1. Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Mông Cổ năm 1258
Câu hỏi mục 1 SGK Lịch Sử 7 Chân trời sáng tạo Bài 17 (trang 71): Dựa vào sơ đồ 17.1 và lược đồ 17.2, hãy trình bày diễn biến chính của cuộc kháng chiến chống quân Mông Cổ năm 1258.
Trả lời:
Diễn biến của cuộc kháng chiến chống quân Mông Cổ năm 1258:
- Năm 1257, Mông Cổ cho quân áp sát biên giới Đại Việt rồi 3 lần cử sứ giả đến Thăng Long dụ hàng, vua cho bắt giam sứ giả, ra lệnh cả nước ra sức tập luyện, chuẩn bị vũ khí sẵn sàng đánh giặc.
- Đầu tháng 1/1258, Ngột Lương Hợp Thai chỉ huy 3 vạn quân Mông Cổ tiến vào Đại Việt.
- Ngày 17/1/1258, vua Trần Thái Tông trực tiếp chỉ huy chặn giặc ở Bình Lệ Nguyên. Trận đánh diễn ra quyết liệt, quân Trần chủ động rút lui để bảo toàn lực lượng.
- Nhà Trần rút khỏi Thăng Long, thực hiện kế sách "vườn không nhà trống".
- Quân Mông Cổ chỉ chiếm được thành Thăng Long trống rỗng, lâm vào thế khó khăn.
- Ngày 29/1/1258, quân Trần tổ chức tấn công lớn ở Đông Bộ Đầu.
- Quân Mông Cổ thua trận rút chạy, kháng chiến kết thúc thắng lợi.
2. Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Nguyên năm 1285
Câu hỏi mục 2 SGK Lịch Sử 7 Chân trời sáng tạo Bài 17 (trang 72):
- Khai thác thông tin trong bài và lược đồ 17.5, em hãy vẽ sơ đồ tư duy diễn biến chính của cuộc kháng chiến chống quân Nguyên năm 1285.
- Khai thác tư liệu 17.3 và 17.4, em hãy rút ra đặc điểm chung về tinh thần chống giặc ngoại xâm của vua quan và nhân dân thời Trần.
Trả lời:
* Sơ đồ tư duy diễn biến chính của cuộc kháng chiến chống quân Nguyên năm 1285.
* Đặc điểm chung về tinh thần chống giặc ngoại xâm của vua quan và nhân dân thời Trần:
+ Cả nước đồng lòng, chung sức chống giặc.
+ Tất cả các lớp lớp nhân dân, già trẻ gái trai đều tham gia vào công cuộc chống giặc.
3. Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Nguyên năm 1287 - 1288
Câu hỏi mục 3 SGK Lịch Sử 7 Chân trời sáng tạo Bài 17 (trang 73):
- Dựa vào sơ đồ 17.6 và lược đồ 17.7, em hãy vẽ sơ đồ thời gian những diễn biến chính của cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Nguyên năm 1287-1288.
- Vì sao khi bước vào kháng chiến, trước thế giặc rất mạnh, Hưng Đạo vương lại khẳng định với vua Trần: “năm nay đánh giặc nhàn”?
Trả lời:
* Sơ đồ thời gian những diễn biến chính của cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Nguyên năm 1287-1288.
* Hưng Đạo Vương khẳng định như vậy là vì:
- Trước thế giặc mạnh, quân dân nhà Trần thực hiện chính sách “vườn không nhà trống” rút toàn bộ quân dân và lương thực ra khỏi Thăng Long. Quân địch tiến vào Thăng Long lâm vào tình thế khó khăn, lương thực không có, cuối cùng chủ động rút lui, quân Đại Việt thừa thời cơ đó xông lên tiêu diệt địch.
4. Nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử của ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông - Nguyên
Câu hỏi mục 4 SGK Lịch Sử 7 Chân trời sáng tạo Bài 17 (trang 75):
- Phân tích nguyên nhân thắng lợi của ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông - Nguyên (thế kỉ XIII). Tham khảo thêm tư liệu 17.9 cho câu trả lời của em.
- Nêu ý nghĩa lịch sử của ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông - Nguyên.
- Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn có vai trò như thế nào đối với triều đại nhà Trần và lịch sử dân tộc thế kỉ XIII?
