1. Nhà Lê Sơ thành lập
Câu hỏi 1 SGK Lịch Sử 7 Chân trời sáng tạo Bài 20 (trang 86): Em hãy mô tả những nét chính về sự thành lập nhà Lê sơ
Trả lời:
- Những nét chính về sự thành lập nhà Lê sơ:
+ Tháng 4 năm 1428, lê Lợi lên ngôi Hoàng đế, khôi phục quốc hiệu Đại Việt, đóng đô tại Thăng Long.
+ Chính quyền phong kiến được hoàn thiện từ trung ương đến địa phương
+ Cả nước có 13 đạo thừa tuyên và một phủ Trung Đô, đơn vị hành chính nhỏ nhất là xã.
+ Ban hành Quốc triều hình luật
+ Xây dựng quân đội mạnh, duy trì chính sách “Ngụ binh ư nông”
Câu hỏi 2 SGK Lịch Sử 7 Chân trời sáng tạo Bài 20 (trang 86): Đọc tư liệu 20.3 và cho biết chủ trương bảo vệ chủ quyền lãnh thổ quốc gia của triều Lê sơ được thể hiện thế nào qua lời căn dặn của vua Lê Thánh Tông.
Trả lời:
- Chủ trương bảo vệ chủ quyền lãnh thổ quốc gia của triều Lê sơ
+ Quyết tâm củng cố quân đội, kiên quyết bảo vệ chủ quyền, biên giới bảo vệ Tổ quốc
+ Đề cao trách nhiệm bảo vệ Tổ quốc đối với mọi người dân, trừng trị thích đáng những kẻ bán nước
2. Tình hình kinh tế - xã hội
Câu hỏi 1 SGK Lịch Sử 7 Chân trời sáng tạo Bài 20 (trang 88): Em hãy trình bày những nét chính về tình hình kinh tế thời Lê Sơ. Em có ấn tượng với thành tựu kinh tế nào nhất? Lý giải sự lựa chọn của em.
Trả lời:
* Tình hình kinh tế
- Nông nghiệp: Nhà Lê Sơ ban hành nhiều chính sách tiến bộ như:
+ Chính sách quân điền, chia ruộng đất công cho các thành viên trong làng, xã
+ Cấm giết trâu, bò bừa bãi
+ Cấm điều động dân phu trong mùa cấy gặt
+ Một số chức quan lo về nông nghiệp như: Khuyến nông sứ, hà đê sứ, Đồn điền sứ…
=> Nông nghiệp được phục hồi, đời sống nhân dân ổn định
- Thủ công nghiệp:
+ Các làng nghề thủ công phát triển theo hướng chuyên nghiệp
+ Triều đình còn lập ra Cục bách tác - chuyên việc đúc tiền, đúc vũ khí…
- Thương nghiệp:
+ Buôn bán với nước ngoài tấp nập
* Em có ấn tượng với thành tưu nông nghiệp nhất vì: Nhờ những chính sách đúng đắn và phù hợp của nhà Lê Sơ mà nền kinh tế nông nghiệp được phục hồi và phát triển. Nhờ vậy mà đời sống nhân dân được trở lại ổn định.
Câu hỏi 2 SGK Lịch Sử 7 Chân trời sáng tạo Bài 20 (trang 88): Xã hội thời Lê sơ có những tầng lớp căn bản nào? Tầng lớp nào là lực lượng sản xuất chính?
Trả lời:
- Xã hội thời Lê sơ bao gồm các tầng lớp:
+ Tầng lớp quý tộc (vua, quan lại)
+ Tầng lớp nông dân
+ Tầng lớp thương nhân, thợ thủ công
+ Tầng lớp nô tì
=> Tầng lớp nông dân là lực lượng sản xuất chính, họ chiếm đại đa số dân cư, họ cày ruộng đất công, nộp thuế cho nhà nước, thực hiện lao dịch, binh dịch hoặc phải cầy cấy ruộng thuê của địa chủ, quan lại và nộp tô cho chủ ruộng.
Câu hỏi 3 SGK Lịch Sử 7 Chân trời sáng tạo Bài 20 (trang 88): Đọc tư liệu 20.5, theo em những biện pháp được nêu trong bộ Quốc triều hình luật đó có giúp ổn định trật tự xã hội thời Lê sơ không?
Trả lời:
- Theo em những biện pháp được nêu trong bộ Quốc triều hình luật đó có giúp ổn định trật tự xã hội thời Lê.
3. Tình hình văn hóa - giáo dục
Câu hỏi 1 SGK Lịch Sử 7 Chân trời sáng tạo Bài 20 (trang 89): Kể tên những thành tựu tiêu biểu về văn học, khoa học và nghệ thuật thời Lê Sơ
Những thành tựu tiêu biểu
- Văn học:
+ Văn học phát triển, nổi bật là văn học chữ Hán với các tác phẩm Bình Ngô đại cáo (Nguyễn Trãi), Quỳnh Uyển cửu ca (Lê Thánh Tông)…
+ Bên cạnh đó vẫn có các tác phẩm văn học chữ Nôm như Quốc âm thi tập (Nguyễn Trãi), Hồng Đức quốc âm thi tập (Lê Thánh Tông)
- Khoa học:
+ Địa lý có bộ Dư địa chí, Hồng Đức bản đồ
+ Y học có Bản thảo thực vật toát yếu của Phan Phu Tiên
+ Toán học có Đại thành toán pháp của Lương Thế Vinh, Lập thành toán pháp của Vũ Hữu
- Nghệ thuật:
+ Nghệ thuật kiến trúc với nhiều công trình đặc sắc như: Điện lam Kinh, điện Kính Thiên…
- Nghệ thuật điêu khắc: sử dụng chất liệu đá, trau truốt, tỉ mỉ, khối hình hòa quyện trong không gian
Câu hỏi 2 SGK Lịch Sử 7 Chân trời sáng tạo Bài 20 (trang 89): Giáo dục thời Lê sơ có bước phát triển như thế nào so với thời Trần?
