Mở đầu: Em hãy kể một số quy định của pháp luật về quyền, nghĩa vụ của công dân trong học tập.
Lời giải:
- Một số quy định của pháp luật về quyền, nghĩa vụ của công dân trong học tập:
* Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013:
+ Điều 59: Quy định về quyền học tập của công dân.
+ Điều 60: Quy định về nghĩa vụ học tập của công dân.
+ Luật Giáo dục năm 2019
+ Nghĩa vụ thực hiện nhiệm vụ học tập, rèn luyện theo chương trình, kế hoạch giáo dục của nhà trường.
1. Quyền của công dân trong học tập
Câu hỏi:
1/ Em hãy xác định quyền học tập của công dân được đề cập đến trong trường hợp 1 và 2.
2/ Em có nhận xét gì về việc thực hiện quyền học tập của công dân trong trường hợp 3? Nếu là N, em sẽ làm gì để thực hiện quyền học tập của mình?
3/ Theo em, những hành vi xâm phạm quyền học tập của công dân có thể dẫn tới hậu quả gì?
Lời giải:
1/ Trường hợp 1 và 2 đều mô tả quyền học tập của công dân:
Trường hợp 1: P được thực hiện quyền học tập không giới hạn từ tiểu học đến trung học, cao đẳng, đại học và sau đại học. P cũng được thực hiện quyền lựa chọn học ngành công nghệ thông tin phù hợp với sở thích, năng khiếu, khả năng và điều kiện của mình.
Trường hợp 2: Ông Đ được thực hiện quyền học tập suốt đời. Ông Đ cũng được thực hiện quyền học tập thông qua hình thức học vừa làm vừa học, phù hợp với điều kiện riêng của mình.
2/ Trong trường hợp 3, việc bố mẹ bắt ép N học chuyên ngành tài chính dù N không thích và không phù hợp với năng lực là vi phạm quy định của pháp luật về quyền được lựa chọn ngành, nghề học tập của công dân.
- Nếu là N, trong trường hợp này, em nên giải thích để bố mẹ hiểu lí do vì sao mình không muốn lựa chọn học ngành tài chính và chia sẻ nguyện vọng, mong muốn của bản thân để nhờ bố mẹ góp ý, sau đó xem xét lựa chọn một ngành học phù hợp với năng lực bản thân và phù hợp với nhu cầu của thị trường lao động.
3/ Những hành vi xâm phạm quyền học tập của công dân có thể dẫn tới hậu quả:
+ Bị ảnh hưởng đến kết quả học tập, mất cơ hội học tập.
+ Gặp khó khăn trong việc tìm kiếm việc làm sau khi tốt nghiệp.
+ Gây tổn thương tâm lý, mất niềm tin vào cuộc sống, học tập.
+ Ảnh hưởng đến gia đình
+ Có thể tạo ra sự bất bình đẳng trong giáo dục
2. Nghĩa vụ của công dân trong học tập
Câu hỏi:
1/ Trong các trường hợp trên, chủ thể nào đã vi phạm nghĩa vụ của công dân trong học tập? Vì sao?
2/ Theo em, hành vi vi phạm nghĩa vụ của công dân trong học tập có thể dẫn đến những hậu quả gì?
Lời giải:
1/ Trong các trường hợp trên, có hai chủ thể đã vi phạm nghĩa vụ của công dân trong học tập:
Trường hợp 1: S đã vi phạm nghĩa vụ học tập khi thờ ơ với việc học và cản trở H và B trong việc học tập. S không tôn trọng quyền học tập của người khác và không tạo môi trường học tập an toàn, tích cực.
Trường hợp 2: Gia đình của D và O đã vi phạm nghĩa vụ khi ngăn cản hai chị em thực hiện quyền và nghĩa vụ học tập của mình. Gia đình không tạo điều kiện cho D và O học tập để thực hiện phổ cập giáo dục và hoàn thành giáo dục bắt buộc.
2/ Hành vi vi phạm nghĩa vụ của công dân trong học tập có thể dẫn đến những hậu quả:
- Ảnh hưởng đến quá trình học tập và phát triển bản thân
- Ngăn cản người học được lựa chọn ngành học và hình thức học phù hợp
- Gây mất bình đẳng trong giáo dục
- Người vi phạm cũng có thể phải chịu trách nhiệm pháp lý theo quy định của pháp luật.
