Mở đầu: Bằng chứng về tổ tiên chung đã được phát hiện bởi các nhà khoa học nghiên cứu ở nhiều ngành khoa học khác nhau trong nhiều thế kỉ. Hãy tìm một số bằng chứng để chứng minh mọi sinh vật trên Trái Đất đều có chung một nguồn gốc.
Lời giải:
Một số bằng chứng để chứng minh mọi sinh vật trên Trái Đất đều có chung một nguồn gốc:
- Mọi sinh vật đều được cấu tạo từ một hoặc nhiều tế bào.
- Các tế bào đều có chung các bộ phận cơ bản như màng sinh chất, vùng nhân hoặc nhân, tế bào chất.
- Các hoạt động chuyển hóa vật chất và năng lượng ở các tế bào cơ bản là giống nhau.
- Vật chất di truyền của các tế bào đều là DNA.
- Mã di truyền về cơ bản được dùng chung cho các loài sinh vật.
- Các protein đều được cấu tạo từ 20 loại amino acid.
-…
I. Bằng chứng hóa thạch
Câu hỏi 11: Cho thêm các ví dụ về một số loại hoá thạch khác mà em biết.
Lời giải:
- Ví dụ về một số loại hóa thạch: than đá, hóa thạch xương khủng long, hóa thạch thực vật,…
Luyện tập: Hoá thạch có ý nghĩa gì với việc nghiên cứu lịch sử tiến hoá của sinh giới?
Lời giải:
Ý nghĩa của hóa thạch trong việc nghiên cứu lịch sử tiến hoá của sinh giới:
- Cung cấp những bằng chứng trực tiếp về lịch sử phát triển của sinh giới, cho thấy lịch sử phát sinh, phát triển và diệt vong của sinh vật.
- Là dẫn liệu quý để nghiên cứu lịch sử vỏ Trái Đất: Từ các sinh vật hóa thạch đã xác định tuổi có thể suy ra tuổi của lớp đất đá.
II. Bằng chứng giải phẫu so sánh
Câu hỏi 2: Quan sát Hình 15.2, hãy cho biết những biến đổi ở phần xương chi trước giúp mỗi loài thích nghi như thế nào?
Lời giải:
- Do chức năng khác nhau nên chi trước ở các loài này có hình thái khác nhau:
+ Ở cá sấu, chi trước để di chuyển, xương ngón và xương bàn phát triển.
+ Ở cá voi, chi trước dùng để bơi, xương ngón dài, nhiều đốt
+ Ở dơi và chim, chi trước để bay, xương nhỏ, dài, kẽ ngón có màng
+ Ở người, chi trước để cầm nắm, ngón tay phát triển, các xương cổ tay linh hoạt.
Luyện tập: Hãy nêu một số ví dụ về các cơ quan tương đồng.
Lời giải:
- Một số ví dụ về các cơ quan tương đồng: chi trước của người, cá voi, mèo, dơi... đều có xương cánh, xương cổ, xương bàn, xương ngón; gai xương rồng và tua cuốn của đậu Hà Lan.
Câu hỏi 3: Hãy kể tên một số cơ quan thoái hoá ở người.
Lời giải:
- Một số cơ quan thoái hoá ở người: ruột thừa, lông ở mặt, xương cùng, nếp thịt nhỏ ở khóe mắt người, nếp ngang ở vòm miệng, răng khôn,…
III. Bằng chứng tế bào học
Câu hỏi 4: Học thuyết tế bào chứng minh điều gì về nguồn gốc của sinh giới?
Lời giải:
- Học thuyết tế bào chứng minh tất cả các sinh vật đều được cấu tạo từ một hoặc nhiều tế bào.
IV. Bằng chứng sinh học phân tử
Câu hỏi 5: Quan sát Hình 15.5, dựa vào số lượng các amino acid sai khác trong chuỗi polypeptide của β-hemoglibin, hãy rút ra nhận xét về mối quan hệ họ hàng giữa người và các loài động vật khác.
Lời giải:
- Nhận xét: Người có mối quan hệ họ hàng gần nhất với Gorilla, sau đó đến khỉ Rhesus và chuột, có họ hàng xa nhất với ếch và gà.
Vận dụng: Giải thích vì sao bằng chứng sinh học phân tử là bằng chứng chính xác nhất để xác định mối quan hệ họ hàng giữa các loài sinh vật?
Lời giải:
- Bằng chứng sinh học phân tử là bằng chứng chính xác nhất để xác định mối quan hệ họ hàng giữa các loài sinh vật vì dựa trên sự khác biệt về phân tử DNA, RNA hay protein (số lượng, thành phần và trật tự sắp xếp). Cấu tạo của các phân tử DNA, RNA, protein ở các loài khác nhau là khác nhau, do đó những loài có mối quan hệ họ hàng càng gần gũi thì có trình tự, tỉ lệ các nucleotide và amino acid càng giống nhau.