Mở đầu: Em hãy nêu một số quy định của pháp luật về quyền được bảo vệ, chăm sóc sức khoẻ và đảm bảo an sinh xã hội mà em biết.
Lời giải:
- Điều 25 Hiến chương Liên hợp quốc năm 1948: “Mọi người dân và hộ gia đình đều có quyền có một mức tối thiểu về sức khỏe và các phúc lợi xã hội bao gồm: ăn, mặc, chăm sóc y tế (gồm cả thai sản), dịch vụ xã hội thiết yếu và có quyền được an sinh khi có các biến cố về việc làm, ốm đau, tàn tật, góa phụ, tuổi già… hoặc các trường hợp bất khả kháng khác”.
- Tại Việt Nam, quyền được hưởng an sinh xã hội đã được Hiến pháp năm 2013 ghi nhận với tư cách là một quyền cơ bản của công dân tại Điều 34: ”Công dân có quyền được bảo đảm an ninh xã hội” và “Nhà nước tạo bình đẳng về cơ hội để công dân thụ hưởng phúc lợi xã hội, phát triển hệ thống an ninh xã hội, có chính sách trợ giúp người cao tuổi, người khuyết tật, người nghèo và người có hoàn cảnh khó khăn khác”.
1. Quyền và nghĩa vụ của công dân trong bảo vệ, chăm sóc sức khoẻ
Câu hỏi: Dựa vào thông tin trong bài, em hãy:
- Cho biết quyền, nghĩa vụ của công dân trong bảo vệ, chăm sóc sức khỏe được thể hiện như thế nào trong các trường hợp.
- Cho biết hành vi của chủ thể trong các trường hợp đã vi phạm quy định nào của pháp luật về quyền, nghĩa vụ công dân trong bảo vệ, chăm sóc sức khỏe.
Lời giải:
- Trường hợp 1.
+ Công dân có quyền được tôn trọng bí mật riêng tư trong khám, chữa bệnh theo quy định tại Điều 10 Luật Khám, chữa bệnh năm 2023. Quyền này đã bị vi phạm khi chị M tiết lộ thông tin trong hồ sơ bệnh án cho người không liên quan biết.
+ Bên cạnh quyền này, công dân còn có các quyền khác như: Quyền được bảo vệ, chăm sóc sức khoẻ (Điều 38 Hiến pháp năm 2013; Điều 1 Luật Bảo vệ sức khoẻ nhân dân năm 1988); Quyền được khám chữa, bệnh; Quyền được lựa chọn trong khám bệnh, chữa bệnh (Điều 9 và Điều 11 Luật Khám, chữa bệnh năm 2023) ;...
- Trường hợp 2.
+ Ông A là người bệnh đang được chăm sóc sức khoẻ, do đó ông này có nghĩa vụ tôn trọng người hành nghề và người khác làm việc tại nơi khám, chữa bệnh, cũng như nghĩa vụ chấp hành các quy định tại nơi khám, chữa bệnh (Điều 16 và Điều 17 Luật Khám, chữa bệnh năm 2023).
+ Bên cạnh đó, công dân có nghĩa vụ tuân thủ các quy định pháp luật về bảo vệ và chăm sóc sức khoẻ theo Điều 1 Luật Bảo vệ sức khoẻ nhân dân năm 1988.
* Hành vi vi phạm pháp luật của các chủ thể:
+ Trường hợp 1:
Căn cứ theo quy định tại Khoản 2, Điều 10, Luật Khám, chữa bệnh năm 2023, hành vi của chị A đã vi phạm vào quyền được tôn trọng danh dự, bảo vệ sức khỏe và tôn trọng bí mật riêng tư trong khám bệnh, chữa bệnh.
+ Trường hợp 2:
Căn cứ theo quy định tại Điều 16, Luật Khám, chữa bệnh năm 2023, hành vi của ông A đã vi phạm vào nghĩa vụ tôn trọng người hành nghề và người khác làm việc tại cơ sở khám bệnh, chữa bệnh.
2. Quyền, nghĩa vụ của công dân trong bảo đảm an sinh xã hội
Câu hỏi: Dựa vào thông tin trong bài, em hãy:
- Cho biết Nhà nước đã đảm bảo thực hiện quyền an sinh xã hội của người dân như thế nào. Phân tích trường hợp để làm rõ.
