Trước khi đọc
Câu hỏi: Chia sẻ những hiểu biết của bạn về giáo dục khai phóng.
Trả lời:
- Giáo dục khai phóng:
+ Giáo dục khai phóng là một triết lý giáo dục tập trung vào việc phát triển toàn diện con người, khuyến khích học sinh tư duy phản biện, sáng tạo và tự do khám phá tri thức. Nó đề cao tầm quan trọng của việc học tập rộng rãi, bao gồm nhiều lĩnh vực khác nhau như khoa học, nghệ thuật, nhân văn, lịch sử, triết học,...
- Mục tiêu của giáo dục khai phóng:
+ Phát triển tư duy phản biện: Giúp học sinh phân tích thông tin một cách logic, đánh giá các quan điểm khác nhau và đưa ra lập luận của riêng mình.
+ Khuyến khích sáng tạo: Giúp học sinh khám phá tiềm năng sáng tạo của bản thân, phát triển các ý tưởng mới và giải quyết vấn đề một cách độc đáo.
+ Nuôi dưỡng lòng ham học hỏi: Giúp học sinh có hứng thú với việc học tập và khám phá tri thức suốt đời.
+ Bồi dưỡng kỹ năng giao tiếp: Giúp học sinh giao tiếp hiệu quả, trình bày ý tưởng một cách rõ ràng và thuyết phục.
+ Phát triển tư duy toàn cầu: Giúp học sinh hiểu biết về các nền văn hóa khác nhau và có khả năng thích nghi với môi trường đa dạng.
Đọc văn bản
1. Đọc lướt phần nhan đề, sa-pô, đề mục, chữ in nghiên, in đậm để nắm bắt được chủ đề, cấu trúc, các nội dung chính của văn bản.
Trả lời:
+ Góp phần thúc đẩy sự phát triển của giáo dục Việt Nam đầu thế kỷ 20.
+ Là nguồn cảm hứng cho các phong trào giáo dục khai phóng sau này.
2. Quan sát hình ảnh và đọc kĩ phần chú thích.
Trả lời:
- Từ phải qua trái: Căn nhà số 4 ( nhà riêng của cụ Lương Văn Can) và nhà số 10 ( màu trắng, có ba cửa vòm) ở phố Hàng Đào, Hà Nội, từng là cơ sở dạy học của Đông Kinh Nghĩa Thục.
3. Tìm các từ ngữ, chi tiết thể hiện sự nhận xét, đánh giá của tác giả về Đông Kinh Nghĩa Thục.
Trả lời:
Các từ ngữ, chi tiết thể hiện sử nhận xét, đánh giá của tác giả về Đông Kinh Nghĩa Thục:
- Khẳng định về truyền thống giáo dục khai phóng:
+ "Nền tảng thực hành lâu đời"
+ "Có lịch sử lâu đời không chỉ ở các nước phương Tây mà còn ở các nước phương Đông"
- Đánh giá về Đông Kinh Nghĩa Thục:
+ "Đánh dấu một bước phát triển mới trong truyền thống giáo dục khai phóng Việt Nam"
+ "Sự tích hợp những thành tựu cải cách giáo dục Đông - Tây"
+ "Đáp ứng những yêu cầu cấp thiết của thời đại"
+ "Mưu cầu liên bang bình đẳng, hợp tác và độc lập dân tộc"
- Nhấn mạnh ảnh hưởng sâu rộng:
+ "Thời gian tồn tại ngắn ngủi ... tỉ lệ nghịch cực đại với ảnh hưởng sâu rộng"
+ "Đối với truyền thống giáo dục Việt Nam nói riêng"
+ “Đối với sự phát triển theo định hướng mới của xã hội Việt Nam nói chung”
