I. Sinh sản hữu tính ở thực vật là gì?
- Khái niệm: Sinh sản hữu tính ở thực vật là hình thức tạo cây mới do sự kết hợp của yếu tố đực và yếu tố cái tạo nên hợp tử. Hợp tử phát triển thành cơ thể mới. Cơ thể con nhận được chất di truyền từ cả bố và mẹ nên mang đặc điểm của cả bố và mẹ. Sinh sản hữu tính làm tăng khả năng thích nghi của thế hệ sau với sự thay đổi của môi trường sống.
+ Hoa là bộ phận sinh sản của thực vật, tức là cả giao tử đực và cái đều do hoa tạo ra. Sinh sản hữu tính ở thực vật diễn ra ở hoa.
- Sinh sản hữu tính ở thực vật có những đặc trưng gồm:
+ Trong sinh sản hữu tính luôn có quá trình hình thành và hợp nhất giữa giao tử đực với giao tử cái, luôn có sự trao đổi, tái tổ hợp của hai bộ gen.
+ Sinh sản hữu tính luôn gắn liền với giảm phân để tạo giao tử mới.
- Sinh sản hữu tính ưu việt hơn sinh sản vô tính, thể hiện ở các đặc điểm sau:
+ Tăng khả năng thích nghi của thể hệ sau đối với môi trường sống luôn biến đổi.
+ Tạo sự đa dạng di truyền cung cấp nguồn vật liệu phong phú cho chọn lọc tự nhiên và tiến hóa.
- Ví dụ: Hầu hết nhiều loại thực vật có hoa, có quả đều sinh sản hữu tính như cây bầu, cây bí, cây ổi, cây mít…
II. Quá trình sinh sản hữu tính ở thực vật
- Sinh sản hữu tính ở thực vật có hoa gồm các giai đoạn nối tiếp nhau: tạo giao tử, thụ phấn, thụ tinh, hình thành hạt và quả.
+ Tạo giao tử: Các giao tử đực được hình thành trong bao phấn, giao tử cái được hình thành trong bầu nhụy.
+ Thụ phấn: là quá trình di chuyển hạt phấn tới đầu nhụy.
+ Thụ tinh: hạt phấn nảy mầm thành ống phấn, chứa giao tử đực, xuyên qua vòi nhụy vào bầu nhụy. Giao tử đực kết hợp với giao tử cái thành hợp tử.
+ Hình thành quả và hạt: Hợp tử phân chia thành phôi nằm trong hạt. Hạt do noãn phát triển thành. Bầu nhụy sinh trưởng dày lên, phát triển thành quả chứa hạt.
- Quả không qua thụ tinh gọi là quả không hạt.
III. Vai trò của sinh sản hữu tính ở thực vật
- Vai trò:
+ Đảm bảo sự liên tục trong quá trình sinh sản của các loài.
+ Tăng cường khả năng thích nghi của thế hệ kế tiếp đối với sự thay đổi không ngừng của môi trường sống.
+ Sinh sản hữu tính tạo ra sự phong phú về di truyền, cung cấp nguyên liệu cho quá trình chọn lọc và tiến hóa của tự nhiên.
+ Góp phần duy trì các giống loài tốt, bảo vệ và làm phong phú thêm sự đa dạng trong các hệ sinh thái tự nhiên.
+ Trong trồng trọt, người ta ứng dụng sinh sản hữu tính để tạo thế hệ con mang đặc điểm tốt của cả bố và mẹ, đáp ứng nhu cầu đa dạng của con người.
- Ưu điểm và ứng dụng của sinh sản hữu tính ở thực vật:
+ Ưu điểm của sinh sản hữu tính: Kết hợp được các đặc tính tốt có ở cả cơ thể đực và cơ thể cái, đảm bảo sức sống của cơ thể con tốt, thích nghi được với các điều kiện môi trường khác nhau.
+ Mục đích của ứng dụng sinh sản hữu tính trong thực tiễn: Tạo ra các giống vật nuôi, cây trồng theo nhu cầu như có sức sống tốt hơn, năng suất cao hơn,…
+ Một số ứng dụng của sinh sản hữu tính trong thực tiễn như tạo ra giống mới có năng suất cao, đặc tính tốt thông qua lai tạo, chọn lọc. Ví dụ: Lai tạo và chọn lọc những giống lúa, ngô cho năng suất cao.