- Cho biết để thực hiện quyền về an sinh xã hội, người dân cần có nghĩa vụ như thế nào.
Lời giải:
- Nhà nước thực hiện quyền an sinh xã hội của người dân trên 2 khía cạnh:
+ Ban hành các quy định pháp luật về quyền an sinh xã hội (quyền được bảo đảm an sinh xã hội, tiếp cận các dịch vụ về an sinh xã hội, ... );
+ Trên cơ sở quy định của pháp luật, Nhà nước thực hiện các chính sách về an sinh xã hội trên thực tế nhằm tạo điều kiện cho người dân thực hiện quyền của mình (ví dụ: chính sách xoá đói giảm nghèo, bảo hiểm y tế, bảo hiểm xã hội, hỗ trợ các hoàn cảnh khó khăn, ... ).
- Trong trường hợp tại SGK tr. 93:
+ Chính quyền địa phương tại Bình Thuận đã xây dựng đầu tư nhiều nhà máy nước sạch nhằm bảo đảm quyền được tiếp cận dịch vụ an sinh xã hội của người dân (được sử dụng nước sạch). Thông qua việc đầu tư cơ sở hạ tầng đưa nước sạch đến từng hộ dân đã tạo điều kiện cho người dân được thụ hưởng quyền về an sinh xã hội của mình, giải quyết vấn đề nước sạch cũng như mang lại hiệu quả tích cực đối với các vấn đề xã hội khác như: phòng chống dịch bệnh, nâng cao chất lượng đời sống của người dân, ...
+ Tương tự như vậy, các quyền khác về an sinh xã hội của công dân cũng được thực hiện trên cơ sở Nhà nước tạo điều kiện về cơ sở hạ tầng, chính sách xã hội. Đây là môi trường để công dân có thể thực thi quyền của mình trên thực tế.
* Nghĩa vụ của người dân trong thực hiện quyền về an sinh xã hội:
+ Tham gia chế độ bảo hiểm bắt buộc như bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm tai nạn lao động và bảo hiểm y tế bắt buộc
+ Không xâm phạm quyền an sinh xã hội của người khác
+ Tuân thủ quy định pháp luật về an sinh xã hội.
Luyện tập
Luyện tập 1: Em đồng tình với nhận định nào sau đây về quyền và nghĩa vụ công dân trong bảo vệ, chăm sóc sức khoẻ?
a. Người bệnh được tự do lựa chọn nơi khám, chữa bệnh.
b. Người bệnh không cung cấp thông tin bệnh sử cho bác sĩ điều trị là vi phạm nghĩa vụ công dân về bảo vệ, chăm sóc sức khoẻ.
c. Chấp hành các quy định về phòng chống dịch bệnh là biểu hiện của nghĩa vụ công dân về bảo vệ, chăm sóc sức khoẻ.
d. Tham gia nghiên cứu y sinh về khám bệnh, chữa bệnh là nghĩa vụ của công dân.
e. Người bệnh phải thực hiện chữa bệnh theo phương pháp chỉ định của bác sĩ.
Lời giải:
- Nhận định a đúng vì căn cứ vào Điều 9 Luật Khám, chữa bệnh năm 2023, người bệnh có quyền được khám, chữa bệnh trong đó bao gồm việc chọn cơ sở khám, chữa bệnh phù hợp với nhu cầu cá nhân.
- Nhận định b đúng vì căn cứ khoản 1 Điều 17 Luật Khám, chữa bệnh năm 2023, người bệnh có nghĩa vụ cung cấp trung thực và chịu trách nhiệm về thông tin liên quan đến nhân thân, tình trạng sức khoẻ của mình, hợp tác đầy đủ với người hành nghề và người khác làm việc tại cơ sở khám bệnh, chữa bệnh.
- Nhận định c đúng vì căn cứ Điều 17 Luật Khám, chữa bệnh năm 2023, người bệnh có nghĩa vụ chấp hành các quy định về khám, chữa bệnh trong đó bao gồm các quy định phòng, chống dịch bệnh. Do đó, đây là biểu hiện của nghĩa vụ công dân về bảo vệ, chăm sóc sức khoẻ.
