Trước khi đọc
Câu hỏi: Ngoài cách tiếp cận lịch sử thông thường qua các cuộc chiến tranh, qua sự biến đổi và tiếp nối của các triều đại, các cuộc cách mạng,… người ta còn có thể tiếp cận lịch sử bằng những cách nào khác?
Trả lời:
Ngoài cách tiếp cận lịch sử thông thường, ta có thể tiếp cận lịch sử bằng những cách sau:
- Lịch sử qua đời sống thường nhật: Xem xét các lễ hội truyền thống, phong tục tập quán để hiểu về văn hóa và tín ngưỡng của người dân,...
- Lịch sử qua văn học nghệ thuật: Phân tích các tác phẩm văn học, thơ ca, nhạc họa để hiểu về tâm tư, nguyện vọng, và quan điểm của con người trong các thời kỳ lịch sử khác nhau,...
- Lịch sử qua khảo cổ học: Phân tích các di vật khảo cổ như di chỉ, đồ vật, hài cốt để hiểu về đời sống vật chất và tinh thần của người xưa,...
- Lịch sử qua các phương tiện truyền thông: Xem phim tài liệu, chương trình truyền hình về lịch sử để có cái nhìn trực quan và sinh động về quá khứ,...
Đọc văn bản
1. Chú ý đến các mốc thời gian và các sự kiện chính
Trả lời:
- Mốc thời gian:
+ Khoảng 11.000 trước công nguyên
+ Vào khoảng 8900 trước Công nguyên
+ Từ năm 9750 trước Công nguyên
+ Năm 1970
- Các sự kiện
+ Sói A-xi-a- một loài thú săn mồi hung dữ tuy kích thước nhỏ bé nhưng sẵn sàng ăn thịt cả con người nếu có cơ hội, dần bị con người kiểm soát do được cho ăn và huấn luyện từ khi còn là con non
+ Khi các dòng sông băng tan chảy, những cánh đồng ngũ cốc hoang dã rông lớn dần xuất hiện.
+ Phụ nữ vùng Cận Đông bắt đầu gieo trồng hạt ngũ cốc hoang trên những cánh đồng đã được khai khẩn.
+ Một đoàn thám hiểm đã tìm thấy những dấu tích để lại của rau trồng, bao gồm đậu, củ mã thầy và dưa chuột.
2. Tìm ra mối liên hệ giữa các sự kiện, dấu mốc lịch sử với số phận của muối.
Trả lời:
- Số phận của muối gắn liền với những biến động lớn trong lịch sử, từ việc được coi là “vật chất thần thánh” đến khi trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống hàng ngày và các ngành công nghiệp.
- Trong thời kỳ thuộc địa, muối không chỉ là mặt hàng thiết yếu mà còn là nguồn thu nhập quan trọng cho người dân và mục tiêu của các chính sách thuế và quản lý của chính quyền thuộc địa. Những biến động lịch sử như chiến tranh, cải cách và đổi mới kinh tế đã ảnh hưởng đến sản xuất và phân phối muối, tác động trực tiếp đến đời sống của người dân.
3. Tìm câu chủ đề của đoạn văn
Trả lời:
- “Công cuộc tìm kiếm muối đã tạo ra đề bài hóc búa thách thức các kĩ sư trong nhiều thiên niên kỉ, để rồi chế tạo ra những cỗ máy kì quặc nhất, cũng như những cỗ máy tinh xảo và khéo léo nhất.”
4. Chú ý giọng điệu, thái độ của tác giả.
Trả lời:
- Sự kinh ngạc và thán phục
- Sự tôn trọng đối với thế giới tự nhiên
- Mối quan tâm tới môi trường
5. Tìm các từ khóa và câu chủ đề của đoạn văn.
Trả lời:
- Từ khóa: muối, lịch sử loài người, biểu tượng của sự giàu có, đơn vị tiền tệ,...
- Câu chủ đề: “Muối, một yếu tố không thể thiếu trên Trái Đất, đã có một lịch sử phức tạp và quan trọng đối với loài người, từ việc săn lùng, mua bán, đến việc sử dụng làm tiền tệ và biểu tượng của sự giàu có.”
6. Chú ý những chi tiết thể hiện lập trường, quan điểm của tác giả.
Trả lời:
- Tác giả sử dụng từ ngữ, mô tả, đối thoại và cốt truyện để truyền đạt niềm tin và giá trị của mình trong văn bản.
- Việc lựa chọn từ ngữ phản ánh quan điểm và giá trị của tác giả, như việc sử dụng từ ngữ tích cực hoặc tiêu cực để mô tả một tình huống.
- Mô tả chi tiết của tác giả có thể tập trung vào các phẩm chất tích cực hoặc tiêu cực của một nhân vật hoặc tình huống.
- Đối thoại của nhân vật có thể phản ánh quan điểm và lập trường của tác giả, ví dụ như việc đặt nhân vật vào các tình huống thách thức truyền thống giới tính.
- Cốt truyện của văn bản có thể truyền đạt thông điệp hoặc giá trị của tác giả, ví dụ như sự betrau khi một nhân vật vượt qua khó khăn hoặc sự thất bại cuối cùng của một nhân vật có thể phản ánh quan điểm về cuộc sống.
Sau khi đọc
Câu 1 (trang 78 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Tiến trình lịch sử nhân loại đã được tác giả tóm lược như thế nào? Trong tiến trình lịch sử đó, theo tác giả, muối đóng vai trò gì?