4. Tìm các từ khóa và câu chủ đề trong mục này.
Trả lời:
* Từ khóa:
- Biến động chính trị, kinh tế, xã hội, quân sự
- Khu vực Đông Á
- Cuối thế kỉ XIX- đầu thế XX
- Việt Nam bị phân chia thành ba kỳ
- Hệ thống chính trị bảo hộ thuộc địa của Pháp
- Thất bại của Mậu Tuất Duy Tân
- Tư tưởng chính trị, triết học phương Tây
* Câu chủ đề:
“Những biến động chính trị, kinh tế, xã hội và quân sự ở khu vực Đông Á cuối thế kỉ XIX đầu thế là XX đã có tác động mạnh mẽ đến một nước Việt Nam bị phân rất thành ba kì (Bắc, Trung, Nam), nằm trong vòng kiểm soát của những hệ thống chính trị bảo hộ thuộc địa của Pháp”
5. Tóm tắt những điều kiện chính dẫn đến sự ra đời của Đông Kinh Nghĩa Thục.
Trả lời:
- Bối cảnh lịch sử - xã hội:
+ Sự áp bức của thực dân Pháp: Cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX, Việt Nam trong thời gian Pháp thuộc, dẫn đến tình trạng kinh tế suy thoái, văn hóa giáo dục bị kìm hãm.
+ Nhu cầu đổi mới: Nhu cầu về đổi mới tư tưởng, văn hóa, giáo dục để giải phóng dân tộc, canh tân đất nước ngày càng cấp bách.
+ Sự du nhập của tư tưởng mới: Tư tưởng Duy Tân từ Trung Quốc và Nhật Bản du nhập vào Việt Nam, thúc đẩy phong trào yêu nước và cải cách xã hội.
+ Sự bùng nổ của phong trào yêu nước: Phong trào yêu nước chống Pháp bùng nổ mạnh mẽ, tạo điều kiện cho sự phát triển của các phong trào cải cách xã hội.
- Điều kiện văn hóa - tư tưởng:
+ Sự suy thoái của Nho giáo: Nho giáo, hệ tư tưởng phong kiến thống trị trong nhiều thế kỷ, dần bộc lộ những hạn chế, không đáp ứng được yêu cầu của thời đại.
+ Sự du nhập của văn hóa phương Tây: Văn hóa phương Tây du nhập vào Việt Nam, mang đến những giá trị mới mẻ, tiến bộ.
+ Sự hình thành của trí thức yêu nước: Trí thức yêu nước tiếp thu tư tưởng mới, tích cực tham gia vào các phong trào cải cách xã hội.
6. Chú ý nhận định của tác giả về Đông Kinh Nghĩa Thục.
Trả lời:
- Thể hiện vai trò tiên phong của Đông Kinh Nghĩa Thục
- Những thành tựu của Đông Kinh Nghĩa Thục
7. Tìm các bằng chứng được tác giả sử dụng để làm nổi bật nhận định của mình.
Trả lời:
Bằng chứng được Nguyễn Nam sử dụng trong tác phẩm "Đông Kinh Nghĩa Thục" để làm nổi bật nhận định về trường học này:
- Mục đích và hoạt động:
* Mục đích:
+ Khai dân trí, chấn dân khí, hậu dân sinh.
+ Truyền bá tư tưởng yêu nước, tinh thần dân tộc.
+ Khuyến khích học tập khoa học kỹ thuật phương Tây.
* Hoạt động:
+ Mở nhiều lớp học, dạy nhiều môn học khác nhau.
+ Xuất bản sách báo, truyền bá kiến thức mới.
+ Tổ chức các hoạt động yêu nước, chống Pháp.
- Ảnh hưởng:
+ Gây tiếng vang lớn trong xã hội:
+ Thu hút đông đảo học sinh từ khắp nơi đến theo học.
+ Thúc đẩy phong trào Duy Tân, chống Pháp.
+ Làm cho thực dân Pháp lo sợ:
+ Lo ngại nguy cơ mất đi quyền kiểm soát Việt Nam.
+ Nhận thức được sự nguy hiểm của phong trào yêu nước.
- Biện pháp đàn áp của thực dân Pháp:
+ Đóng cửa Đông Kinh Nghĩa Thục:
+ Chỉ sau 10 tháng hoạt động, trường bị Pháp đóng cửa.
+ Nhiều thầy giáo và học sinh bị bắt bớ, tù đày.
