Khởi động: Em đã biết những cách nào để thu thập dữ liệu?
Lời giải:
- Ta có thể thu thập dữ liệu từ những nguồn có sẵn (như sách, báo, qua mạng Internet, …); phỏng vấn; lập phiếu hỏi; quan sát; làm thí nghiệm; …
1. Thu thập dữ liệu
Khám phá 1: Bạn Tú đã tìm hiểu về năm quốc gia có số huy chương vàng cao nhất ở SEA Games 31 từ bảng thống kê sau:
(Nguồn: https://seagames2021.com)
a) Em hãy giúp bạn Tú tìm thông tin để hoàn thiện biểu đổ sau vào vở:
b) Theo em, bạn Tú đã dùng phương pháp nào trong các phương pháp sau để thu thập dữ liệu?
Lời giải:
a) Các số liệu điền trong bảng là:
- Việt Nam: 205
- Indonesia: 69
- Singapore: 47
b) Theo em, bạn Tú đã dùng phương pháp: thu thập từ những nguồn có sẵn như sách, báo, Internet
Thực hành 1: Em hãy đề xuất phương pháp thu thập dữ liệu cho các vấn đề sau:
a) Sản lượng gạo và cà phê xuất khẩu của Việt Nam trong bốn năm gần nhất.
b) Ý kiến của học sinh khối 8 về chất lượng bữa ăn bán trú.
Lời giải:
a) Thu thập từ nguồn có sẵn, Internet
b) Quan sát, phỏng vấn, lập phiếu khảo sát
Vận dụng 1: Sử dụng phương pháp thích hợp để thu thập dữ liệu và lập bảng thống kê dân số các tỉnh Tây Nguyên: Kon Tum, Gia Lai, Đắk Lắk, Đắk Nông, Lâm Đồng.
Lời giải:
Ta dùng phương pháp thu thập từ nguồn có sẵn qua mạng Internet để thu thập dữ liệu về dân số các tỉnh Tây Nguyên, chẳng hạn truy cập trang web https://www.gso.gov.vn/dan-so/ (Tổng cục Thống kê).
Bảng thống kê dân số (năm 2021) các tỉnh Tây Nguyên:
Vận dụng 2: Em hãy đề xuất phương pháp thu thập dữ liệu và lí giải về việc lấy ý kiến học sinh lớp em về địa điểm tham quan trong chuyến đi dã ngoại cuối học kì sắp tới.
Lời giải:
- Phương pháp: Lập bảng hỏi, phỏng vấn sâu
- Lí giải: Phương pháp trên là phù hợp vì dễ dàng tiến hành khảo sát, nắm bắt được ý kiến của các học sinh
2. Phân loại dữ liệu theo các chỉ tiêu
Khám phá 2: Thông tin về 5 bạn học sinh trong câu lạc bộ cầu lông của trường Trung học cơ sở Quang Trung tham gia giải đấu của tỉnh được cho bởi bảng thống kê sau:
a) Phân loại các dữ liệu trong bảng thống kê trên dựa trên hai tiêu chí định tính và định lượng.
b) Trong số các dữ liệu định tính tìm được, dữ liệu nào có thể so sánh hơn kém?
c) Trong số các dữ liệu định lượng tìm được, dữ liệu nào là số đếm?
Lời giải:
a)
‒ Các dữ liệu định tính: họ và tên; khối; giới tính; kĩ thuật phát cầu.
‒ Các dữ liệu định lượng: chiều cao (cm); số nội dung thi đấu.
b) Trong các dữ liệu định tính tìm được, dữ liệu kĩ thuật phát cầu có thể so sánh hơn kém.
c) Trong số các dữ liệu định lượng tìm được, dữ liệu số nội dung thi đấu là số đếm.
Thực hành 2: Cho các loại dữ liệu sau đây:
‒ Danh sách một số loại trái cây: cam, xoài, mít, …
‒ Khối lượng (tính theo g) của một số trái cây: 240; 320; 1 200; ...
‒ Độ chín của trái cây: rất chín, vừa chín, hơi chín, còn xanh, ...
‒ Hàm lượng vitamin C (tính theo mg) có trong một số trái cây: 95; 52; 28; ...
‒ Mức độ tươi ngon của trái cây: loại 1, loại 2, loại 3.
a) Tìm dữ liệu định tính và dữ liệu định lượng trong các dữ liệu trên.
b) Trong số các dữ liệu định tính tìm được, dữ liệu nào có thể so sánh hơn kém?
c) Trong số các dữ liệu định lượng tìm được, dữ liệu nào là liên tục?
Lời giải:
a)
Dữ liệu định tính: danh sách một số loại trái cây; độ chín của trái cây, mức độ tươi ngon của trái cây
Dữ liệu định lượng: khối lượng của một số trái cây; hàm lượng vitamin C
b) độ chín của trái cây, mức độ tươi ngon của trái cây
c) khối lượng của một số trái cây, hàm lượng vitamin C
Vận dụng 3: Thống kê về các loại lồng đèn mà các bạn học sinh lớp 8C làm được để trao tặng cho trẻ em khuyết tật nhân dịp Tết Trung thu được cho trong bảng dữ liệu sau:
a) Tìm dữ liệu định tính và dữ liệu định lượng trong bảng dữ liệu trên.
b) Trong số các dữ liệu định tính tìm được, dữ liệu nào có thể so sánh hơn kém?
c) Trong số các dữ liệu định lượng tìm được, dữ liệu nào là rời rạc?
Lời giải:
a)
Dữ liệu định tính: tên lồng đèn, loại, màu sắc
Dữ liệu định lượng: số lượng
b) Dữ liệu có thể so sánh hơn kém: loại
c) Dữ liệu là rời rạc: số lượng
3. Tính hợp lý của dữ liệu
Khám phá 3: Tìm những điểm chưa hợp lí trong bảng dữ liệu sau:
Lời giải:
- Dữ liệu Nhiều học sinh tham gia không đúng định dạng vì dữ liệu ở đây phải là số.