Trả lời:
Tiến trình lịch sử nhân loại và vai trò của muối:
- Tiến trình lịch sử: Tác giả tóm lược tiến trình lịch sử nhân loại qua các giai đoạn:
+ Thời kỳ đồ đá: Con người sống lang thang, hái lượm, săn bắt.
+ Thời kỳ đồ đồng, đồ sắt: Con người biết trồng trọt, chăn nuôi, hình thành nhà nước, luật pháp.
+ Thời kỳ hiện đại: Con người phát triển khoa học kỹ thuật, công nghiệp hóa, hiện đại hóa.
- Vai trò của muối:
+ Muối đóng vai trò quan trọng trong đời sống con người từ thời kỳ xa xưa.
+ Muối được sử dụng để bảo quản thực phẩm, nêm nếm thức ăn, làm gia vị.
+ Muối còn được sử dụng để trao đổi, mua bán, trở thành một loại tiền tệ.
+ Muối góp phần thúc đẩy sự phát triển của xã hội loài người.
Câu 2 (trang 78 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Dữ liệu được tác giả sử dụng là dữ liệu sơ cấp hay thứ cấp? Bạn cảm nhận như thế nào về mức độ chính xác, đáng tin cậy của dữ liệu?
Trả lời:
- Tác giả sử dụng dữ liệu thứ cấp.
- Độ chính xác và tin cậy của dữ liệu được đánh giá là cao, rõ ràng và tin cậy với mọi người.
Câu 3 (trang 78 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Phân tích và đánh giá cách trình bày dữ liệu của tác giả trong văn bản.
Trả lời:
- Các dữ liệu được sắp xếp theo trật tự thời gian, dưới dạng một câu chuyện.
+ Tác giả thường mở đầu các đoạn văn bằng việc miêu tả bối cảnh: “khi các dòng sông băng tan chảy”; “sau khi Kỉ Băng Hà kết thúc”;...
+ Các nhân vật lần lượt hiện lên trong câu chuyện, ví dụ: “trong khoảng thời gian này”; “sói A-xi-a-tích (Asiatic) [...] dần dần bị con người kiểm soát”; “những cánh đồng ngũ cốc hoang dã rộng lớn dần xuất hiện”;...
+ Các sự kiện cũng được sắp xếp theo chuỗi nhân quả, với những đoạn diễn tiến, thắt nút, mở nút, những tình tiết bất ngờ
+ Lời kể chậm rãi, như lời kể trong các câu chuyện thần thoại, truyền thuyết
- Cách sắp xếp các dữ liệu lịch sử theo mô hình truyện kể (thần thoại và truyền thuyết) này tạo nên sức hấp dẫn, sinh động cho văn bản, kích thích trí tưởng tượng của người đọc, khiến toàn bộ lịch sử nhân loại lần lượt hiện lên như trong một bộ phim, đồng thời cũng giúp người đọc dễ dàng nắm bắt và ghi nhớ những thông tin chính trong văn bản.
Câu 4 (trang 78 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Góc nhìn và quan điểm của tác giả về lịch sử có gì độc đáo?
Trả lời:
- Góc nhìn: Tác giả nhìn nhận lịch sử từ góc độ văn hóa, xã hội.
- Quan điểm:
+ Tác giả đề cao giá trị của muối trong đời sống con người.
+ Nhấn mạnh vai trò của muối trong quá trình phát triển của xã hội.
+ Thể hiện sự trân trọng đối với những giá trị văn hóa truyền thống.
Câu 5 (trang 78 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Theo bạn, tác giả muốn gửi thông điệp gì qua văn bản?
Trả lời:
- Muối là một vật phẩm thiết yếu, đóng vai trò quan trọng trong lịch sử nhân loại. Chúng ta nên trân trọng những giá trị văn hóa truyền thống và biết ơn những thế hệ trước đã góp phần tạo dựng cuộc sống tốt đẹp ngày nay.
Câu 6 (trang 78 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Nếu cần một nhan đề khác cho văn bản, bạn sẽ đặt nhan đề gì?
Trả lời:
- Kiếp muối, Kiếp người
- Bí ẩn của muối
- Hành trình của muối
Kết nối đọc - viết
Thời nay, nhân loại không còn xung đột với nhau vì tranh giành muối, nhưng vẫn còn rất nhiều cuộc chiến tranh và xung đột xảy ra nhằm tranh giành kim cương, dầu mỏ, đất hiếm, nguồn nước,… Bạn nghĩ gì về vấn đề này? Hãy viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) trình bày suy nghĩ của bạn.
Đoạn văn tham khảo
Trong lịch sử, muối từng là nguồn cơn của nhiều xung đột, nhưng ngày nay, các tài nguyên như kim cương, dầu mỏ, đất hiếm, và nguồn nước đã thay thế vị trí đó. Điều này phản ánh một thực tế không thể chối cãi: nhân loại luôn khao khát và tranh giành những tài nguyên quý giá. Tuy nhiên, điều đáng buồn là trong khi chúng ta tiến bộ về mặt công nghệ và khoa học, chúng ta vẫn chưa tìm được cách hòa giải và chia sẻ một cách công bằng.
Cuộc chiến tranh giành tài nguyên không chỉ gây ra mất mát và đau thương mà còn làm trầm trọng thêm vấn đề bất bình đẳng và bất công. Hy vọng rằng, trong tương lai, nhân loại sẽ học được cách quản lý và phân phối tài nguyên một cách bền vững và công bằng, để mọi người đều có thể hưởng lợi từ những phát minh và phát triển của chúng ta.