1. Sinh trưởng và phát triển là gì?
- Khái niệm sinh trưởng: Sinh trưởng là sự tăng về kích thước và khối lượng của cơ thể do sự tăng lên về số lượng và kích thước tế bào, nhờ đó cơ thể lớn lên.
- Khái niệm phát triển: Phát triển bao gồm sinh trưởng, phân hóa tế bào, phát sinh hình thái cơ quan và cơ thể.
- Giữa sinh trưởng và phát triển có mối quan hệ mật thiết, liên tục và xen kẽ nhau trong đời sống thực vật. Sự biến đổi về số lượng rễ, thân, lá dẫn đến sự đổi khác về chất lượng (phân hoá) ở hoa, quả, hạt. Sinh trưởng ở thực vật gắn liền với quy trình phát triển và sinh trưởng là cơ sở và tiền đề của phát triển.
2. Thực vật sinh trưởng và phát triển như thế nào?
- Thực vật sinh trưởng nhờ hoạt động của mô phân sinh - nhóm các tế bào chưa phân hóa nên vẫn còn khả năng phân chia.
- Có 2 loại mô phân sinh chính là: mô phân sinh đỉnh và mô phân sinh bên.
- Mô phân sinh đỉnh có ở đỉnh rễ và các chồi thân, giúp thân tăng về chiều dài. Mô phân sinh bên giúp thân, cành và rễ tăng về chiều ngang.
- Quá trình sinh trưởng và phát triển của thực vật gồm 2 giai đoạn: từ khi hạt nảy mầm đến cây non rồi đến cây trưởng thành và giai đoạn từ khi cây bắt đầu ra hoa, tạo quả và hình thành hạt.
3. Yếu tố môi trường ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển ở thực vật
- Nước: Thiếu nước làm giảm sinh trưởng của thân, lá, ức chế sự nảy mầm của hạt.
- Nhiệt độ: Nhiệt độ quá cao hay quá thấp tác động trong thời gian dài ức chế sự sinh trưởng của thực vật, giảm khả năng thụ phấn, thụ tinh.
- Ánh sáng: Cường độ ánh sáng quá yếu hoặc quá mạnh đều làm giảm quang hợp, từ đó làm giảm sinh trưởng.
- Dinh dưỡng khoáng: Thiếu hoặc dư thừa nguyên tố dinh dưỡng khoáng thiết yếu, cây sinh trưởng và phát triển kém, thậm chí bị chết.
- Hormone ngoại sinh hoặc chất điều hòa sinh trưởng: Bổ sung hormon hoặc chất điều hoà sinh trưởng làm thay đổi tương quan hormone trong cây, thúc đẩy sự sinh trưởng, phát triển của cây theo hướng hormone ưu thế.
- Ví dụ:
+ Ánh sáng đỏ kích thích sự nảy mầm của hạt, sinh trưởng thân lá và ra hoa.
+ Ánh sáng xanh gây giảm sinh trưởng thân, lá.
+ Khi bị hạn, chiều cao cây và kích thước lá của cây ngô đồng B73 giảm so với cây ngô không bị hạn.
+ Nhiệt độ tối ưu với sinh trưởng và phát triển thực vật, thường ở khoảng 20 - 30 độ với cây nhiệt đới, khoảng 15 - 20 độ với cây ôn đới.
4. Ứng dụng kiến thức về sinh trưởng và phát triển ở thực vật
- Khi gieo hạt phải cung cấp đầy đủ oxy, nước và đảm bảo nhiệt độ thích hợp
- Dựa vào thời kì phát triển của cây mà bón phân thích hợp
- Điều khiển sự ra hoa bằng dinh dưỡng, hormon hoặc chất điều hòa sinh trưởng, chế độ chiếu sáng và nhiệt độ thấp.
- Luân canh xen vụ để tiết kiệm thời gian và tiết kiệm diện tích đất
- Kích thích sinh trưởng của thực vật bằng cách cung cấp các điều kiện thích hợp về chế độ nước, dinh dưỡng, ánh sáng và nhiệt độ....
- Phá ngủ hạt, củ bằng hormone thực vật hoặc chất điều hòa sinh trưởng, bằng nhiệt độ thấp.
- Xác định tuổi cây thân gỗ lâu năm bằng đếm vòng gỗ.