Mở đầu
Câu hỏi Mở đầu SGK Sinh 11 Chân trời sáng tạo Bài 9 (trang 56): Tế bào hồng cầu trong máu có vai trò vận chuyển O2 từ phổi đến các tế bào và vận chuyển CO2 từ tế bào về phổi. Tại sao những người sống ở vùng núi cao có số lượng hồng cầu trong máu lại tăng lên so với khi sống ở vùng đồng bằng?Trả lời:
- Do không khí trên cao có áp lực thấp nên khả năng kết hợp của oxi với hemoglobin (Hb) thấp nên số lượng hồng cầu tăng để đảm bảo nhu cầu oxi cho hoạt động của con người.
I. Vai trò của hô hấp ở động vật
Câu hỏi 1 SGK Sinh 11 Chân trời sáng tạo Bài 9 (trang 56): Tại sao ở động vật, quá trình trao đổi O2 và CO2 giữa cơ thể và môi trường luôn diễn ra?Trả lời:
- Cung cấp oxy cho các tế bào để tạo ATP cho hoạt động sống của tế bào cũng như cơ thể, đồng thời thải cacbonic độc hại ra khỏi cơ thể
Câu hỏi 2 SGK Sinh 11 Chân trời sáng tạo Bài 9 (trang 56): Quan sát Hình 9.1, hãy nêu mối liên quan giữa các giai đoạn trong quá trình hô hấp.
* Mối liên quan giữa các giai đoạn trong quá trình hô hấp: Các giai đoạn trong quá trình hô hấp có mối quan hệ mật thiết, hỗ trợ lẫn nhau. Nếu một trong các giai đoạn này ngừng lại thì các giai đoạn khác cũng không thể diễn ra và quá trình hô hấp cũng sẽ bị ngưng trệ.
- Giai đoạn thông khí: giúp thông khí ở phổi, duy trì nồng độ O2 và CO2 trong không khí phế nang ở mức thích hợp cho sự trao đổi khí ở phổi, tạo điều kiện thuận lợi cho sự trao đổi khí ở phổi.
- Giai đoạn trao đổi khí ở phổi: giúp cho O2 trong không khí phế nang khuếch tán vào trong máu và CO2 theo chiều ngược lại, làm cho máu sau khi ra khỏi phổi về tim mang nhiều O2 hơn và ít CO2 hơn tạo điều kiện thuận lợi cho sự trao đổi khí ở tế bào.
- Giai đoạn vận chuyển khí O2 và CO2: vận chuyển O2 đến các tế bào trong cơ thể, vận chuyển CO2 từ các tế bào đến phế nang để trao đổi khí ở phổi tạo điều kiện thuận lợi cho sự trao đổi khí ở phổi và tế bào.
- Giai đoạn trao đổi khí ở tế bào: giúp O2 khuếch tán từ mao mạch máu vào nước mô rồi vào tế bào và CO2 khuếch tán theo chiều ngược lại, tạo động lực cho quá trình trao đổi khí ở phổi.
II. Các hình thức trao đổi khí
Câu hỏi 3 SGK Sinh 11 Chân trời sáng tạo Bài 9 (trang 57): Quan sát Hình 9.2, hãy trình bày hình thức trao đổi khí ở giun đất
- Quá trình trao đổi ở giun đất: bề mặt trao đổi khí là qua da và mang, oxi từ ngoài môi trường khuếch tán vào trong hệ thống mạch máu và khí CO2 từ khuếch tán từ máu ra ngoài môi trường. Bề mặt ẩm ướt: Bề mặt ẩm ướt rất cần thiết đối với việc hoà tan các chất khí, cho phép chúng đi qua một cách dễ dàng, Có nhiều mao mạch máu giúp các cơ quan trao đổi khí và nhanh chóng vận chuyển oxy hoà tan đi khắp cơ thể.
Câu hỏi 4 SGK Sinh 11 Chân trời sáng tạo Bài 9 (trang 57): Quan sát Hình 9.3, hãy trình bày hình thức trao đổi khí ở côn trùng.
- Ở côn trùng: có hệ thống ống khí được cấu tạo từ những ống dẫn chứa không khí. Các ống phân nhánh nhỏ dần, các ống nhỏ tiếp xúc với tế bào của cơ thể. Hệ thống ống khí thông ra bên ngoài nhờ các lỗ thở.
- Khí O2 từ bên ngoài đi qua các lỗ thở vào ống khí lớn, đi theo các ống khí nhỏ dần và cuối cùng đi đến các tế bào nằm sâu bên trong cơ thể; còn khí CO2 từ tế bào trong cơ thể đi qua ống khí nhỏ sang ống khí lớn dần và đi qua lỗ thở ra ngoài.
Câu hỏi 5 SGK Sinh 11 Chân trời sáng tạo Bài 9 (trang 58): Quan sát Hình 9.4, hãy trình bày hình thức trao đổi khí ở cá
Hình thức trao đổi khí ở cá là trao đổi khí qua mang:
- Hệ thống mao mạch trên phiến mang là nơi diễn ra quá trình trao đổi khí O2 và CO2 giữa máu và nước chảy qua phiến mang. Nhờ sự sắp xếp của các mao mạch ở mang cá xương đảm bảo dòng máu trong mao mạch luôn chảy song song nhưng ngược chiều với dòng nước chảy bên ngoài, do đó, làm tăng hiệu quả cho quá trình trao đổi khí giữa máu với dòng nước.
