1. Huyết áp là gì?
- Huyết áp là áp lực của máu tác động lên thành động mạch khi tim bơm máu vào động mạch. Huyết áp được tạo ra do tương tác giữa lực co bóp của tim và sức cản của động mạch, giúp vận chuyển máu đi khắp cơ thể, cung cấp oxy và các chất dinh dưỡng cho các cơ quan duy trì hoạt động của cơ thể.
- Đơn vị đo huyết áp là mi-li-mét thủy ngân, viết tắt là mmHg. Trị số huyết áp đo được thể hiện bằng hai chỉ số:
+ Huyết áp tâm thu hay còn gọi là huyết áp tối đa ở mức bình thường trong khoảng từ 90-139 mmHg.
+ Huyết áp tâm trương hay còn gọi là huyết áp tối thiểu ở mức bình thường trong khoảng từ 60-89 mmHg.
- Ở người bình thường, huyết áp ban ngày cao hơn ban đêm, huyết áp hạ xuống thấp nhất vào khoảng 1-3 giờ sáng khi ngủ say và huyết áp cao nhất từ 8 – 10 giờ sáng. Khi vận động, gắng sức thể lực, căng thẳng thần kinh hoặc khi xúc động mạnh đều có thể làm huyết áp tăng lên. Và ngược lại, khi cơ thể được nghỉ ngơi, thư giãn, huyết áp có thể hạ xuống.
- Khi bị lạnh gây co mạch, hoặc dùng một số thuốc co mạch hoặc thuốc co bóp cơ tim, ăn mặn có thể làm huyết áp tăng lên. Ở môi trường nóng, ra nhiều mồ hôi, bị tiêu chảy… hoặc dùng thuốc giãn mạch có thể gây hạ huyết áp.
2. Cơ chế duy trì huyết áp diễn ra theo trật tự nào?
- Cơ chế duy trì huyết áp diễn ra theo trật tự: Huyết áp tăng cao → Thụ thể áp lực mạch máu → Trung khu điều hòa tim mạch ở hành não → Tim giảm nhịp và giảm lực co bóp, mạch máu dãn → Huyết áp bình thường → Thụ thể áp lực ở mạch máu
+ Khi huyết áp tăng sẽ tác động lên các thụ thể áp lực ở mạch máu và hình thành xung thần kinh truyền theo dây hướng tâm về trung khu điều hòa tim mạch ở hành não. Trung khu điều hòa tim mạch ở hành não gửi đi các tín hiệu thần kinh theo dây li tâm tới tim và mạch máu làm tim và mạch co bóp chậm và yếu, mạch giãn huyết áp trở lại bình thường.
+ Khi huyết áp giảm thấp, cơ chế điều hòa diễn ra tương tự và ngược lại tín hiệu thần kinh sẽ điều hoà làm cho tim và mạch máu co bóp nhanh và mạnh hơn để huyết áp trở lại bình thường.
3. Các yếu tố ảnh hưởng đến huyết áp
- Huyết áp có sự thay đổi theo từng độ tuổi. Huyết áp càng rời xa các động mạch chủ thì càng giảm dần. Huyết áp đạt mức thấp nhất khi ở trong hệ tĩnh mạch. Chỉ số huyết áp sẽ có sự thay đổi phụ thuộc vào một số yếu tố như:
- Khi chúng ta vận động mạnh hay sau khi tập thể dục, nhịp tim đập nhanh hơn khiến cho chỉ số huyết áp có thể dâng cao. Trong một số trường hợp có thể gây huyết áp cao. Ngược lại, khi tim đập chậm lại, lực cơ tim nhẹ thì huyết áp có thể bị giảm xuống.
- Khi con người già đi, thành mạch máu mất đi sự đàn hồi hay lòng mạch hẹp lại tạo nên sức cản của mạch máu cũng là yếu tố làm thay đổi chỉ số huyết áp.
- Khi cơ thể bị thương, mất nhiều máu cũng khiến cho huyết áp giảm đi.
- Ăn uống các thức ăn quá mặn trong một thời gian dài khiến cho tăng thể tích máu. Đây cũng là nguyên do dẫn đến bệnh cao huyết áp.
- Tình trạng tâm lý thiếu ổn định như lo lắng, kích động mạnh cũng là những yếu tố khiến huyết áp có thể bị thay đổi.
4. Phương pháp giúp huyết áp ổn định
- Giảm cân nặng nếu trường hợp người bệnh đang bị thừa cân, béo phì. Thừa cân, béo phì là một trong những nguyên nhân gây nguy cơ tăng huyết áp, và những yếu tố này cũng khiến cho người bệnh còn mắc chứng ngưng thở khi ngủ - tiền căn của tình trạng tăng huyết áp. Vì vậy, thực hiện giảm cân và duy trì cân nặng đáp ứng theo từng cơ thể giúp cho việc duy trì và ổn định huyết áp được tốt hơn.
- Thường xuyên luyện tập thể dục:Thường xuyên luyện tập thể dục sẽ giúp phòng tránh bệnh tật đồng thời nâng cao sức khoẻ và có lợi ích tốt với những người mắc tăng huyết áp. Thực hiện vận động cơ thể với thời lượng ít nhất 150 phút/tuần sẽ giúp cho người bệnh giảm chỉ số huyết áp từ 5 đến 8mmHg. Người bệnh cần thực hiện duy trì thói quen luyện tập đều đặn để có thể giữ chỉ số huyết áp ở mức tiêu chuẩn. Một số bài tập phù hợp có thể được người tăng huyết áp lựa chọn bao gồm: đi bộ, chạy bộ, đạp xe, bơi lội, khiêu vũ...
- Xây dựng và áp dụng chế độ ăn lành mạnh. Theo khuyến cáo chế độ ăn cho người bệnh huyết áp cao thì việc tuân thủ thực đơn gồm ngũ cốc nguyên hạt, thực phẩm giàu protein tốt, thực phẩm giàu canxi, kali, magie, trái cây... giảm thiểu các loại thực phẩm chứa chất béo bão hòa, cholesterol...
- Hạn chế sử dụng rượu: Người bệnh uống qua nhiều rượu và làm cho huyết áp tăng nhanh chóng.
- Từ bỏ hút thuốc lá. Thuốc lá khiến cho huyết áp tăng vọt ngay sau khi hút. Vì vậy, nên ngừng và từ bỏ thuốc ngày sẽ giúp cho chỉ số huyết áp trở lại bình thường. Bỏ thuốc lá còn giúp cho người bệnh giảm nguy cơ mắc các bệnh khác liên quan như bệnh tim, cải thiện sức khoẻ tổng thể.
- Cắt giảm lượng caffein trong ngày.
- Giảm tình trạng căng thẳng.
- Thường xuyên kiểm tra sức khỏe định kỳ