Mở đầu (trang 65) Sinh 12 Chân trời sáng tạo Bài 9: Ở sinh vật nhân thực, gene quy định tính trạng không chỉ có ở trong nhân mà còn có ở trong tế bào chất của tế bào. Vậy gene ở tế bào chất di truyền như thế nào?
Trả lời:
- Tính trạng do gene trong tế bào chất quy định được di truyền theo dòng mẹ và có nhiều biến dị về kiểu hình.
I. Thí nghiệm của correns về di truyền ngoài nhân
1. Bối cảnh ra đời thí nghiệm của Correns
Câu hỏi 1 (trang 65) Sinh 12 Chân trời sáng tạo Bài 9: Tại sao khi nói đến di truyền ngoài nhân là nói đến Correns?
Trả lời:
- Vì Correns là người đầu tiên công bố về sự tồn tại của gene ngoài nhân và sự di truyền các tính trạng do gene ngoài nhân quy định di truyền theo dòng mẹ.
2. Thí nghiệm chứng minh gene ngoài nhân của Correns
Câu hỏi 2 (trang 65) Sinh 12 Chân trời sáng tạo Bài 9: Đọc thông tin trong Bảng 9.1 và cho biết Corens rút ra kết luận về di truyền ngoài nhân dựa trên cơ sở nào?
Trả lời:
- Corens rút ra kết luận về di truyền ngoài nhân dựa trên cơ sở đời con có 100% kiểu hình giống mẹ.
II. Đặc điểm di truyền gene ngoài nhân
Câu hỏi 3 (trang 66) Sinh 12 Chân trời sáng tạo Bài 9: Hãy cho biết vì sao DNA ti thể dễ đột biến hơn DNA nhiễm sắc thể.
Trả lời:
Các đặc điểm của hệ gen ti thể như không có intron, không có histone bảo vệ, lại phân bố gần chuỗi phosphoryl hóa oxy hóa, nơi mà các gốc tự do được tạo ra trong quá trình phosphoryl hóa oxy hóa, đã làm cho khả năng bị đột biến của ADN ti thể cao hơn ở nhân (khoảng 10 lần).
Câu hỏi 4 (trang 66) Sinh 12 Chân trời sáng tạo Bài 9: Trình bày đặc điểm di truyền của gene ngoài nhân.
Trả lời:
- Về hàm lượng DNA: Các phân tử DNA ti thể và lục lạp có kích thước nhỏ, do đó, hệ gene trong tế bào chất chứa ít gene.
- Về phương thức di truyền: Trong quá trình phân bào, gene tế bào chất được phân chia một cách ngẫu nhiên, do đó, các tế bào con có thể có số lượng gene trong tế bào chất khác nhau. Trong quá trình thụ tinh, gene trong nhân của tinh trùng và trứng đều đóng góp vào hệ gene của hợp tử, nhưng gene tế bào chất của hợp tử chủ yếu nhận từ trứng, nghĩa là tinh trùng hầu như không truyền tế bào chất cho hợp tử. Gene trong tế bào chất được truyền từ mẹ nên còn được gọi là di truyền theo dòng mẹ.
III. Ứng dụng của gene di truyền ngoài nhân
Câu hỏi 5 (trang 66) Sinh 12 Chân trời sáng tạo Bài 9: Những cây lai được tạo ra trong kĩ thuật lai tạo giống lúa có mang tính trạng bất thụ đực không? Giải thích.
Trả lời:
- Những cây lai được tạo ra trong kĩ thuật lai tạo giống lúa có mang tính trạng bất thụ đực.
- Do người ta sử dụng những cây bất thụ đực làm dòng mẹ, tính trạng bất thụ đực do gene đột biến nằm trong ti thể quy định nên sẽ di truyền theo dòng mẹ, tạo ra đời con mang tính trạng bất thụ đực.
Luyện tập (trang 67) Sinh 12 Chân trời sáng tạo Bài 9: Vì sao phân tích DNA ti thể lại có thể xác định được nguồn gốc tiến hóa loài người?
Trả lời:
- Các nhà khoa học có thể tách chiết và giải trình tự hệ gene trong ti thể của các bộ xương hóa thạch từ các loài người đã tuyệt chủng và so sánh với hệ gene trong ti thể của các chủng tộc người đang sống ở các châu lục, từ đó có thể xác định được nguồn gốc tiến hóa của loài người.
Vận dụng (trang 67) Sinh 12 Chân trời sáng tạo Bài 9: Ở người, một số bệnh (phần lớn là hiếm gặp) do gene trong ti thể quy định như bệnh tiểu đường, bệnh tim mạch, bệnh Alzheimer,... Trong thực tế, mẹ bị bệnh thì các con sinh ra có thể có người mắc bệnh, có người không mắc bệnh hoặc mức độ biểu hiện bệnh (nặng, nhẹ) cũng rất khác nhau và khi tuổi càng cao thì bệnh thường bị nặng hơn. Hãy giải thích nguyên nhân của những hiện tượng đó.
Trả lời:
- Một số bệnh di truyền do gene trong ti thể quy định khiến người con sinh ra mắc bệnh giống mẹ, mức độ biểu hiện bệnh phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau. Khi tuổi càng cao, sức khỏe giảm sút, hệ miễn dịch suy yếu, các cơ chế sửa sai của DNA cũng dần kém đi khiến bệnh biểu hiện nặng hơn.