- Khí O2 hòa tan trong nước được khuếch tán vào máu, đồng thời CO2 từ máu khuếch tán vào nước chảy qua mang nhờ hoạt động nâng, hạ xương nắp mang phối hợp với sự đóng, mở khoang miệng: Miệng cá mở → nắp mang đóng lại → thể tích khoang miệng tăng, áp suất giảm → nước tràn vào khoang miệng mang theo O2 hòa tan để khuếch tán vào máu. Miệng đóng lại → nắp mang mở ra → thể tích khoang miệng giảm, áp suất tăng → đẩy nước trong khoang miệng qua mang ra ngoài mang theo CO2 từ máu khuếch tán ra ngoài môi trường.
Câu hỏi 6 SGK Sinh 11 Chân trời sáng tạo Bài 9 (trang 58): Quan sát Hình 9.5, hãy trình bày hình thức trao đổi khí ở người.
Nhờ hoạt động của lồng ngực với sự tham gia của các cơ hô hấp mà ta thực hiện được hít vào và thở ra, giúp cho không khí trong phổi thường xuyên được đổi mới.
- Trao đổi khí ở phổi gồm sự khuếch tán của O2 từ không khí ở phế nang vào máu và của CO2 từ máu vào không khí phế nang.
- Trao đổi khí ở tế bào gồm sự khuếch tán của O2 từ máu vào tế bào của CO2 từ tế bào vào máu
Câu hỏi 7 SGK Sinh 11 Chân trời sáng tạo Bài 9 (trang 59): Quan sát Hình 9.7, hãy trình bày hình thức trao đổi khí ở chim
Chim trao đổi khí bằng phổi và hệ thống túi khí. Túi khí là các khoang rỗng chưa khí. Phổi cấu tạo bởi ống khí có mao mạch bao quanh, hệ thống ống khí thông với hệ thống túi khí. Chim hít vào và thở ra đều lấy được O2 nên có hiệu suất hô hấp cao.
III. Bảo vệ sức khỏe hệ hô hấp
Câu hỏi 8 SGK Sinh 11 Chân trời sáng tạo Bài 9 (trang 60): Hút thuốc lá có hại như thế nào đối với hệ hô hấp?Trả lời:
- Tác hại của việc hút thuốc lá đối với hệ hô hấp: Khói thuốc lá chứa khoảng 7000 hóa chất, trong đó có 69 chất gây ung thư. Khói thuốc lá gây ra 25 bệnh chủ yếu, trong đó có các bệnh liên quan đến hô hấp như ung thư phổi, ung thư thanh quản, ung thư khoang miệng, ung thư vòm họng, viêm đường hô hấp,… Đặc biệt, khói thuốc lá gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe không chỉ của người hút thuốc lá mà còn của người không hút thuốc nhưng hít phải khói thuốc.
Luyện tập SGK Sinh 11 Chân trời sáng tạo Bài 9 (trang 60): Nêu ý nghĩa của việc xử phạt người hút thuốc lá nơi công cộng và cấm trẻ em dưới 16 tuổi hút thuốc lá
Lời giải:
- Trong khói thuốc lá có đến 7.000 hóa chất độc hại, trong đó có 69 chất gây ung thư… Khi hút thuốc,các chất độc tích tụ, phá hủy dần các tế bào trong cơ thể, gây nên những bệnh nguy hiểm không chỉ cho bản thân mà cả những người xung quanh. Nên nếu hút thuốc lá nơi công cộng sẽ khiến không khí xung quanh không chỉ người hút mà cả người lân cận cũng sẽ bị ô nhiễm, gây mắc các bệnh về đường hô hấp, đặc biệt là đối với phụ nữ mang thai và trẻ em. Khi hút thuốc lá, hoặc sống chung với người hút thuốc, khói thuốc hít qua phổi ngấm vào máu, tích luỹ lâu ngày trở thành điều kiện và nguyên nhân gây nên các bệnh tim mạch, viêm nhiễm đường hô hấp gây tổn thương trong lòng mạch máu. Vì vậy người hút thuốc lá dễ bị các bệnh như: rụng tóc, đục thủy tinh thể, da nhăn, giảm thính lực, sâu răng, ung thư da, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính,...
Câu hỏi Vận dụng 1 SGK Sinh 11 Chân trời sáng tạo Bài 9 (trang 60): Hãy tìm hiểu một số bệnh về đường hô hấp. Trong đó, trình bày rõ nguyên nhân, triệu chứng, hậu quả và những biện pháp phòng tránh bệnh.
Lời giải:
Lời giải:
- Quạt nước giúp: - Tạo dòng chảy và cung cấp oxy cho ao nuôi. => Tăng cường hoạt động của tôm, giúp tôm tiêu hóa và hấp thụ thức ăn tốt hơn.