Mở đầu: Hình 27.1 cho thấy một phần của khu rừng nhiệt đới đã bị chặt phá. Nếu tình trạng phá rừng vẫn tiếp tục và không được kiểm soát sẽ gây suy thoái nghiêm trọng đối với các hệ sinh thái tự nhiên cũng như ảnh hưởng đến đời sống con người trong tương lai. Có những biện pháp nào để khắc phục những hậu quả này?
Lời giải:
Một số biện pháp khắc phục:
- Trồng rừng để khôi phục diện tích rừng.
- Nghiêm cấm các hành vi chặt phá rừng, buôn bán trái phép các sản phẩm từ rừng; có phương án xử lí nghiêm các trường hợp sai phạm.
- Ứng dụng khoa học công nghệ nhằm phục hồi số lượng sinh vật rừng quý hiếm, có nguy cơ tuyệt chủng.
- Ban hành các chính sách về quản lí, khai thác và sử dụng rừng tự nhiên.
- Tuyên truyền, giáo dục nhằm nâng cao ý thức của người dân về vai trò của rừng, về tác hại của việc suy giảm diện tích rừng.
I. Phục hồi và bảo tồn các hệ sinh thái tự nhiên
Câu hỏi 1: Cho biết vai trò của sinh thái học phục hồi, bảo tồn.
Lời giải:
- Thúc đẩy sự khôi phục các hệ sinh thái, phục hồi sức khoẻ, tính toàn vẹn và tính bền vững của các hệ sinh thái đó.
- Bảo vệ và gìn giữ sự phong phú của các hệ sinh thái tự nhiên quan trọng, đặc thù hoặc đại diện; bảo vệ môi trường sống tự nhiên thường xuyên hoặc theo mùa của các loài hoang dã, các cảnh quan môi trường, nét đẹp độc đáo của tự nhiên; nuôi, trồng, chăm sóc các loài thuộc danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ; lưu giữ và bảo quản lâu dài các mẫu vật di truyền.
- Hạn chế các tác động xấu từ môi trường và con người đến các loài sinh vật hoang dã, bảo vệ và phục hồi môi trường sống cũng như sức khoẻ cho sinh vật, bảo vệ và duy trì ổn định quần thể các loài hoang dã ở các vườn quốc gia và khu bảo tồn thiên nhiên, giữ gìn và sử dụng hợp lí các nguồn tài nguyên sinh học và đảm bảo sự phân chia một cách công bằng lợi ích thu được từ các nguồn tài nguyên sinh học.
Câu hỏi 2: Hãy cho biết tác dụng của một số phương pháp phục hồi hệ sinh thái bằng cách hoàn thành Bảng 27.1.
Lời giải:
Nhóm phương pháp | Phương pháp phục hồi hệ sinh thái | Tác dụng |
Phục hồi đa dạng sinh học | Loại trừ các loài ngoại lai xâm nhập. | Giảm sự cạnh tranh đối với các loài bản địa. |
Đưa bổ sung vào hệ sinh thái các loài sinh vật hoặc các thành phần cần thiết (nước, chất dinh dưỡng,...). | Tăng tính đa dạng cho cho hệ sinh thái giúp phục hồi hệ sinh thái. | |
Phục hồi và cải tạo môi trường | Trồng rừng, cải tạo đất hoang. | Phục hồi diện tích rừng và nơi ở cho các loài sinh vật, đảm bảo những lợi ích của rừng đối với con người. |
Loại bỏ khỏi hệ sinh thái các yếu tố gây hại (như kim loại nặng, chất thải,...). | Tránh gây ô nhiễm môi trường. | |
Khắc phục các hậu quả của thiên tai, cháy rừng, ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu. | Đảm bảo môi trường sống thuận lợi cho các loài sinh vật và con người. | |
Thông qua pháp chế, tuyên truyền và giáo dục | Tăng cường công tác tuyên truyền, phục hồi các hệ sinh thái. | - Nâng cao nhận thức của mọi người trong việc bảo vệ môi trường và đa dạng sinh học. - Ngăn chặn việc săn bắt trái phép các loài động vật hoang dã, việc khai thác không hợp lí các nguồn tài nguyên thiên nhiên,… |
Câu hỏi 3: Vì sao cần phục hồi, bảo tồn các hệ sinh thái tự nhiên?