- Nhận định d sai vì căn cứ khoản 2 Điều 11 Luật Khám, chữa bệnh năm 2023, người bệnh có quyền chấp nhận hoặc từ chối tham gia nghiên cứu y sinh học về khám bệnh, chữa bệnh.
- Nhận định e đúng vì căn cứ khoản 2 Điều 17 Luật Khám, chữa bệnh năm 2023, người bệnh có nghĩa vụ chấp hành chỉ định về chẩn đoán, phương pháp chữa bệnh của người hành nghề.
Luyện tập 2: Em hãy nhận xét về hành vi của chủ thể trong các trường hợp sau:
a. Bà M khuyên hàng xóm nên tham gia bảo hiểm y tế tự nguyện để đề phòng khi đau ốm.
b. Doanh nghiệp D trốn đóng bảo hiểm xã hội cho người lao động làm việc tại doanh nghiệp.
c. Anh K làm giả giấy khám bệnh để trục lợi bảo hiểm xã hội.
d. Chị S tuyên truyền thông tin về chính sách an sinh xã hội của Nhà nước đến những người quen biết.
e. Thành phố H tổ chức xây dựng nhà ở xã hội cho người có thu nhập thấp trên địa bàn.
Lời giải:
a. Hành vi này là tích cực và đúng đắn, vì nó nhấn mạnh vào việc đề phòng bằng việc tham gia bảo hiểm y tế tự nguyện, giúp người khác có sự bảo vệ sức khỏe tốt hơn.
b. Hành vi này là vi phạm pháp luật và không đúng đắn. Doanh nghiệp có nghĩa vụ đóng bảo hiểm xã hội cho người lao động làm việc tại mình theo quy định của pháp luật.
c. Hành vi này là vi phạm pháp luật và đạo đức. Anh K đã gian lận và lợi dụng hệ thống bảo hiểm xã hội một cách bất hợp pháp và không trung thực.
d. Hành vi này là tích cực và hữu ích. Chị S đã chia sẻ thông tin về chính sách an sinh xã hội của Nhà nước để giúp người khác hiểu rõ và có thể tận dụng các chính sách này.
e. Hành vi này là tích cực và hợp lý. Thành phố H đã thực hiện một chính sách xã hội nhằm cải thiện điều kiện sống cho người có thu nhập thấp, giúp họ có một mái ấm ổn định.
Luyện tập 3: Em hãy phân tích hậu quả của hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ công dân về bảo vệ, chăm sóc sức khoẻ xã hội trong các trường hợp sau:
a. Trong quá trình điều trị tại Bệnh viện H, anh C đã được chỉ định dùng một số loại thuốc phù hợp. Nhưng do mong muốn nhanh khỏi bệnh nên anh đã tự ý mua thuốc ngoài đơn mà bác sĩ kê để sử dụng. Điều này dẫn đến việc anh bị mẩn ngứa, khó thở, phải nhập viện cấp cứu do sốc phản vệ với thuốc.
b. Trong thời gian điều trị tại Bệnh viện C, anh D không tuân thủ các quy định về thăm bệnh, gây ồn ào, mất trật tự tại phòng bệnh, ảnh hưởng đến giờ nghỉ ngơi của các bệnh nhân khác.
c. Trong một lần anh D đến Bệnh viện K thăm khám, bác sĩ đề nghị anh chia sẻ trung thực các thông tin để phục vụ chẩn đoán bệnh. Tuy nhiên, anh đã cung cấp những thông tin không chính xác gây khó khăn cho quá trình chẩn đoán, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khoẻ của chính anh.
Lời giải:
- Trường hợp a. Hành vi tự ý mua thuốc ngoài đơn đã kê để sử dụng của anh C vi phạm nghĩa vụ của người bệnh trong tuân theo chỉ định điều trị của bác sĩ. Hậu quả của hành vi này là những thiệt hại trực tiếp đến sức khoẻ của anh C khi bị sốc phản vệ phải nhập viện cấp cứu.
- Trường hợp b. Hành vi của anh D vi phạm nghĩa vụ về chấp hành quy định tại nơi khám, chữa bệnh. Hậu quả:
+ Đối với anh D: có thể bị xử lí theo quy định của cơ sở khám, chữa bệnh.
