừa nhận và thực hiện nghĩa vụ pháp lý của mẹ mình trước khi qua đời. Dù bà B đã mất, nhưng khoản nợ vẫn là trách nhiệm của gia đình hoặc di sản của bà B, và con trai bà B cần phải thực hiện trả nợ đó. Do đó, ông A có quyền yêu cầu con trai của bà B trả lại số vàng đã vay.
Luyện tập 4: Em hãy đọc trường hợp sau và trả lời câu hỏi.
Ông G cho vợ chồng chị P thuê một căn nhà để ở. Trong hợp đồng thuê, hai bên đã thoả thuận rằng vợ chồng chị P không được tự ý sửa chữa, thay đổi cấu trúc của căn nhà. Sau đó hai tháng, vợ chồng chị P đã tự ý cải tạo, sửa chữa, làm thay đổi cấu trúc căn nhà để phục vụ nhu cầu sử dụng mà không thông báo, xin ý kiến ông G.
- Ông G và vợ chồng chị P có quyền và nghĩa vụ gì về tài sản và tôn trọng tài sản của người khác?
- Vợ chồng chị P có nghĩa vụ bồi thường thiệt hại cho ông G không? Vì sao?
Lời giải:
- Ông G (chủ nhà) có quyền sở hữu, sử dụng và định đoạt đối với căn nhà.
- Vợ chồng anh P (người thuê nhà) có nghĩa vụ bảo quản tài sản thuê; không được tự ý cải tạo, sửa chữa, thay đổi kết cấu ngôi nhà khi chưa được chủ sở hữu (ông G) cho phép.
- Vợ chồng chị P có nghĩa vụ bồi thường thiệt hại cho ông G vì:
+ Vi phạm hợp đồng: Hành vi tự ý sửa chữa, cải tạo của vợ chồng chị P đã vi phạm rõ ràng điều khoản trong hợp đồng thuê.
+ Gây thiệt hại: Việc sửa chữa không được sự đồng ý có thể gây ra những hư hỏng, thay đổi cấu trúc không mong muốn, làm giảm giá trị của ngôi nhà hoặc ảnh hưởng đến chất lượng ngôi nhà.
+ Thiếu tôn trọng tài sản của người khác: Hành vi của vợ chồng chị P thể hiện sự không tôn trọng quyền sở hữu và quyền quyết định của chủ nhà đối với tài sản của mình.
Luyện tập 5: Em hãy nhận xét hành vi của chủ thể trong các trường hợp sau và cho biết nếu là chủ thể đó, em sẽ làm gì để thực hiện đúng nghĩa vụ tôn trọng tài sản của người khác.
a. Anh D là nhân viên khách sạn. Trong một lần khi đang dọn phòng, anh phát hiện khách có để quên một chiếc đồng hồ. Anh đã không báo lại với quản lí mà đem giấu đi. Sau đó, anh D mang chiếc đồng hồ đến một tiệm cầm đồ để bán lấy tiền.
b. Chị S vay của anh N số tiền 500 triệu đồng để đầu tư sản xuất kinh doanh. Một thời gian sau, kinh doanh không thành, bị thua lỗ, không có khả năng trả nợ nên chị S đã bỏ trốn. Anh N đã đến nhà của bố mẹ chị S để đòi nợ. Anh đã đập phá đồ đạc và uy hiếp tinh thần bố mẹ chị S nếu không chịu trả nợ thay cho con gái.
