Trước khi đọc
Câu hỏi Ngữ văn 11 CTST - Soạn bài Thời gian (trang 63): Khi hình dung về thời gian, người ta thường nghĩ đến những từ ngữ nào?Trả lời:
– Khi hình dung về thời gian người ta thường nghĩ đến những từ ngữ: chảy trôi, năm tháng, qua đi, tuổi trẻ…
– Những từ ngữ này thường được sử dụng để miêu tả, đánh giá, so sánh hoặc diễn tả một khoảng thời gian, một sự kiện nào đó trong quá khứ, hiện tại hoặc tương lai; được xem như một mối liên kết quan trọng giữa các sự kiện và hoạt động trong cuộc sống con người. Do đó, từ ngữ về thời gian có vai trò rất quan trọng trong văn học, nghệ thuật, khoa học và cuộc sống hàng ngày của chúng ta.
Đọc văn bản
Câu hỏi Ngữ văn 11 CTST - Soạn bài Thời gian (trang 63): Bạn hiểu thế nào về hai dòng thơ này:Làm khô những chiếc lá
Kỉ niệm trong tôi
Rơi
....như tiếng sói
.......trong lòng giếng cạn
Trả lời:
– Ý hiểu đơn giản:
+ Chiếc lá được làm khô và rơi xuống, tượng trưng cho sự mất mát và sự tàn lụi của một điều gì đó.
+ So sánh “Rơi như tiếng sói trong lòng giếng cạn” có thể ám chỉ sự yên bình, hoặc sự hiểu biết sâu sắc về cái chết.
– Ý hiểu tưởng tượng:
+ “Làm khô những chiếc lá” tượng trưng cho sự mất mát, đau khổ.
+ “Kỉ niệm trong tôi” có thể là những suy nghĩ, ký ức hay cảm xúc được giữ lại trong tâm trí.
+ “Rơi như tiếng sói trong lòng giếng cạn” có thể đề cập đến sự cô đơn hoặc sự khó khăn.
– Ý hiểu về mặt nhân văn, đạo đức:
+ “Làm khô những chiếc lá” có thể ám chỉ hành động làm tổn thương, làm mất mát cho điều gì đó.
+ “Rơi như tiếng sói trong lòng giếng cạn” có thể là hình ảnh về sự đau khổ và cô đơn của con người.
Sau khi đọc
Câu hỏi 1 Ngữ văn 11 CTST - Soạn bài Thời gian (trang 63): Dòng thơ đầu tiên cho thấy nhà thơ hình dung như thế nào về thời gian và về quan hệ giữa thời gian với con người?Trả lời:
- Dòng thơ đầu tiên cho người đọc thấy được nhà thơ có những liên tưởng, hình dung về thời gian vô cùng sâu sắc. Văn Cao cảm thấy thời gian trôi qua thật nhanh, mong manh và ngắn ngủi vô cùng. Thời gian là kẻ tàn nhẫn, vội vàng tới, vội vàng đi, tàn nhẫn để lại những dấu vết nhuốm màu thời gian lên cuộc sống.
→ Thông qua những hình dung về thời gian của tác giả ở câu thơ đầu tiên, người đọc còn cảm nhận được những suy tưởng sâu sắc của nhà thơ về mối quan hệ giữa con người và thời gian.
- Như một quy luật hiện sinh, thời gian qua đi là vĩnh viễn không bao giờ trở lại. Sự nghiệt ngã ấy chính là bi kịch của phận người, con người không thể nào nắm giữ, níu kéo được được thời gian. Chúng ta phải làm thế nào để mỗi phút giây hiện hữu của đời người là mỗi phút giây sống chứ không phải là tồn tại.
Câu hỏi 2 Ngữ văn 11 CTST - Soạn bài Thời gian (trang 63): Hình ảnh chiếc lá khô và “tiếng sỏi trong lòng giếng cạn” gợi cho bạn cảm nhận gì về thời gian?
