Soạn bài Gai - Ngữ văn 11 Chân trời sáng tạo

– Mối quan hệ giữa các hình ảnh trong bốn dòng thơ đầu:

+ Sự đối lập tương phản giữa hai từ chỉ thời gian (sớm – chiều), hai hình ảnh (hoa hồng – gai). “Gai” đại diện cho những khó khăn, gian khổ trong cuộc sống, còn “hoa hồng” thì biểu tượng cho những điều tươi đẹp và ấm áp.

– Ý nghĩa tượng trưng của hình ảnh “hoa hồng” và “gai”, “hái bông” và “gai cào”:

+ Hình ảnh “sớm”, “hái bông” mô tả một hành động hướng về phía tốt đẹp, gợi lên khung cảnh tươi mát, trong lành, mát mẻ, thể hiện sự yêu thương và quan tâm.

+ Hình ảnh “chiều”, “gai cào” mô tả hình ảnh của một sự khắc nghiệt, với những gai cào mộng mị vào buổi chiều, biểu tượng cho sự đau khổ và khó khăn.

– “Sẹo” và “Gai” là hình ảnh nổi bật trong bốn dòng thơ cuối được miêu tả ở hai trạng thái khác nhau.

+ Từ cảm giác trải qua thời gian và phai nhạt trong từ “Sẹo” được miêu tả như “lên xanh biếc thế” ở dòng thơ đầu tiên, thì ở dòng thơ thứ hai “Gai” lại được miêu tả là “trong hồn đơm hoa”, cho ta cảm giác nó đang phát triển và tràn đầy sức sống.

+ Sự chuyển đổi từ “Sẹo” sang “Gai” có thể tượng trưng cho những sự thay đổi, sự chuyển biến từ nỗi đau đớn sang sự thăng hoa, niềm hạnh phúc khi chạm đến một cái đẹp cao hơn, thuần khiết hơn. Nhưng đồng thời, nó cũng ám chỉ đến sự đau đớn, vì để có được sự phát triển và đổi mới, ta phải trải qua những thử thách và đau khổ tương đương với những “Gai” trên thân hoa.

→ Từ đó, ta có thể thấy rằng những hình ảnh trong bốn dòng thơ này có ý nghĩa tượng trưng rất sâu sắc, gợi lên trong người đọc những suy nghĩ về sự thay đổi và đau khổ trong cuộc sống. Những nỗi đau khi đã vượt qua sẽ trở nên những trải nghiệm đẹp đẽ, làm tâm hồn con người phong phú thêm.

- Sự trở lại của hình ảnh “hoa” ở cuối bài thơ đưa ra thông điệp rõ ràng về hy vọng, sự sống động và sự tươi sáng. Hình ảnh “hoa” được tượng trưng cho sự nảy nở, sự tái tạo, sức sống mới của cuộc sống. Nó biểu hiện sự hy vọng, sự kỳ vọng vào một tương lai tươi sáng, khi mà những gai góc, những đau khổ của cuộc sống sẽ được thay thế bằng sự nở nang, sự phồn vinh.

- Bông hoa trong hồn nở ra từ vết gai cao là biểu tượng của cái đẹp tinh thần đạt được khi con người vượt qua mất mát, chông gai trên hành trình tìm kiếm sự hoàn thiện. Qua đó cũng có thể được hiểu như một biểu tượng cho sự tình yêu, sự cảm thông và sự trân trọng đối với cuộc sống, như một điều đáng để được chăm sóc và bảo vệ.

- Quá trình hái hoa phải trả giá bằng những vết gai cao và những bông hoa trong hồn nở ra từ vết gai cào đó có thể hiểu là biểu tượng của quá trình sáng tạo nghệ thuật. Để thành công trong nghệ thuật, người nghệ sĩ cần có sự kiên trì, sự đam mê, trái tim can đảm để đối mặt với những khó khăn và những gai để trỗi dậy ngoài sự mong đợi. Hành trình sáng tạo là hành trình đi tìm cái đẹp vô cùng gian khổ, trong đó người nghệ sĩ phải thâm nhập, trải nghiệm, hoá thân để sống cùng những nỗi đau của kiếp người để sáng tạo nên những tác phẩm nghệ thuật có giá trị trường tồn. Nếu có thể đánh bại được những thử thách đó, họ sẽ tạo ra những tác phẩm nghệ thuật đầy ý nghĩa và trân quý.