+ Tăng cường đàn áp phong trào yêu nước:
+ Pháp tăng cường kiểm soát báo chí, sách vở.
+ Bắt bớ, khủng bố những người yêu nước.
8. Theo tác giả, đâu là điểm nhấn then chốt của Đông Kinh Nghĩa Thục trong lịch sử giáo dục Việt Nam?
Trả lời:
Theo tác giả Nguyễn Nam, điểm nhấn then chốt của Đông Kinh Nghĩa Thục trong lịch sử giáo dục Việt Nam là:
- Tiên phong đề xướng và thực hiện giáo dục khai phóng:
+ Đông Kinh Nghĩa Thục là trường học đầu tiên ở Việt Nam đề cao vai trò của con người, hướng đến giải phóng dân trí, bồi dưỡng nhân tài, canh tân đất nước.
- Nội dung giáo dục kết hợp kiến thức truyền thống với tri thức hiện đại, chú trọng giáo dục quốc văn, khoa học tự nhiên, ngoại ngữ và kỹ năng thực hành.
- Góp phần thúc đẩy sự phát triển của giáo dục Việt Nam:
+ Đông Kinh Nghĩa Thục đã tạo ra luồng gió mới trong giáo dục Việt Nam đầu thế kỷ XX, thúc đẩy sự đổi mới tư duy và phương pháp giáo dục.
- Đông Kinh Nghĩa Thục là nguồn cảm hứng cho các phong trào giáo dục khai phóng sau này.
9. Chỉ ra các bằng chứng được tác giả sử dụng.
Trả lời:
- “Giảng dạy bằng ba thứ chữ Pháp, Hán, Việt,… khắp ba kì”
10. Khái quát những điểm chính của Đông Kinh Nghĩa Thục.
Trả lời:
Đặc điểm chính của Đông Kinh Nghĩa Thục:
- Mục đích:
+ Khai trí cho dân, mở những lớp dạy học không lấy tiền.
+ Truyền bá tư tưởng yêu nước, canh tân đất nước.
+ Thúc đẩy phong trào Duy Tân.
- Hoạt động:
+ Dạy các môn khoa học, sử, địa, ...
+ Tổ chức diễn thuyết, bình văn, xuất bản sách báo.
+ Mở lớp dạy nữ công gia chánh, khuyến khích tập thể dục.
+ Khuyến khích dùng hàng quốc sản, chấn hưng thực nghiệp.
- Phạm vi ảnh hưởng:
+ Hoạt động trong phạm vi rộng rãi: Hà Nội, Hà Đông, Sơn Tây, Bắc Ninh, Hưng Yên,...
+ Thu hút đông đảo học sinh, từ thanh niên, trí thức đến thợ thủ công, người buôn bán.
11. Chú ý các từ ngữ, cách diễn đạt thể hiện thái độ, quan điểm của tác giả.
Trả lời:
- Các từ ngữ thể hiện sự ngưỡng mộ của tác giả.
Sau khi đọc
Câu 1 (trang 74 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Đông Kinh Nghĩa Thục ra đời trong bối cảnh lịch sử nào?
Trả lời:
- Đông Kinh Nghĩa Thục ra đời vào đầu thế kỷ XX, khi Việt Nam đang chịu ách đô hộ của thực dân Pháp. Nền giáo dục phong kiến lạc hậu, không đáp ứng được nhu cầu phát triển của đất nước. Phong trào Duy Tân đang phát triển mạnh mẽ, kêu gọi canh tân đất nước, trong đó giáo dục là một lĩnh vực quan trọng.
Câu 2 (trang 74 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Theo tác giả, điểm nhấn then chốt của Đông Kinh Nghĩa Thục là gì? Tác giả đã sử dụng những dữ liệu nào để làm rõ điều này?
Trả lời:
Theo tác giả, điểm nhấn then chốt của Đông Kinh Nghĩa Thục là mô hình giáo dục khai phóng. Tác giả đã làm rõ điều này bằng cách sử dụng nhiều dữ liệu, bao gồm:
- Mục tiêu giáo dục: "khai trí" cho dân, "chấn dân khí", "hậu dân sinh".