Trả lời:
Giáo dục thời Lê sơ đã phát triển và đạt được nhiều thành tựu rực rỡ. Nhà nước Lê sơ đã cho thấy việc sớm quan tâm đến giáo dục và đào tạo nhân tài. Số người đỗ đạt ngày càng nhiều, trình độ dân trí được nâng cao. Số trường học tăng lên. Nền giáo dục mở rộng cho nhiều đối tượng.
- Thời Lê sơ, Nho giáo chiếm vị trí độc tôn, Phật giáo, Đạo giáo bị hạn chế.
- Giáo dục, đào tạo quan lại với nội dung thi cử là các sách của đạo Nho.
- Vua Lê Thái Tổ dựng lại Quốc Tử Giám ở kinh thành.
- Ở các đạo, phủ đều có trường học.
- Các khoa thi được mở thường xuyên để tuyển chọn quan lại.
- Những người đỗ đạt được khắc vào bia tiến sĩ đển làm gương sáng cho muôn đời.
Câu hỏi 3 SGK Lịch Sử 7 Chân trời sáng tạo Bài 20 (trang 89): Quan sát tư liệu 20.6 kết hợp đọc thông tin trong bài, em hãy cho biết nhà Lê dựng bia tiến sĩ trong Văn miếu nhằm mục đích gì?
Trả lời:
Nhà Lê dựng bia tiến sĩ trong Văn miếu nhằm mục đích:
- Vinh danh các Tiến sĩ, người hiền tài.
- Làm gương sáng cho các mọi người và hậu thế.
Luyện tập
Câu hỏi 1 SGK Lịch Sử 7 Chân trời sáng tạo Bài 20 (trang 91): Em hãy cho biết các vua nhà Lê Sơ đã có những biện pháp gì để khẳng định và bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, lãnh hải của Đại Việt.
Trả lời:
- Năm 1983, vua Lê Thánh Tông cho biên soạn và ban hành Quốc triều đình luật (còn gọi là bộ luật Hồng Đức). Ngoài những điều luật nhằm bảo về nhà vua và chế độ phong kiến, luật Hồng Đức còn chủ trọng bảo vệ chủ quyền quốc gia, khuyến khích sản xuất, bảo vệ một số quyền lợi phụ nữ,...
- Triều Lê Sơ chú trọng xây dựng quân đội mạnh, tiếp tục duy trì chính sách "ngụ binh ư nông”. Nhờ có lực lượng quân đội mạnh, cùng với ý chí cương quyết bảo vệ biên giới lãnh thổ, an ninh biên giới và chủ quyền quốc gia luôn được giữ vững.
Câu hỏi 2 SGK Lịch Sử 7 Chân trời sáng tạo Bài 20 (trang 91): Lập bảng thống kê về tình hình xã hội và văn hóa thời Lê Sơ
Trả lời:
Câu hỏi 3: Dựa vào thông tin trong bài, em hãy giới thiệu một số danh nhân văn hóa tiêu biểu thời Lê sơ.
Trả lời:
- Nguyễn Trãi (1380 - 1420) là vị anh hùng giải phóng dân tộc, danh nhân văn hoá kiệt xuất thế giới. Cả cuộc đời của Nguyễn Trãi, khi đánh giặc cũng như khi xây dựng đất nước luôn đề cao tư tưởng nhân nghĩa, yêu nước, thương dân. Nguyễn Trãi để lại cho đời những tác phẩm văn học lớn, tiêu biểu như: Quân trung từ mệnh tập, Bình Ngô đại cáo, Lam Sơn thực lục, Dư địa chí,...
- Lương Thế Vinh (1441 - 1496) là nhà toán học vĩ đại của Đại Việt. Ông đỗ Trạng nguyên năm 1463, do giỏi tính toán nên người ta thường gọi là Trạng Lường. Công trình tiêu biểu của ông là Đại thành toán pháp. Lương Thế Vinh còn là tác giả của tác phẩm Hí phường phả lục, trong đó mô tả các môn nghệ thuật thời bấy giờ như chèo, tuồng, múa rối,...
Vận dụng
Câu hỏi Vận dụng SGK Lịch Sử 7 Chân trời sáng tạo Bài 20 (trang 91): Năm 1484 Thân Nhân Trung theo lệnh của vua Lê Thánh Tông đã soạn lời văn cho bia Tiến sĩ đầu tiên khoa Nhâm Tuất (năm 1442) ở Văn Miếu, trong đó có câu: "Hiền tài là nguyên khí của quốc gia". Theo em, câu nói này có ý nghĩa gì? Hãy viết một đoạn văn ngắn trình bày suy nghĩ của mình.
Trả lời:
- Hiền tài” là người tài cao, học rộng và có đạo đức, có ảnh hưởng sâu sắc tới sự phát triển của quốc gia.
- “Nguyên khí” được hiểu là sức mạnh vật chất, tinh thần tiềm tàng nơi con người, nơi đất nước đó có và mong muốn có, nó có giá trị quan trọng với mỗi quốc gia.
=> “Hiền tài là nguyên khí quốc gia” có nghĩa là: Hiền tài, chính là phần cốt lõi, chất ban đầu để làm nên sự sống còn và phát triển của đất nước. Quốc gia có nhiều hiền tài và biết sử dụng hiền tài thì sẽ phát triển vững mạnh.
- Một đất nước nếu không có hiền tài không thể giữ vững được độc lập, kinh tế, phát triển của dân tộc. Đây chính là kim chỉ nam của một quốc gia phồn vinh, thịnh vượng thực sự.