Soạn bài Kính gửi cụ Nguyễn Du - Ngữ văn 11 Chân trời sáng tạo

Tố Hữu

1/11/1965

(In trong Thơ Tố Hữu, NXB Giáo dục Giải phóng, 1974, tr. 181 – 182)

– Hoàn cảnh ra đời của bài thơ: Bài thơ “Kính gửi cụ Nguyễn Du” được Tố Hữu được viết vào năm 1953. Tại thời điểm đó, nhân dân đang phải đối mặt với nhiều khó khăn và thách thức. Từ cuộc chiến tranh giành độc lập đang chịu sự thống trị của thực dân Pháp đến việc bảo vệ văn hóa, truyền thống và danh dự của dân tộc.

– Hoàn cảnh của bài thơ sẽ giúp em có thể cảm nhận được tình cảm và tâm huyết của Tố Hữu đối với văn hóa truyền thống của dân tộc Việt Nam và niềm hy vọng của tác giả vào một tương lai tươi sáng. Đồng thời hiểu rõ hơn ý nghĩa và tác động của bài thơ đối với xã hội và văn học Việt Nam trong thời kỳ đó.  Ngoài ra, việc hiểu rõ hoàn cảnh còn giúp em có thêm thông tin để giải thích những chi tiết và ý nghĩa trong bài thơ.

+ Hai câu có thể thâu tóm được cả hai nội dung: Nhớ ơn Nguyễn Du và thương thân nàng Kiều

– Chủ thể trữ tình:

+ Chủ thể xưng “ta” – bạn đọc tri âm của Nguyễn Du (xuất hiện ở cuối bài thơ: Hỡi người xưa của ta nay…). “Ta” không chỉ là tác giả Tố Hữu mà bao gồm tất cả những ai yêu quý, biết ơn Nguyễn Du. Đó cũng là cái “ta” nhân danh cộng đồng dân tộc và thời đại “ra trận” chống thực dân, để quốc xâm lược.

– Chủ đề của bài thơ:

+ Cuộc đồng hành của thơ văn Nguyễn Du với dân tộc, nhân dân trong thời đại chống thực dân giành độc lập, tự do, mang lại hạnh phúc cho con người cùng với sức sống mãnh liệt vượt thời gian trong tác phẩm của Nguyễn Du/ 

     Đoạn thơ trên là lời cảm nhận, lòng tự hào và tình cảm sâu sắc của dân tộc đối với cuộc đời và sự nghiệp thơ ca của Nguyễn Du, một đại thi hào thể hiện tinh thần kế thừa phát huy giá trị tinh hoa truyền thống thông qua những khái niệm gắn giá trị to lớn, cao cả, trường tồn, thiêng liêng “đất trời”, “non nước”. Tiếng thơ – nghệ thuật tác phẩm của Nguyễn Du, được tôn vinh ở mức độ cảm hoá được đất trời, hoà hợp các yếu tố “thiên – địa – nhân”, đặc biệt là tác phẩm Kiệt tác Truyện Kiều. Người viết nhấn mạnh sức ảnh hưởng lâu dài và vững chắc của Truyện Kiều trong văn hóa Việt Nam, xem đó như hòn ngọc sáng nhất và đỉnh cao chói lọi nhất của văn học dân tộc. Sự kết hợp giữa nghệ thuật sáng tạo và ngôn ngữ tinh tế trong tác phẩm được đánh giá cao và được coi là tinh hoa của nền văn hóa cổ điển Việt Nam. Bài thơ của Tố Hữu, “Kính gửi cụ Nguyễn Du,” thể hiện tình cảm xúc động và lòng kính trọng của ông đối với Nguyễn Du và Truyện Kiều. Qua lời thơ, Tố Hữu mô tả tiếng thơ của Nguyễn Du như một âm thanh mạnh mẽ, động đất trời. Bằng cách sử dụng biện pháp nghệ thuật so sánh và hình ảnh mạnh mẽ, ông ca ngợi giá trị nhân bản của tiếng thơ Nguyễn Du, xem nó như tiếng ru của lời mẹ, gần gũi và đầy ánh sáng. Bài thơ của Tố Hữu cũng thể hiện lòng biết ơn và cam kết của thế hệ hôm nay đối với di sản văn hóa của cha ông, cũng như khát vọng và tình yêu thương với quê hương. Đó là sự tôn vinh xứng đáng cho giá trị lớn lao nhất của Nguyễn Du để lại cho hậu thế: tinh thần nhân đạo cao cả trong mỗi tâm hồn Việt Nam.

- Qua bài thơ Kính gửi cụ Nguyễn Du đã giúp em hiểu thêm được phần nào về nỗi lòng của “đại thi hào” thông qua những nhân vật của một trong hai tác phẩm nổi tiếng mà ông để lại. Đó là hình ảnh một Thúy Kiều thông minh, tài năng, trí tuệ, với tâm hồn nhạy cảm, ước mơ cao cả, đầy tình yêu thương và nỗi đau khổ. Hay một Tiểu Thanh trầm lặng, lặng lẽ, đơn độc, yêu thích văn học, văn chương, với sự tinh tế trong cảm nhận tình yêu và tình bạn…..Có thể thấy, những áng văn của Nguyễn Du để lại là những tác phẩm văn học và thơ ca đầy cảm xúc, tình cảm và sâu sắc. Tác phẩm của ông thể hiện sự đau đớn, tâm trạng u sầu và niềm khát khao tự do của người Việt Nam thời đó. Với tinh thần yêu nước, ông đã dành cả cuộc đời để viết văn và làm công tác nhà nước, góp phần xây dựng đất nước và giữ gìn văn hóa truyền thống của dân tộc.