- Nội dung giáo dục: chú trọng khoa học thực dụng, đạo đức, thể dục, quốc ngữ,…
- Phương pháp giáo dục: đổi mới, khuyến khích tư duy sáng tạo và tự do.
Câu 3 (trang 74 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Giáo dục khai phóng có những đặc điểm gì? Vì sao tác giả lại cho rằng Đông Kinh Nghĩa Thục là một mô hình giáo dục khai phóng?
Trả lời:
* Đặc điểm:
- Mục tiêu:
+ Phát triển tư duy phản biện, sáng tạo và khả năng giải quyết vấn đề của học sinh.
+ Bồi dưỡng những phẩm chất đạo đức và nhân cách tốt đẹp cho học sinh.
- Nội dung:
+ Kết hợp kiến thức từ nhiều lĩnh vực khác nhau, không chỉ giới hạn trong một chuyên ngành cụ thể.
+ Khuyến khích học sinh tự do khám phá và học hỏi.
- Phương pháp:
+ Lấy học sinh làm trung tâm, khuyến khích học sinh tự chủ trong học tập.
+ Tạo môi trường học tập cởi mở, khuyến khích học sinh đặt câu hỏi và tranh luận.
- Hoạt động:
+ Đa dạng, phong phú, bao gồm các hoạt động học tập, ngoại khóa và hoạt động xã hội.
+ Khuyến khích học sinh tham gia vào các hoạt động tình nguyện, phục vụ cộng đồng.
+ Tạo điều kiện cho học sinh phát triển toàn diện về trí tuệ, thể chất và tinh thần.
* Lý do tác giả cho rằng Đông Kinh Nghĩa Thục là một mô hình giáo dục giải phóng:
- Tinh thần khai phóng của Đông Kinh Nghĩa Thục được thể hiện ở dũng khí dám từ bỏ lối học từ chương, cho phép người học tự do học thuật, hướng tới thực học, thúc đẩy tinh thần phản biện, giúp hoà nhập với thế giới hiện đại.
Câu 4 (trang 74 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Các thông tin trong văn bản được chọn lọc, sắp xếp theo trình tự nào? Cách sắp xếp đó có thuyết phục không? Vì sao?
Trả lời:
- Trình tự sắp xếp thông tin:
+ Giới thiệu bối cảnh lịch sử.
+ Nêu mục đích, nội dung, phương pháp giáo dục của Đông Kinh Nghĩa Thục.
+ Phân tích đặc điểm và lý do Đông Kinh Nghĩa Thục là mô hình giáo dục khai phóng.
+ Đánh giá tác động của Đông Kinh Nghĩa Thục.
=> Cách sắp xếp này logic, thuyết phục, giúp người đọc hiểu rõ quá trình phát triển và ý nghĩa của Đông Kinh Nghĩa Thục.
Câu 5 (trang 74 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Phân tích tác dụng của việc sử dụng phương tiện phi ngôn ngữ trong văn bản.
Trả lời:
- Hình ảnh:
+ Ảnh chụp Đông Kinh Nghĩa Thục, chân dung những nhân vật quan trọng hoặc hình ảnh mô tả môi trường giáo dục có thể giúp minh họa cho văn bản và tạo ra kết nối trực quan với chủ đề.
+ Hình ảnh có thể khơi gợi cảm xúc yêu nước, tự hào và trân trọng giá trị lịch sử của Đông Kinh Nghĩa Thục.
- Việc sử dụng các phương tiện phi ngôn ngữ phù hợp, được bố trí hợp lý và tích hợp hiệu quả với nội dung văn bản có thể giúp "Giáo dục khai phóng Việt Nam nhìn từ Đông Kinh Nghĩa Thục":
+ Nâng cao khả năng hiểu: Hình ảnh và các biểu đồ trực quan có thể giúp người đọc dễ dàng tiếp cận và hiểu những khái niệm lịch sử và giáo dục phức tạp.
