Chuẩn bị đọc
Câu hỏi SGK Ngữ văn 7 CTST - Soạn bài Sang thu (trang 15): Em hãy chia sẻ cảm nhận của mình về thiên nhiên vào thời khắc giao mùa.
Trả lời:
- Thời khắc giao mùa thường diễn ra với những biến đổi tinh tế của thiên nhiên.
- Các dấu hiệu giao mùa được hiện lên rõ rệt:
+ mùa hè sang mùa thu: khí trời mát mẻ, ban đêm trời se lạnh không đủ rét để mặc một chiếc áo mùa, hoa cúc trong các vườn đua nhau nở, sen trong các ao úa tàn…
+ mùa đông sang xuân: Những hạt mưa xuân lất phất bay, những chồi biếc trên cành cây đã điểm
- Trong khoảnh khắc giao mùa ấy thiên nhiên như đang nói hộ tâm trạng của con người. Đó là thứ cảm xúc chờ đợi nhưng xen chút tiếc nuối. Biết bao những chờ mong về một mùa mới đang dâng trào trong trái tim, những kỉ niệm tươi đẹp về mùa cũ vẫn còn vương vấn. Trong khoảnh khắc giao, đất trời thiên nhiên như đang “trở mình” một cách duyên dáng. Tâm hồn con người như cũng “lột xác” nhẹ nhàng.
Trải nghiệm cùng văn bản
Câu 1 SGK Ngữ văn 7 CTST - Soạn bài Sang thu (trang 15): Em hình dung thế nào về hình ảnh "Có đám mây mùa hạ/ Vắt nửa mình sang thu"?
Trả lời:
"Có đám mây mùa hạ/vắt nửa mình sang thu" là hình ảnh ấn tượng nhất trong bài thơ.
- Biện pháp nhân hóa đã giúp đám mây có hành động, suy nghĩ. Trạng thái lơ lửng "vắt" khiến người ta liên tưởng đến hình ảnh đám mây như một cây cầu bắc ngang mùa hạ để bước đến cánh cửa của mùa thu. Đám mây vừa muốn rướn mình vào trời thu, tận hưởng bầu không khí tươi mới nhưng vẫn còn lưu luyến lại một chút dư âm của mùa hạ.
- Tác giả đã vô cùng tinh tế khi lấy sự biến chuyển của không gian (đám mây) để gợi nhắc sự thay đổi của thời gian ( khoảnh khắc mơ hồ lúc giao mùa qua từ "vắt").
=> Đám mây giống như nhịp cầu nối kết hai mùa, nó như vẫn vương vấn mùa cũ và đón chào với mùa mới.
Câu 2 SGK Ngữ văn 7 CTST - Soạn bài Sang thu (trang 15): Điểm chung của những từ ngữ như chùng chình, dềnh dàng, vắt nửa mình, vơi dần là gì?
Trả lời:
- Chùng chình: Cố ý nấn ná, làm chậm chạp để kéo dài thời gian. Từ láy chùng chình trong bài Sang thu gợi ra hình ảnh làn sương đang cố ý đi chậm lại như để chờ đợi mùa thu và như đang lưu luyến mùa hạ.
- Dềnh dàng: chậm chạp, không khẩn trương, để mất nhiều thì giờ vào việc không cần thiết. Trong bài Sang thu thì từ dềnh dàng được hiểu là tốc độ chậm chạp, thong thả gợi tả dòng nước mùa thu nhẹ nhàng, êm ả, lững lờ trôi
- Vắt nửa mình: trạng thái lơ lửng của đám mây như một cây cầu bắc ngang mùa hạ để bước đến cánh cửa của mùa thu. Nửa mình như vẫn giữ lại chút hương vị của mùa hạ nhưng nửa còn lại đã rướn mình hòa vào trời thu.
- Vơi dần: chỉ mức độ, không còn mạnh mẽ như trước mà đã vơi dần đi, nhưng lại chữ biến mất, mưa đã bớt xối xả đi
→ Giống nhau: cùng sử dụng nghệ thuật nhân hóa, cùng diễn tả được sự thong thả, chậm rãi của sự vật. Và đặc biệt, những từ đó đều diễn tả được trạng thái của các sự vật như chờ mùa thu và lưu luyến mùa hạ.
Suy ngẫm và phản hồi
Câu hỏi 1 SGK Ngữ văn 7 CTST - Soạn bài Sang thu (trang 16): Bài thơ tả cảnh thiên nhiên vào thời điểm nào? Dựa vào đâu em nhận biết được điều đó?
Trả lời:
- Bài thơ miêu tả bước chuyển của thiên nhiên vào thời điểm cuối hạ đầu thu.
- Em nhận biết được điều đó dựa cách miêu tả hình ảnh:" sương chùng chính qua ngõ", " chim bắt đầu vội vã", "vẫn còn bao nhiêu nắng, đã vơi dần cơn mưa" đặc biệt là các động từ: chùng chình, bắt đầu, vơi cùng với tựa để bài thơ " Sang thu"
Câu hỏi 2 SGK Ngữ văn 7 CTST - Soạn bài Sang thu (trang 16): Tìm các từ ngữ, hình ảnh miêu tả những chuyển động của thiên nhiên trong bài thơ. Qua cách miêu tả đó, em cảm nhận như thế nào về tâm hồn nhà thơ?