Luyện tập
Luyện tập 1: Những nhận định dưới đây về quyền và nghĩa vụ học tập của công dân là đúng hay sai? Vì sao?
a. Công dân có quyền được tuỳ ý học ở bất cứ trường đại học nào theo sở thích của mình.
b. Học sinh người dân tộc thiểu số được ưu tiên cộng điểm trong các kì xét tuyển đại học là thể thiện quyền bình đẳng trong học tập.
c. Công dân có quyền học ở các bậc học theo quy định của pháp luật là thể hiện quyền học tập thường xuyên.
d. Học sinh chỉ có nghĩa vụ tôn trọng quyền học tập của bản thân.
Lời giải:
- Nhận định a. Sai, vì: Theo quy định của pháp luật, công dân có quyền học không hạn chế, học bất cứ ngành nghề nào nhưng phải phù hợp với khả năng, điều kiện riêng của mỗi người.
+ Việc công dân vào học ở các trường trung cấp chuyên nghiệp, cao đẳng, đại học hay các cơ sở đào tạo sau đại học được tiến hành theo quy định của pháp luật về giáo dục, thông qua các kì thi tuyển sinh hoặc xét tuyển theo các tiêu chí công khai.
+ Nếu công dân không vượt qua được kì thi hoặc không đáp ứng đủ các tiêu chí xét tuyển thì sẽ không được vào học ở các trường trung cấp chuyên nghiệp, cao đẳng, đại học hay các cơ sở đào tạo sau đại học.
- Nhận định b. Đúng, vì: HS là người dân tộc thiểu số có điều kiện học tập kém thuận lợi hơn HS ở khu vực khác nên cần được cộng điểm ưu tiên để đảm bảo quyền bình đẳng giữa các vùng miền.
- Nhận định c. Sai, vì:
+ Công dân có quyền học ở các bậc học theo quy định của pháp luật là thể hiện quyền học từ thấp đến cao, quyền học không hạn chế.
+ Còn quyền học thường xuyên, học suốt đời của công dân được thể hiện ở việc công dân có thể học tập bằng nhiều hình thức khác nhau và ở các loại hình trường, lớp khác nhau, có thể học ở hệ chính quy hoặc giáo dục thường xuyên, học tập trung hoặc không tập trung, học ban ngày hoặc học buổi tối, tuỳ thuộc vào điều kiện riêng của mỗi người.
- Nhận định d. Sai, vì: Theo quy định của pháp luật, công dân nói chung (trong đó có HS) phải tôn trọng quyền học tập của người khác, không được cản trở, ngăn cấm người khác thực hiện quyền học tập của mình. Nếu cố tình vi phạm có thể phải chịu trách nhiệm pháp lí theo quy định của pháp luật.
Luyện tập 2: Các chủ thể trong mỗi trường hợp dưới đây đã thực hiện quyền và nghĩa vụ nào của công dân trong học tập? Giải thích vì sao.
a. Năm lớp 12, T đoạt giải Nhất môn Toán trong kì thi Học sinh Giỏi cấp Quốc gia nên sau khi tốt nghiệp Trung học phổ thông, T được tuyển thẳng vào ngành Công nghệ thông tin của Trường Đại học B.
b. Dù đã có hai bằng đại học nhưng cô giáo Y vẫn quyết tâm theo đuổi việc học để lấy thêm một bằng đại học ngoại ngữ.
c. Chị K (là nhân viên hành chính của một công ty luật) đã đăng kí tham gia xét tuyển hệ đào tạo vừa làm vừa học của Trường Đại học N để nâng cao trình độ chuyên môn.
d. Suốt 12 năm học, A luôn chăm chỉ học tập, nghiêm túc tuân thủ nội quy của trường học và các quy định của pháp luật, tôn trọng giáo viên, hoà đồng với bạn bè.
Lời giải:
a. T đã thực hiện quyền học tập không giới hạn từ tiểu học đến trung học, cao đẳng, đại học và sau đại học. T cũng đã thực hiện quyền lựa chọn học ngành Công nghệ thông tin phù hợp với sở thích, năng khiếu, khả năng và điều kiện của mình. T đã thực hiện nghĩa vụ học tập bằng cách chăm chỉ học tập, đạt giải Nhất môn Toán trong kì thi Học sinh Giỏi cấp Quốc gia.
b. Cô giáo Y đã thực hiện quyền học tập suốt đời. Cô giáo Y cũng đã thực hiện quyền lựa chọn học ngành ngoại ngữ phù hợp với sở thích, năng khiếu, khả năng và điều kiện của mình.
c. Chị K đã thực hiện quyền học tập suốt đời. Chị K cũng đã thực hiện quyền học tập thông qua hình thức học vừa làm vừa học, phù hợp với điều kiện riêng của mình.
d. A đã thực hiện nghĩa vụ học tập bằng cách chăm chỉ học tập, nghiêm túc tuân thủ nội quy của trường học và các quy định của pháp luật, tôn trọng giáo viên, hoà đồng với bạn bè. A cũng đã thực hiện quyền học tập không giới hạn từ tiểu học đến trung học, cao đẳng, đại học và sau đại học. A cũng đã thực hiện quyền lựa chọn học ngành phù hợp với sở thích, năng khiếu, khả năng và điều kiện của mình.
