1. Hệ tuần hoàn và cấu tạo hệ tuần hoàn
- Khái niệm: Hệ tuần hoàn, hay còn được gọi là hệ tim mạch, là một mạng lưới các mạch máu và tim trong cơ thể con người. Nhiệm vụ chính của hệ tuần hoàn là vận chuyển oxy, chất dinh dưỡng đến các tế bào và loại bỏ chất thải ra khỏi cơ thể. Hệ tuần hoàn đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc duy trì sự sống.
- Cấu tạo của hệ tuần hoàn:
Dịch tuần hoàn: máu hoặc hỗn hợp máu và dịch mô, hoà tan các chất dinh dưỡng và các chất khí → vận chuyển các chất từ cơ quan này sang cơ quan khác đáp ứng cho các hoạt động sống của cơ thể.
Tim: hút và đẩy máu trong hệ mạch → máu được tuần hoàn liên tục trong hệ mạch
Hệ thống mạch máu:
+ Động mạch: Dẫn máu từ tim đến các mao mạch và các tế bào
+ Mao mạch: Dẫn máu từ động mạch với tĩnh mạch
+ Tĩnh mạch: Dẫn máu từ các các mao mạch về tim
- Chiều hướng tiến hoá của hệ tuần hoàn: Ban đầu, các sinh vật chưa có hệ tuần hoàn, trong quá trình tiến hóa, hệ tuần hoàn mới xuất hiện.
+ Từ có hệ tuần hoàn → hệ tuần hoàn ngày càng hoàn thiện.
+ Từ hệ tuần hoàn hở → hệ tuần hoàn kín.
+ Từ tuần hoàn đơn (tim 2 ngăn với một vòng tuần hoàn - cá) → tuần hoàn kép (từ tim ba ngăn, máu pha nhiều – lưỡng cư → tim ba ngăn với vách ngăn trong tâm thất, máu ít pha trộn hơn - bò sát → tim bốn ngăn máu không pha trộn – chim, thú).
2. Hệ tuần hoàn đơn và hệ tuần hoàn kép là gì?
- Vị trí của hệ tuần hoàn đơn, hệ tuần hoàn kép trong hệ tuần hoàn:
- Hệ tuần hoàn bao gồm hệ tuần hoàn hở và hệ tuần hoàn kín. Trong đó hệ tuần hoàn kín có ở mực ống, bạch tuộc, giun đốt, chân đầu và động vật có xương sống gồm các đặc điểm chủ yếu sau đây:
+ Máu được tim bơm đi lưu thông liên tục trong mạch kín, từ động mạch qua mao mạch, tĩnh mạch và sau đó về tim. Máu trao đổi chất với tế bào qua thành mao mạch.
+ Máu chảy trong động mạch dưới áp lực cao hoặc trung bình, tốc độ máu chảy nhanh.
- Hệ tuần hoàn kín ở động vật có xương sống là hệ tuần hoàn đơn hoặc hệ tuần hoàn kép:
+ Hệ tuần hoàn đơn: có một vòng tuần hoàn, máu chảy dưới áp lực trung bình.
Ví dụ: Đường đi của máu trong hệ tuần hoàn đơn của cá: tim bơm máu vào động mạch, lên hệ thống mao mạch mang, tiếp đó vào động mạch lưng và vào hệ thống mao mạch, sau đó về tĩnh mạch và trở về tim. Hệ tuần hoàn của cá gọi là hệ tuần hoàn đơn vì chỉ có 1 vòng tuần hoàn.
+ Hệ tuần hoàn kép có 2 vòng tuần hoàn (vòng tuần hoàn lớn đi khắp cơ thể, vòng tuần hoàn nhỏ qua phổi) máu chảy dưới áp lực cao và nhanh.
Ví dụ: Đường đi của máu trong hệ tuần hoàn kép của thú qua hai vòng tuần hoàn:
+ Vòng tuần hoàn lớn: Máu giàu O2 được tim bơm vào động mạch chủ và các động mạch nhỏ hơn và đến mao mạch ở các cơ quan, bộ phận để thực hiện trao đổi khí và chất, sau đó máu giàu CO2 đi theo tĩnh mạch về tim.
+ Vòng tuần hoàn nhỏ: Máu giàu CO2 được tim bơm lên phổi để trao đổi khí và trở thành máu giàu O2 quay trở lại tim. Hệ tuần hoàn của thú được gọi là hệ tuần hoàn kép vì có hai vòng tuần hoàn lớn và nhỏ.
- Ưu điểm của tuần hoàn máu trong hộ tuần hoàn kép so với hộ tuần hoàn đơn là:
+ Ở hệ tuần hoàn đơn của cá, khi máu từ tim đi qua hệ thống mao mạch ở mang thì huyết áp giảm nhanh, do vậy, máu chảy trong động mạch lưng đi đến các cơ quan dưới áp lực trung bình.
+ Ở hệ tuần hoàn kép, sau khi trao đổi khí ở mao mạch phổi, máu quay về tim và được tim bơm đến các cơ quan dưới áp lực cao, máu chảy nhanh, đi xa, tạo ra áp lực thuận lợi cho quá trình trao đổi chất ở mao mạch.
3. Phân biệt hệ tuần hoàn đơn và hệ tuần hoàn kép
Giống nhau: Đều là một hệ thống tuần hoàn.
Khác nhau: 