Trả lời:
- Nguyên nhân thắng lợi của ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông - Nguyên (thế kỉ XIII):
+ Kết quả của lòng yêu nước, của sự đoàn kết toàn dân, trên dưới một lòng cùng tham gia đánh giặc.
+ Nhà Trần đã đề ra kế sách đánh giặc đúng đắn, sáng tạo, biết phát huy truyền thống đánh giặc của cha ông "lấy ít địch nhiều, lấy yếu chống mạnh", "tránh chỗ mạnh, đánh chỗ yếu",...
+ Tài năng thao lược của các vua nhà Trần cùng các danh tướng như Trần Quang Khải và Trần Khánh Dư.
- Ý nghĩa lịch sử của ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông - Nguyên:
+ Đập tan tham vọng, ý chí xâm lược của quân Mông - Nguyên, bảo vệ vững chắc nền độc lập dân tộc, mở ra nền thái bình hơn một thế kỉ cho Đại Việt.
+ Chiến thắng góp phần chặn đứng làn sóng xâm lược của quân Mông - Nguyên đối với Nhật Bản và các nước Đông Nam Á.
+ Khẳng định tinh thần quật cường, khí phách của một dân tộc không chịu khuất phục trước bất kì kẻ thù nào.
+ Chiến thắng để lại nhiều bài học lịch sử quý giá về xây dựng khối đoàn kết quân dân trong công cuộc đấu tranh và bảo vệ Tổ quốc.
- Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn có vai trò quan trọng trong công cuộc xây dựng và bảo vệ nền độc lập dân tộc, ông là người chỉ huy quân đội đánh tan hai cuộc xâm lược của quân Mông - Nguyên năm 1285 và 1288. Những chiến lược đánh giặc của ông đã đặt nền móng cho nghệ thuật quân sự Việt Nam kể từ thời Trần đến ngày nay.
Luyện tập
Câu hỏi 1 SGK Lịch Sử 7 Chân trời sáng tạo Bài 17 (trang 76): Từ thông tin trong bài, em hãy điền các trận đánh tiêu biểu vào các ô trống tương ứng với từng cuộc kháng chiến.
Trả lời:
Câu hỏi 2 SGK Lịch Sử 7 Chân trời sáng tạo Bài 17 (trang 76): Từ kiến thức đã học, em hãy đánh giá vai trò của Trần Thủ Độ và Trần Hưng Đạo trong cuộc kháng chiến chống xâm lược Mông - Nguyên.
Trả lời:
* Vai trò của Trần Thủ Độ:
- Kháng chiến chống quân xâm lược Mông Cổ năm 1258 này, Trần Thủ Độ giữ vai trò là Tổng chỉ huy của cuộc chiến đấu.
- Củng cố, giữ vững tinh thần dám đánh và quyết thắng của quân dân Đại Việt. Khi trả lời vua Trần rằng: - Đầu tôi chưa rơi xuống đất, xin bệ hạ đừng lo!
* Vai trò của Trần Hưng Đạo:
- Là vị chỉ huy quân đội, lãnh đạo tối cao cùng với các vua Trần.
- Đưa ra những chủ trương kế sách đúng đắn, là điều kiện tiên quyết dẫn đến thắng lợi của các cuộc kháng chiến.
Vận dụng
Câu hỏi Vận dụng SGK Lịch Sử 7 Chân trời sáng tạo Bài 17 (trang 76): Theo em, nhân tố quyết định tạo nên chiến thắng trong các cuộc kháng chiến chống Mông - Nguyên là gì? Nhân tố đó được kế thừa và phát huy như thế nào trong thời bình?
Trả lời:
- Nhân tố tạo nên chiến thắng trông các cuộc kháng chiến chống quân Mông - Nguyên đó là: lòng yêu nước, sự đoàn kết toàn dân, trên dưới một lòng cùng tham gia đánh giặc, cùng với sự chỉ huy tài ba của người lãnh đạo
- Nhân tố đó được kế thừa và phát huy như thế nào trong thời bình:
+ Dù trong thời bình, nhưng chúng ta vẫn phải đoàn kết, trên dưới một lòng cùng nhau phát triển kinh tế, xây dựng đất nước.
+ Đảng và Nhà nước đưa ra những chính sách phù hợp để phát triển đất nước, nhân dân ấm no, hạnh phúc.