- Dữ liệu 120 không hợp lí vì vượt quá phạm vi sĩ số của một lớp học trong trường Trung học cơ sở.
Thực hành 3: Bảng thống kê sau cho biết dữ liệu về hoạt động trong giờ ra chơi của học sinh lớp 8A1 (mỗi học sinh chỉ thực hiện một hoạt động).
Nêu nhận xét của em về tính hợp lí của các dữ liệu trong bảng thống kê trên.
Lời giải:
Dữ liệu 90 không hợp lí vì vượt quá phạm vi sĩ số của một lớp học trong trường Trung học cơ sở.
Dữ liệu Tất cả các bạn nữ không đúng định dạng vì ở đây dữ liệu phải là số.
Ta có tổng số học sinh ôn bài, chơi cầu lông, đá cầu và chơi cờ vua là:
10 + 18 + 12 + 8 = 48 (học sinh).
Do mỗi học sinh chỉ thực hiện một hoạt động nên 48 học sinh đã vượt quá phạm vi sĩ số của một lớp học trong trường Trung học cơ sở nên dữ liệu số học sinh chưa hợp lí.
Vận dụng 4: Thị phần của một sản phẩm là phần thị trường tiêu thụ mà sản phẩm đó chiếm lĩnh so với tổng số sản phẩm tiêu thụ của thị trường. Bảng thống kê sau cho biết tỉ số phần trăm thị phần của 4 loại bút trên thị trường.
Xét tính hợp lí của các quảng cáo sau đây đối với nhãn hiệu bút Z:
a) Là loại bút được mọi người dùng lựa chọn.
b) Là loại bút chiếm thị phần cao nhất.
Lời giải:
a) Không hợp lí. Vì chỉ có thị phần của sản phẩm này chỉ chiếm 40% trong tổng số sản phẩm tiêu thụ
b) Hợp lí. Vì là loại bút chiếm thị phần cao nhất (40%)
Bài tập
Bài tập 1: Em hãy đề xuất phương pháp thu thập dữ liệu cho các vấn đề sau:
a) Ý kiến của cha mẹ học sinh khối 8 về chất lượng đồng phục của trường em.
b) Tỉ số giữa số lần ra mặt sấp và số lần ra mặt ngửa khi tung đồng xu 100 lần.
c) So sánh số huy chương nhận được ở SEA Games 31 của Việt Nam và Thái Lan.
d) Tổng số sản phẩm quốc nội của mỗi nước thuộc khối ASEAN.
Lời giải:
a) Phương pháp thu thập dữ liệu ý kiến của cha mẹ học sinh khối 8 về chất lượng đồng phục của trường em: lập phiếu khảo sát, phỏng vấn.
b) Phương pháp thu thập dữ liệu tỉ số giữa số lần ra mặt sấp và số lần ra mặt ngửa khi tung đồng xu 100 lần: làm thí nghiệm tung đồng xu 100 lần.
c) Phương pháp thu thập dữ liệu so sánh số huy chương nhận được ở SEA Games 31 của Việt Nam và Thái Lan: thu thập từ những nguồn có sẵn như sách, báo, qua mạng Internet; …
d) Phương pháp thu thập dữ liệu tổng số sản phẩm quốc nội của mỗi nước thuộc khối ASEAN: thu thập từ những nguồn có sẵn như sách, báo, qua mạng Internet; …
Bài tập 2: Hãy sử dụng phương pháp thích hợp để thu thập dữ liệu và lập bảng thống kê dân số các tỉnh khu vực miền Đông Nam Bộ của Việt Nam.
Lời giải:
Phương pháp: Thu thập dữ liệu từ nguồn có sẵn
Ta có bảng thống kê:
Bài tập 3: Nêu nhận xét về tính hợp lí của các dữ liệu trong bảng thống kê sau:
Lời giải:
- Dữ liệu “Cả tổ 3” không đúng định dạng (không phải dữ liệu số)
- Số liệu ở cột số học sinh không hợp lí vì tổng các số liệu trong cột vượt quá phạm vi sĩ số của một lớp Trung học cơ sở.
Bài tập 4: Bảng thống kê sau cho biết sự lựa chọn của 100 học sinh về bốn nhãn hiệu tập vở.
Xét tính hợp lí của các quảng cáo sau đây đối với nhãn hiệu tập vở B:
a) Là sự lựa chọn của mọi học sinh.
b) Là sự lựa chọn hàng đầu của học sinh.
Lời giải:
a) Quảng cáo không hợp lí so với số liệu thống kê vì tỉ lệ học sinh chọn nhãn hiệu tập vở B chỉ có 56 học sinh trong tổng số 100 học sinh.
b) Quảng cáo hợp lí vì phản ánh đúng dữ liệu của bảng thống kê (có nhiều số học sinh lựa chọn nhất).
Bài tập 5: Thông tin về 5 bạn học sinh của trường Trung học sơ sở Kết Đoàn tham gia Hội khoẻ Phù Đổng được cho bởi bảng thống kê sau:
a) Phân loại các dữ liệu trong bảng thống kê trên dựa trên hai tiêu chí định tính và định lượng.
b) Trong số các dữ liệu định tính tìm được, dữ liệu nào có thể so sánh hơn kém?
c) Trong số các dữ liệu định lượng tìm được, dữ liệu nào là liên tục?
Lời giải:
a)
Định tính: họ và tên, môn bơi sở trường, kỹ thuật bơi
Định lượng: cân nặng, số nội dung thi đấu
b) Kỹ thuật bơi
c) Cân nặng