Luyện tập 3: Em hãy đọc các tình huống sau và trả lời câu hỏi:
Tình huống a. Gần đây, Trường Đại học C tổ chức kì thi kết thúc học phần nhưng do không nắm vững kiến thức các môn học nên M (sinh viên Trường Đại học C) quyết định tìm người thi hộ. Thông qua mạng xã hội, M thuê B (sinh viên một trường đại học khác trên địa bàn) thi hộ hai môn chuyên ngành với giá 600.000 đồng/môn. Tuy nhiên, khi B đang sử dụng giấy tờ giả để tham dự kì thi hộ M thì đã bị giám thị phát hiện.
1/ Em có nhận xét gì về việc làm của M và B?
2/ Theo em, hành vi của B và M sẽ dẫn tới hậu quả gì?
3/ Nếu là bạn của M và B, em sẽ khuyên hai bạn như thế nào để thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ học tập của công dân?
Tình huống b. Trước đây, điều kiện gia đình khó khăn nên ông Đ phải nghỉ học giữa chừng để kiếm tiền phụ giúp bố mẹ. Mỗi khi nhìn bạn bè theo đuổi con đường học tập, ông luôn cảm thấy tiếc nuối. Khi lập gia đình và có con, ông Đ đặt hết mọi kì vọng của bản thân lên các con của mình. Vì vậy, ông luôn cố gắng tạo điều kiện về kinh tế để các con yên tâm học tập nhưng lại luôn so sánh, tạo sức ép, bắt các con phải tập trung học tập, ngăn cấm các con tham gia những hoạt động văn hoá, văn nghệ, thể dục thể thao và những hoạt động xã hội khác. Gần đây, khi nhận tin con trai cả không thi đỗ vào trường chuyên của tỉnh, ông Đ vô cùng tức giận. Ông dùng nhiều lời lẽ tiêu cực để so sánh con với các bạn học khác và tuyên bố không cho con đi học.
1/ Em có nhận xét gì về suy nghĩ và việc làm của ông Đ trong tình huống trên?
2/ Nếu là con trai cả trong gia đình ông Đ, em sẽ làm gì?
Lời giải:
a.
1/ M và B đã không thực hiện đúng nghĩa vụ học tập khi không chăm chỉ học tập, không tuân thủ quy định của nhà trường khi sử dụng giấy tờ giả đi thi.
2/ Điều này có thể dẫn đến việc trượt môn của bạn M, cả M và B sẽ đều phải chịu hình thức kỷ luật và cảnh cáo từ nhà trường.
b.
1/ Việc làm của ông Đ là vi phạm quyền học tập của con khi so sánh, tạo sức ép và ngăn cấm các con tham gia các hoạt động ngoại khóa đã vi phạm quyền học tập toàn diện của các con, tuyên bố không cho con đi học vì không đỗ trường chuyên
2/ Nếu em là con trai cả ông Đ, em sẽ thẳng thắn nói chuyện với bố giải thích rằng việc tham gia các hoạt động ngoại khóa cũng quan trọng như việc học tập và việc không đỗ trường chuyên không phải là thất bại và em vẫn có thể tiếp tục học tập và thành công trong tương lai.
Vận dụng
Em đã làm gì để thực hiện quyền và nghĩa vụ trong học tập của công dân trong cuộc sống hằng ngày? Thời gian tới, em dự định sẽ làm gì để tiếp tục thực hiện tốt các quyền, nghĩa vụ đó?
Lời giải:
(*) Tham khảo:
- Đã thực hiện:
+ Tham gia đầy đủ các lớp học và hoàn thành các bài tập được giao.
+ Tôn trọng quyền học tập của bạn bè bằng cách không làm phiền họ trong giờ học.
+ Tham gia các hoạt động ngoại khóa để phát triển toàn diện.
+ Tuân thủ các quy định của trường học và pháp luật về học tập.
- Dự định thực hiện:
+ Tiếp tục tham gia đầy đủ các lớp học và hoàn thành các bài tập được giao.
+ Tìm hiểu về các ngành học mà bản thân quan tâm để chuẩn bị cho việc chọn trường đại học.
+ Tham gia các hoạt động ngoại khóa để phát triển kỹ năng mềm.
+ Tôn trọng quyền học tập của bạn bè và giúp đỡ họ nếu có thể.
+ Tuân thủ các quy định của trường học và pháp luật về học tập.