Trả lời:
– Hình ảnh “chiếc lá khô” gợi hình ảnh những chiếc lá xanh rồi cũng tàn tạ theo thời gian thể thể hiện sự suy tàn, khô héo, mất dần sức sống. Thời gian trôi đi khiến cho sự sống và cái đẹp cũng tàn phai. Nhưng tác động khủng khiếp của thời gian đâu chỉ dừng lại ở những thứ hữu hình như chiếc lá kia. Thời gian còn làm phai nhạt, làm mờ đi những giá trị vô hình nhưng rất đẹp đẽ, quý giá của đời người, ấy là kỷ niệm.
– Hình ảnh “tiếng sỏi rơi trong lòng giếng cạn”: gợi cho em những liên tưởng về sự thoáng qua, nhanh chóng và vội vàng của thời gian. Khi lòng giếng bị lấp đầy cũng là lúc kỷ niệm biến mất cùng khói sương.
→ Với những hình ảnh tàn phai và đầy xót xa đó, đây chắc chắn là lời nhắc nhở về giá trị của cuộc sống, cũng như giá trị của thời gian. Chúng ta cần phải biết trân trọng mọi thứ xung quanh, trân trọng từng khoảnh khắc và từng giây phút của cuộc sống, để không phải hối tiếc khi mọi thứ đã trôi qua mà không cách nào quay lại được.
Câu hỏi 3 Ngữ văn 11 CTST - Soạn bài Thời gian (trang 63): Hãy chỉ ra:
a. Điểm tương đồng giữa các hình ảnh “những câu thơ”, “những bài hát” và “đôi mắt em” ở sáu dòng thơ cuối.
b. Điểm khác biệt giữa các hình ảnh vừa nêu (ở sáu dòng thơ cuối) với hình ảnh “những chiếc lá” (ở sáu dòng thơ đầu).
Trả lời:
a. Điểm tương đồng giữa các hình ảnh “những câu thơ”, “những bài hát” và “đôi mắt em” ở sáu dòng thơ cuối:
– Thông qua những hình ảnh “những câu thơ”, “những bài hát” và “đôi mắt em” tác giả muốn nói: Trong dòng chảy nghiệt ngã của thời gian, mọi sự vật, hiện tượng có thể lụi tàn và tan biến vào hư không. Nhưng có những giá trị không thể mất mà mãi mãi “còn xanh”.
b. Điểm khác biệt giữa các hình ảnh vừa nêu (ở sáu dòng thơ cuối) với hình ảnh “những chiếc lá” (ở sáu dòng thơ đầu):
– Nếu mở đầu bài thơ, hình ảnh “những chiếc lá” khô héo, thiếu đi sức sống, nhuốm màu thời gian mà tác giả đã chọn để nêu lên mạch cảm xúc tiếc nuối buồn bã trước khi sự biến chuyển nhanh chóng của thời gian lên cuộc sống thì sang tới sáu câu thơ cuối, hình ảnh thơ “những câu thơ”, “những bài hát” và “đôi mắt em” từ trầm buồn, u uẩn sang thanh thoát, thổn thức, mơ màng đã được chuyển đổi bất ngờ mang ý nghĩa biểu tượng cao.
– Hình ảnh “những câu thơ”, “những bài hát” và “đôi mắt em” thay vì chỉ là những chiếc lá héo, chúng trở thành những lá thơ xanh tươi, nhạc hòa mình vào những bản hát đẹp và đôi mắt người yêu trở thành nguồn nước ngọt lành không bao giờ cạn kiệt. Nó không chỉ là những yếu tố cụ thể mà còn chứa đựng ý nghĩa biểu tượng sâu sắc.
→ Sự tương phản giữa hình ảnh u ám ban đầu và không khí nhẹ nhàng, thảnh thơi ở cuối bài thơ không chỉ là một chiến thuật nghệ thuật mà còn là một đòn bẩy tinh tế, làm tăng thêm sự đặc sắc và hấp dẫn cho nội dung của bài thơ. Thời gian làm khô những chiếc lá đời người nhưng lại làm xanh chiếc lá của thơ ca nhạc họa, để lại dấu ấn mãi mãi trong trái tim của người đọc.