+ Đối với những người bệnh khác: bị ảnh hưởng đến thời gian nghỉ ngơi, gián tiếp gây thiệt hại cho quá trình điều trị, hồi phục sức khoẻ của họ.
- Trường hợp c. Hành vi của anh D vi phạm nghĩa vụ về việc cung cấp thông tin phục vụ
chẩn đoán bệnh. Hậu quả của việc che giấu thông tin là gây khó khăn cho quá trình thăm khám, việc chẩn đoán không chính xác bệnh lí sẽ dẫn đến điều trị không hiệu quả và ảnh hưởng trực tiếp đến sức khoẻ của anh D.
Luyện tập 4: Em hãy đọc các trường hợp sau và đưa ra hướng xử lí theo gợi ý:
a. Anh Q là nhân việc của Công ty E. Trong quá trình làm việc, anh đã tham gia đầy đủ các loại hình bảo hiểm theo quy định của pháp luật. Sau khi anh nghỉ việc, công ty thực hiện xác nhận thời gian đóng và trả sổ bảo hiểm xã hội nhưng do bất cẩn, anh đã làm thất lạc.
Hành vi của anh Q có vi phạm quyền và nghĩa vụ công dân trong an sinh xã hội không? Vì sao?
b. Bạn G là học sinh lớp 12A1 Trường Trung học phổ thông V, trên địa bàn huyện Y. Mặc dù có hoàn cảnh gia đình khó khăn nhưng nhiều năm liền, G luôn là học sinh giỏi, chăm ngoan của trường. Trong đợt thi tuyển sinh Đại học năm nay, G đã thi đậu vào Trường Đại học H nhưng có dự định không theo học vì gia đình không đủ tiền trang trải. Biết được thông tin, Ngân hàng chính sách huyện Y đã hỗ trợ và hướng dẫn bạn G thực hiện thủ tục vay dành cho học sinh, sinh viên có hoàn cảnh khó khăn. Nhờ vậy, G có thể tiếp tục theo đuổi việc học Đại học.
- Em hãy nhận xét việc làm của Ngân hàng chính sách huyện Y trong trường hợp trên.
c. Trong thời gian lao động tại Công ty M, chị B đã tham gia bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế bắt buộc. Tuy nhiên, mẹ chị B lại cho rằng nếu không tham gia các loại bảo hiểm trên thì sẽ tăng thêm một khoản thu nhập. Chị B không đồng ý với mẹ vì chị biết tham gia bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế bắt buộc là nghĩa vụ của người lao động về an sinh xã hội.
- Em đồng tình với ý kiến của nhân vật nào? Vì sao?
Lời giải:
a. Trong trường hợp này, hành vi của anh Q là vi phạm quyền và nghĩa vụ công dân trong an sinh xã hội. Anh Q đã tham gia đầy đủ các loại hình bảo hiểm theo quy định, tuy nhiên, việc làm thất lạc sổ bảo hiểm xã hội là không đúng và gây ảnh hưởng đến quyền lợi và an sinh xã hội của bản thân anh cũng như hệ thống bảo hiểm xã hội. Hướng xử lý có thể là anh Q cần phải báo cáo ngay về việc làm thất lạc này và thực hiện các biện pháp cần thiết để khắc phục.
b. Trong trường hợp này, Ngân hàng chính sách huyện Y đã có hành động tích cực và đúng đắn. Họ đã hỗ trợ và hướng dẫn bạn G thực hiện thủ tục vay để giúp bạn G tiếp tục theo đuổi việc học Đại học, giúp nâng cao cơ hội và an sinh xã hội cho bạn G.
c. Trong trường hợp này, em đồng tình với ý kiến của chị B. Tham gia bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế bắt buộc là nghĩa vụ của người lao động về an sinh xã hội. Việc mẹ chị B đề xuất không tham gia bảo hiểm để tăng thu nhập là không đúng và có thể gây ra hậu quả tiêu cực đối với an sinh xã hội của chị B và gia đình.
Vận dụng
Vận dụng 1: Em hãy sưu tầm một số hoạt động bảo đảm quyền an sinh xã hội tại địa phương và chia sẻ cùng cả lớp.