Trả lời:
- Những từ ngữ, hình ảnh miêu tả những chuyển động của thiên nhiên trong bài thơ: hương ổi phả vào trong gió se, sương chùng chình, chim vội vã, đám mây vắt nửa mình, cơn mưa vơi dần
- Qua cách miêu tả đó, em cảm nhận được sự tinh tế, nhạy cảm trong tâm hồn nhà thơ khi kết hợp nhiều giác quan như xúc giác, thính giác, thị giác,... để cảm nhận thiên nhiên.
Câu hỏi 3 SGK Ngữ văn 7 CTST - Soạn bài Sang thu (trang 16): Cách ngắt nhịp và gieo vần trong bàu thơ Sang thu có tác dụng như thế nào đối với việc thể hiện nội dung văn bản?
Trả lời:
- Ngắt nhịp: Nhịp thơ linh hoạt 3/2, 2/3
- Gieo vần: Gieo vần chủ yếu là vần chân (se-về, vã-hạ) trong mỗi khổ thơ tạo sự liền mạch của cảm xúc, vừa gợi cảm giác vội vã lại vừa muốn chậm lại.
=> Tác dụng: Bài thơ có sự liên kết rõ rệt, mạch lạc trong nhịp điệu, góp phần thể hiện rõ nội dung của văn bản. Thiên nhiên nửa muốn vươn mình chào mùa thu, nửa lại lưu luyến chẳng muốn rời xa mùa hạ.
Câu hỏi 4 SGK Ngữ văn 7 CTST - Soạn bài Sang thu (trang 16): Theo em, chủ đề của bài thơ Sang thu là gì? Qua bài thơ này, tác giả muốn gửi gắm thông điệp gì đến người đọc?
Trả lời:
- Chủ đề: Qua việc miêu tả sự chuyển mình của đất trời từ cuối mùa hạ sang thu, bài thơ thể hiện cảm nhận tinh tế của tác giả thiên nhiên, những suy ngẫm về bước đi của thời gian
- Thông điệp của tác giả muốn gửi gắm: Cần biết lắng nghe, cảm nhận thiên nhiên bằng tất cả các giác quan để đón nhận những món quà vô giá thiên nhiên.
Câu hỏi 5 SGK Ngữ văn 7 CTST - Soạn bài Sang thu (trang 16): Nếu nhan đề Sang thu được sửa thành Thu hay Mùa Thu thì có phù hợp với nội dung của bài thơ hay không? Vì Sao?
Trả lời:
- Nếu nhan đề Sang thu được sửa thành Thu hay Mùa Thu thì sẽ không lột tả được hết những mong muốn, gửi gắm của tác giả vào bài thơ. Bởi nhan đề "Sang thu" đã thể hiện cách lựa chọn thời gian, bắc cầu giữa hai mùa. Ngoài ra, "sang thu" còn là đời người. Đời người sang thu nhiều từng trải, vững vàng hơn trước những biến động của cuộc sống. Vì vậy, nếu sửa nhan đề, chúng ta sẽ không thấy được rõ ý nghĩa của bài thơ.
Câu hỏi 6 SGK Ngữ văn 7 CTST - Soạn bài Sang thu (trang 16): Đọc bài thơ Sang thu, em học được gì về cách quan sát, cảm nhận thiên nhiên của tác giả?
Trả lời:
- Cách quan sát, cảm nhận thiên nhiên của tác giả:
+ Tác giả đã quan sát vạn vật bằng cả thính giác, thị giác, xúc giác và khứu giác. Nhận ra hương ổi qua khứu giác, nhìn thấy đám mây vắt mình, thấy sương chùng chình, dòng sông dềnh dang, cánh chim vội vã,... qua thị giác, nghe thấy tiếng sấm qua thính giác,...
+ Phải có một tâm hồn tinh tế, nhạy cảm, yêu thiên nhiên thì nhà thơ mới có thể phát hiện ra được những thay đổi đơn giản nhất của thiên nhiên khi vào thu. Phải chăng giữa nhà thơ và thiên nhiên đều có những rung cảm đồng điệu, nửa muốn vươn mình vào thu, nửa lại lưu luyến dư âm mùa hạ.
- Bài học về cách quan sát thiên nhiên từ tác giả:
+ Chúng ta phải yêu thiên nhiên, say mê tìm hiểu, quan sát, khám phá vạn vật xung quanh.
+ Quan sát bằng nhiều giác quan, nhiều góc độ khác nhau, bằng cả tầm mắt và tâm hồn để thấy được vẻ của thiên nhiên ở nhiều góc độ.
Câu hỏi 7 SGK Ngữ văn 7 CTST - Soạn bài Sang thu (trang 16): Chọn một từ ngữ trong bài thơ mà em cho là hay nhất. Viết ít nhất một câu để giải thích sự lựa chọn của em.
Trả lời:
Em có thể chọn từ ngữ theo cảm nhận của em mà em yêu thích nhất.
Ví dụ:
- Từ: Vắt. Từ “vắt” chỉ trạng thái lơ lửng của đám mây như một cây cầu bắc ngang mùa hạ để bước đến cánh cửa của mùa thu. Nửa mình như vẫn giữ lại chút hương vị của mùa hạ nhưng nửa còn lại đã rướn mình hòa vào trời thu. Dải lụa mây phất phơ trong sự cao ngần của nền trời ấy là “tín vật” đẹp đẽ trong khoảnh khắc chuyển giao từ mùa hạ sang thu trước sự chứng kiến của thiên nhiên đất trời và lòng người.
- Từ: Phả. Từ “phả” là một động từ có sắc thái mạnh dùng để diễn tả sự chủ động như đã đợi sẵn để được lan tỏa trong không gian của hương ổi.
nghiệm.