Câu hỏi 4 Ngữ văn 11 CTST - Soạn bài Thời gian (trang 63): Nhận xét về mối tương quan giữa các hình ảnh thơ theo cột ngang và cột dọc trong bảng sau:
|
Sáu dòng thơ đầu |
Sáu dòng thơ cuối |
|
Những chiếc lá khô |
Những câu thơ còn xanh Những bài hát còn xanh |
|
Tiếng sỏi trong lòng giếng cạn |
Hai giếng nước |
- Sự tương phản giữa các hình ảnh:
|
Sáu dòng thơ đầu |
Sáu dòng thơ cuối |
Nhận xét |
|
Những chiếc lá khô |
Những câu thơ còn xanh Những bài hát còn xanh |
Sự tương phản: tàn phai và xanh tươi. |
|
Tiếng sỏi trong lòng giếng cạn |
Hai giếng nước |
Sự tương phản: khô cạn và tràn đầy. |
|
Hình ảnh |
Nhận xét |
||
|
Sáu dòng thơ đầu |
Những chiếc lá (khô) |
Tiếng sỏi trong lòng giếng cạn. |
Sự tương đồng: tàn úa, khô cạn, mất dần sức sống. |
|
Sáu dòng thơ cuối |
Những câu thơ/ còn xanh Những bài hát/ còn xanh |
Hai giếng nước. |
Sự tương đồng: tươi mới, trong trẻo, tràn đầy sức sống. |
Trả lời:
– Nhạc điệu của câu thơ rất linh hoạt và cũng lạ thường, tạo ra một nhạc điệu đặc biệt nhằm nhấn mạnh ý nghĩa trong thơ. Nếu mở đầu bài thơ số câu là bốn thì ở đoạn cuối chỉ là ba. Ta có thể thấy số câu trong mỗi đoạn theo hướng giảm dần và không ổn định. Xét về cấu trúc đoạn và văn bản, đó chính là cái lạ của bài.
– Toàn bài thơ có 12 dòng nhưng không hẳn là 12 câu vì nó có những câu vắt qua nhiều dòng. Đó là một cấu trúc mơ hồ khó hiểu. Cũng có thể hiểu 12 dòng ấy chỉ có một câu vì toàn bộ bài thơ không có dấu chấm cuối câu.
– Ngoài ra, thủ pháp “lạ hóa” từ ngữ, cú pháp cũng được Văn Cao áp dụng. Cấu trúc của thơ không chỉ thể hiện ở bề mặt văn bản mà còn thể hiện ở tầng sâu ngữ nghĩa của nó. Bài thơ “Thời gian” cũng vậy, điều tác giả muốn nói đều nằm ở bên ngoài con chữ, phía sau những hình ảnh do con chữ tạo ra.
Câu hỏi 6 Ngữ văn 11 CTST - Soạn bài Thời gian (trang 64): Đọc lại bài thơ Độc “Tiểu Thanh kí” (Nguyễn Du) mà bạn đã học trong Bài 7. Những điều trông thấy. Nêu ít nhất một điểm tương đồng và một điểm khác biệt trong cảm nhận về thời gian của hai tác giả Nguyễn Du và Văn Cao.
Trả lời:
Điểm tương đồng và khác biệt thứ nhất
* Điểm tương đồng: Cả hai đều có những suy nghĩ, phân vân, cảm nhận về sự nghiệt ngã của thời gian.
* Điểm khác biệt:
– Điểm khác biệt thứ nhất:
+ Văn Cao thể hiện niềm tin về sự trường tồn của những giá trị của nghệ thuật và tình yêu.