Lời giải:
(*) Tham khảo: Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức (Hà Nội) tổ chức chương trình “khám phát hiện sớm và điều trị các dị tật bẩm sinh ở trẻ em hướng tới phát triển toàn diện cho tương lai”
- Ngày 27/5/2023, Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức (Hà Nội) đã tổ chức chương trình khám phát hiện sớm và điều trị các dị tật bẩm sinh ở trẻ em nhằm tư vấn để người dân biết cách phát hiện sớm và điều trị các bệnh lý thường gặp ở trẻ em.
+ Đến với chương trình, trẻ đã được các bác sỹ khám, tư vấn, chụp X-Quang và siêu âm miễn phí nhằm phát hiện các bệnh lý thường gặp như các dị tật tiết niệu, sinh dục; các bệnh lý gan-mật-tụy, dạ dày, ruột, táo bón; các dị tật tay, chân, dị dạng lồng ngực; các khối u lành tính và ác tính.
+ Đặc biệt, với những trẻ em có hoàn cảnh khó khăn, người dân tộc vùng sâu vùng xa đã được Khoa Phẫu thuật Nhi và Trẻ sơ sinh, Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức hỗ trợ kinh phí chữa bệnh.
Vận dụng 2: Em hãy thực hiện một bài viết phân tích về tác hại, hậu quả của hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân trong bảo vệ, chăm sóc sức khoẻ.
Lời giải:
Bảo vệ và chăm sóc sức khỏe là một trong những lĩnh vực quan trọng nhất trong cuộc sống hàng ngày của mỗi người. Tuy nhiên, khi có sự vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân trong lĩnh vực này có thể xuất hiện những tác hại và hậu quả tiêu cực đối với cá nhân và cộng đồng.
- Đối với cá nhân:
+ Rủi ro sức khỏe: Vi phạm quyền và nghĩa vụ trong bảo vệ, chăm sóc sức khỏe có thể gây ra các tác hại trực tiếp đối với sức khỏe cá nhân. Ví dụ như việc tự điều chỉnh lượng thuốc, không tuân thủ quy trình điều trị hoặc không chủ động trong việc đề phòng bệnh tật có thể dẫn đến tình trạng sức khỏe trở nên tồi tệ hơn.
+ Tác động tâm lý: Vi phạm quyền và nghĩa vụ trong bảo vệ sức khỏe cũng có thể gây ra tác động tâm lý, gây căng thẳng, lo lắng và cảm giác bất an cho cá nhân do họ không đảm bảo được sức khỏe của mình hoặc của người thân.
- Hậu quả cho cộng đồng:
+ Tăng nguy cơ dịch bệnh: Việc không tuân thủ các biện pháp phòng chống dịch bệnh hoặc không tham gia các chương trình tiêm chủng có thể tạo điều kiện cho sự lây lan nhanh chóng của các bệnh truyền nhiễm trong cộng đồng, đặc biệt là trong các mùa dịch.
+ Áp lực cho hệ thống y tế: Hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ trong bảo vệ sức khỏe cũng đặt áp lực lớn lên hệ thống y tế, đặc biệt là khi người dân không tuân thủ quy trình điều trị hoặc tham gia các dịch vụ y tế không đúng cách, dẫn đến tăng cường cần phải chi tiêu cho việc chữa trị và điều trị khó khăn và lâu dài hơn.
- Hậu quả cho xã hội:
+ Giảm chất lượng cuộc sống: Vi phạm quyền và nghĩa vụ trong bảo vệ sức khỏe có thể dẫn đến giảm chất lượng cuộc sống của cả xã hội. Khi người dân không được bảo vệ và chăm sóc sức khỏe đúng cách, họ sẽ gặp nhiều vấn đề về sức khỏe, tinh thần và kinh tế, ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững của xã hội.
+ Tăng cường bất bình đẳng: Vi phạm quyền và nghĩa vụ trong bảo vệ sức khỏe có thể tăng cường bất bình đẳng trong xã hội, khiến cho những người có điều kiện kinh tế tốt hơn có nhiều cơ hội hơn trong việc tiếp cận và nhận được dịch vụ y tế chất lượng cao hơn so với những người nghèo.