+ Tăng cường sự thu hút: Hình ảnh, biểu đồ và các yếu tố phi ngôn ngữ khác có thể khiến văn bản trở nên sinh động và hấp dẫn, thu hút sự chú ý của người đọc và giữ chân họ đọc tiếp.
+ Củng cố lập luận: Hình ảnh và biểu đồ có thể được sử dụng để hỗ trợ các lập luận lịch sử, lý thuyết giáo dục và tầm quan trọng của Đông Kinh Nghĩa Thục.
Câu 6 (trang 75 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Tác giả nhận xét, đánh giá thế nào về Đông Kinh Nghĩa Thục? Có gì thiên kiến trong cách nhận xét, đánh giá đó không? Hãy lí giả về điều này.
Trả lời:
- Tác giả đánh giá Đông Kinh Nghĩa Thục:
+ Là một mô hình giáo dục tiên tiến
+ Có sự kết hợp giữa tiên tiến và hiện đại
+ Hoạt động giáo dục phong phú
+ Thu hút được đông đảo học sinh
=> Ngọn lửa tiên phong của vấn đề cải cách giáo dục ở Việt Nam.
- Thiên kiến trong cách nhận xét: tập trung nhiều vào mặt tích cực, đánh giá cao các Nhà Nho trong công cuộc cải cách.
- Lí giải:
Tác giả Nguyễn Nam - một nhà báo và nhà văn yêu nước, là thành viên của Đông Kinh Nghĩa Thục. Do đó, việc ông đề cao vai trò của trường học là điều dễ hiểu. Tác phẩm Đông Kinh Nghĩa Thục được viết trong thời kỳ Pháp thuộc, khi phong trào yêu nước bị đàn áp, có thể để khích lệ tinh thần yêu nước và lòng tự hào dân tộc.
Câu 7 (trang 75 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Từ những thông tin được cung cấp trong văn bản, bạn suy nghĩ như thế nào về giá trị của giáo dục nói chung và giáo dục khai phóng nói riêng?
Trả lời:
- Về giá trị của giáo dục, từ Đông Kinh Nghĩa Thục, ta có thể thấy giáo dục không chỉ là truyền đạt kiến thức mà còn là phương tiện để giải phóng tư duy, khuyến khích sự sáng tạo và phản biện. Giáo dục khai phóng, với tinh thần cởi mở và phản tư, giúp con người phát triển toàn diện, nhận thức đầy đủ hơn về thế giới và bản thân.
Kết nối đọc - viết
Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) trình bày suy nghĩ về một dữ liệu gây ấn tượng mạnh mẽ với bạn trong văn bản Giáo dục khai phóng ở Việt Nam nhìn từ Đông Kinh Nghĩa Thục.
Đoạn văn tham khảo
Một dữ liệu gây ấn tượng mạnh mẽ với tôi trong văn bản "Giáo dục khai phóng Việt Nam nhìn từ Đông Kinh Nghĩa Thục" là tỷ lệ học sinh nữ theo học tại Đông Kinh Nghĩa Thục. Theo ghi chép, trong số 120 học sinh ban đầu, có tới 30 học sinh nữ, chiếm 25% tổng số học sinh. Con số này thực sự nổi bật so với bối cảnh xã hội Việt Nam đầu thế kỷ XX, khi giáo dục vẫn còn là đặc quyền của nam giới.
Tỷ lệ học sinh nữ cao tại Đông Kinh Nghĩa Thục cho thấy tầm nhìn tiến bộ và sự quan tâm đến bình đẳng giới của những người sáng lập trường học. Dữ liệu này cũng phản ánh tinh thần khai phóng của Đông Kinh Nghĩa Thục, nơi học sinh được khuyến khích tư duy độc lập, sáng tạo và phá vỡ những rào cản truyền thống.
Việc mở cửa cho học sinh nữ theo học là một hành động táo bạo và góp phần đặt nền móng cho sự thay đổi trong quan niệm về giáo dục và vai trò của phụ nữ trong xã hội Việt Nam. Dữ liệu này tiếp tục truyền cảm hứng cho chúng ta trong việc đấu tranh cho một xã hội công bằng và bình đẳng hơn cho tất cả mọi người.