Lời giải:
- Con người cần phục hồi các hệ sinh thái và bảo tồn các hệ sinh thái tự nhiên vì: các hệ sinh thái tự nhiên mang lại lợi ích vô cùng to lớn đối với con người, bao gồm cả giá trị trực tiếp (lương thực, thực phẩm, nguồn nước, dược liệu, nguồn gene, các loại vật liệu,...) và giá trị gián tiếp (cải tạo đất, điều hòa và lọc nước, giảm nhẹ thiên tai, các giá trị tinh thần,...).
Luyện tập: Tại sao nói: “Bảo tồn các hệ sinh thái chính là bảo vệ tài sản cho các thế hệ mai sau"?
Lời giải:
- Nói: “Bảo tồn các hệ sinh thái chính là bảo vệ tài sản cho các thế hệ mai sau” vì: Sự suy giảm của các hệ sinh thái có thể gây suy giảm đa dạng sinh học, trong đó nhiều loài sinh vật bị tuyệt chủng có thể dẫn đến sự mất đi vĩnh viễn nguồn gene mang các tính trạng tốt, gene quý hiếm; nhiều hậu quả có thể xảy ra như mất đi các nguồn nguyên liệu cho sản xuất, an ninh lương thực bị đe doạ, ô nhiễm môi trường, mất các cảnh quan tự nhiên,... Do đó, nếu các hệ sinh thái bị suy giảm hoặc mất hẳn thì các thế hệ tương lai không còn được thừa hưởng những lợi ích do các hệ sinh thái mang lại.
Vận dụng: Hiện nay, có những phương pháp nào đang được áp dụng để phục hồi các hệ sinh thái tại địa phương em? Cho biết hiệu quả của các phương pháp đó.
Lời giải:
- Trồng lại rừng: giúp phục hồi và bảo vệ các môi trường sống của nhiều loài động và thực vật, cung cấp một môi trường sống mới cho các loài, giúp giữ đất, giảm xói mòn đất và cải thiện chất lượng nước.
- Bảo tồn sinh vật hoang dã: giúp bảo vệ và phục hồi các hệ sinh thái tự nhiên.
- Tái tạo rạn san hô: giúp phục hồi hệ sinh thái biển.
- Quản lý dòng chảy sông ngòi: giúp cải thiện chất lượng nước, bảo vệ và phục hồi hệ sinh thái sông ngòi và vùng đất ven sông.
- Bảo vệ khu vực dự trữ tự nhiên: giúp bảo vệ các hệ sinh thái đặc biệt và cung cấp môi trường cho các loài hoang dã sinh sống và phát triển.
II. Điều tra về thực trạng bảo tồn hệ sinh thái ở địa phương
- Mục tiêu: Xác định được thực trạng bảo tồn một số hệ sinh thái ở địa phương và đề xuất giải pháp bảo tồn.
- Nội dung: Điều tra về thực trạng bảo tồn hệ sinh thái và đề xuất giải pháp bảo tồn sinh thái ở địa phương.
- Chuẩn bị: Sổ ghi chép, bút, khẩu trang, găng tay, kính râm, máy ảnh, nón (mũ).
- Sản phẩm dự kiến: Bảng kết quả, bộ tranh, ảnh điều tra thực trạng bảo tồn hệ sinh thái ở địa phương.
- Thực hiện dự án: Học sinh thực hiện dự án dựa theo các bước hướng dẫn được mô tả trong Hình 27.3.
+ Bước 1: Xác định địa điểm điều tra (đồng cỏ, rừng ngập mặn, ven sông,...).
+ Bước 2: Tiến hành điều tra thực trạng bảo tồn thông qua quan sát, phỏng vấn người dân để thu thập thông tin.
+ Bước 3: Chụp ảnh và ghi nhận kết quả điều tra vào bảng kết quả.
+ Bước 4: Cho biết tác dụng và hạn chế của các biện pháp bảo tồn đang được áp dụng. Đề xuất các biện pháp bảo tồn nhằm khắc phục các hạn chế đó.
+ Bước 5: Báo cáo kết quả điều tra.