Lời giải:
a. Hành vi của Anh D là hoàn toàn không đúng và vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ tôn trọng tài sản của người khác. Anh đã không tuân thủ nguyên tắc đạo đức và quy định pháp luật khi giấu giếm và mang đi một vật phẩm cá nhân của người khác. Thay vào đó, Anh D nên báo cáo vụ việc cho quản lí của khách sạn để họ có thể thực hiện các biện pháp cần thiết để trả lại đồng hồ cho khách hàng bị quên đồ.
b. Hành vi của Anh N trong việc đến nhà bố mẹ chị S và uy hiếp họ để đòi nợ là không chấp nhận được và vi phạm nghiêm trọng quyền và nghĩa vụ của một công dân. Anh N không nên sử dụng bạo lực hoặc đe dọa để giải quyết một vấn đề pháp lý. Thay vào đó, Anh N nên tìm đến các cơ quan pháp luật để giải quyết tranh chấp về nợ nần một cách hợp pháp và công bằng. Đối xử đúng đắn và tôn trọng với bố mẹ chị S cũng là điều cần thiết trong quá trình giải quyết vấn đề.
Luyện tập 6: Em sẽ làm gì trong các trường hợp sau để bảo vệ quyền sở hữu và tôn trọng tài sản của người khác?
a. Khi em phát hiện bạn em có hành vi trộm cắp tài sản của người khác.
b. Một người bạn mượn xe đạp điện của chị em nhưng sau đó đi cầm cố để lấy tiền tiêu.
Lời giải:
- Trường hợp a. Khuyên bạn trả lại và công khai xin lỗi. Dẫn chiếu các quy định của pháp luật về Tội trộm cắp tài sản theo quy định của Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017).
- Trường hợp b. Em có thể báo với cha mẹ của bạn hoặc với thầy/cô để có cách xử lí. Vì trong trường hợp này, khi hợp đồng dân sự do người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi hoặc người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự xác lập, thực hiện thì theo yêu cầu của người đại diện của người đó, Toà án tuyên bố giao dịch đó vô hiệu nếu theo quy định của pháp luật giao dịch này phải do người đại diện của họ xác lập, thực hiện hoặc đồng ý.
Vận dụng
Em hãy sưu tầm một câu chuyện về việc nhặt được của rơi trả lại người đánh mất, sau đó, chia sẻ cho bạn bè cùng lớp.
Tham khảo:
Vào sáng ngày 03/10/2025, một hành động đẹp của cô bé Đinh Thị Nhi ở xã Sơn Kỳ đã khiến cộng đồng thêm tin tưởng vào những giá trị nhân văn, lòng tốt và sự tử tế vẫn luôn tồn tại trong cuộc sống.
Khoảng 10 giờ sáng cùng ngày, chị Đinh Thị Nhi, sinh năm 2008, trú tại thôn Làng Rê, xã Sơn Kỳ, tỉnh Quảng Ngãi đã đến Công an xã Sơn Kỳ trình báo việc nhặt được một chiếc ví da màu nâu trên đoạn Quốc Lộ 24B. Bên trong ví chứa nhiều giấy tờ cá nhân quan trọng, thẻ ATM và số tiền 2.100.000 đồng. Ngay sau khi tiếp nhận, lực lượng Công an xã Sơn Kỳ đã phối hợp nhanh chóng với Ngân hàng Agribank chi nhánh Sơn Hà để xác minh thông tin chủ nhân.
Sau quá trình xác minh, người đánh rơi tài sản được xác định là chị Đinh Thị H, sinh năm 1981, thường trú tại thôn Tà Cơm, xã Sơn Thủy, tỉnh Quảng Ngãi. Đến 16 giờ cùng ngày, chị H đã đến nhận lại toàn bộ tài sản do công an xã bàn giao. Chị H bày tỏ sự xúc động và gửi lời cảm ơn chân thành đến cô bé Nhi cùng cán bộ công an đã tận tâm giúp chị tìm lại món tài sản quý giá.
Hành động “Nhặt được của rơi, trả người đánh mất” tuy nhỏ bé nhưng mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc, góp phần xây dựng xã hội ngày càng tốt đẹp hơn. Câu chuyện này không chỉ là tấm gương sáng để mọi người học tập mà còn lan tỏa thông điệp về sự tử tế, trách nhiệm trong mỗi chúng ta.