+ Nguyễn Du dự cảm xót xa về sự lãng quên của người đời đối với những giá trị của nghệ thuật và số phận người nghệ sĩ
– Điểm khác biệt thứ hai:
+ Thời gian: Chú trọng đến những thước phim của cuộc đời và những thăng trầm của con người trong cuộc sống. Những thước phim đó được khắc họa rõ nét, thể hiện được tâm trạng, suy nghĩ và cảm xúc của nhân vật. Ngoài ra, các tác phẩm của Văn Cao còn có tính chất chính trị cao, miêu tả các vấn đề xã hội, đặt câu hỏi những vấn đề đang tồn tại trong xã hội, từ đó thể hiện được quan điểm, tư tưởng của mình.
+ Độc tiểu thanh kí: Chủ yếu sử dụng tình tiết tạo hóa của tự nhiên để miêu tả, tạo nên một bối cảnh lãng mạn, thơ mộng để thể hiện những tình cảm của nhân vật chính. Các tình tiết này còn giúp tác giả nhấn mạnh được sự chất chứa, sâu sắc của nhân vật và tạo nên một cảm xúc đong đầy tình cảm.
Điểm tương đồng và khác biệt thứ hai
* Điểm tương đồng: Cả hai tác phẩm đều tạo nên một tâm trạng u uất, những suy tư về sự trôi qua của thời gian và đánh giá giá trị cuộc sống.
* Điểm khác biệt:
+ Thời gian: Chất thơ mang nhiều màu sắc, tính chất trữ tình. Sử dụng các hình ảnh của thiên nhiên để tả sự thay đổi của cuộc đời như một cách để khuyên người đọc giữ gìn những giá trị vĩnh cửu của cuộc sống. Đồng thời tác giả không chìm đắm trong sự bi quan, tiếc nuối khi nhìn nhận sự thay đổi của thời gian mà biết đứng lên bắt đầu sống trân trọng thời gian và sống đẹp, sống vui, sống có ý nghĩa hơn với một tâm trạng hào hứng tươi mới.
+ Độc tiểu thanh kí: Tập trung khai thác thời gian thông qua nội tâm nhân vật chính, miêu tả sự chán nản, u sầu và những trăn trở trong tâm hồn của một người trẻ tuổi.
Câu hỏi 7 Ngữ văn 11 CTST - Soạn bài Thời gian (trang 64): Tìm nghe một bài hát của Văn Cao và viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) trình bày cảm xúc của bạn khi nghe bài hát đó.
Trả lời:
- “Mùa Xuân đầu tiên”, một bài hát của nhạc sĩ Văn cao đã mang đến cho em cảm giác một mùa xuân mới đang đến ngay từ những nốt nhạc đầu tiên. Em cảm nhận được sự nhẹ nhàng từ iếng đàn guitar và đàn piano cùng hòa quyện với nhau tạo nên giai điệu êm dịu, mát mẻ của một mùa xuân mới với những điều mới mẻ và tươi vui nhẹ nhàng đến lạ kỳ. Những lời ca trong bài hát là một sự kết hợp hoàn hảo giữa giai điệu dịu dàng, nghệ thuật và những lời ca tình cảm đầy mĩ miều, tạo nên một bức tranh tuyệt đẹp về một mùa xuân lãng mạn, tươi trẻ, và đầy hy vọng về một tương lai tươi sáng, cũng như sự trầm lắng khi bài hát dần dần kết thúc. Lời bài hát như tả lại cảm giác vui sướng của một người yêu đất nước sau bao ngày chiến tranh đang rộn ràng chào đón mùa xuân hòa bình đầu tiên. Qua đó, em cảm nhận được phần nào về sự đau khổ của những năm chiến tranh, nhưng đồng thời cũng cảm thấy niềm tin và hy vọng rực rỡ khi mùa xuân trở lại. Bài hát “Mùa Xuân đầu tiên” còn mang ý nghĩa thông điệp sâu sắc về tình yêu đất nước và hy vọng vào một tương lai tươi đẹp hơn. Khi nghe bài hát, em cảm thấy bình yên và được khơi gợi niềm tin vào sự sống và hy vọng trong tương lai, bởi nó không chỉ đơn thuần là một bài hát bình thường. Đây là một bài hát mang nhiều sức sống.