1. Xinap là gì?
- Xináp là diện tiếp xúc giữa tế bào thần kinh với tế bào thần kinh, giữa tế bào thần kinh với các tế bào khác như tế bào cơ, tế bào tuyến…
- Xinap gồm màng trước, màng sau, khe xinap và chùy xinap. Chùy xinap có các bọc chứa chất trung gian hóa học.
- Chất trung gian hóa học phổ biến nhất ở thú là axêtincôlin và norađrênalin.
- Có hai loại xináp: xináp hoá học và xináp điện:
+ Synapse hóa học: Đây là loại synapse phổ biến nhất, sử dụng chất dẫn truyền thần kinh để truyền tín hiệu. Chất dẫn truyền thần kinh được giải phóng từ tế bào thần kinh trước synapse và kích thích tế bào thần kinh sau synapse.
+ Synapse điện: Đây là loại synapse truyền tín hiệu trực tiếp từ tế bào thần kinh trước synapse sang tế bào thần kinh sau synapse qua các kênh nối khe.
2. Vai trò của Xinap trong hệ thần kinh
- Truyền tín hiệu thần kinh: Synapse là điểm nối giữa các tế bào thần kinh, cho phép các xung động thần kinh di chuyển từ tế bào này sang tế bào khác. Thông qua synapse, thông tin được truyền tải khắp hệ thần kinh, điều khiển mọi hoạt động của cơ thể.
- Học tập và trí nhớ: Quá trình hình thành và củng cố trí nhớ liên quan đến sự thay đổi cấu trúc và chức năng của synapse. Synapse mới được hình thành và kết nối khi chúng ta học tập. Việc lặp lại thông tin củng cố các synapse này, làm cho trí nhớ trở nên bền vững.
- Cảm xúc: Synapse đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh cảm xúc. Chất dẫn truyền thần kinh giải phóng tại synapse ảnh hưởng đến tâm trạng và hành vi của chúng ta.
- Khả năng thích nghi: Synapse giúp não bộ thay đổi và thích nghi với môi trường xung quanh. Khi chúng ta trải nghiệm điều mới mẻ, synapse mới được hình thành và kết nối giúp chúng ta học hỏi và ghi nhớ thông tin mới.
- Ý thức: Mạng lưới synapse trong não bộ đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra ý thức. Các hoạt động điện phức tạp của synapse góp phần vào việc hình thành ý thức của con người.
3. Quá trình truyền tin qua xinap
- Quá trình truyền tin qua xinap gồm các giai đoạn sau:
+ Xung thần kinh lan truyền đến chùy xináp làm Ca2+ đi vào trong chùy xináp. Ca2+ làm cho các bọc chứa chất trung gian hoá học gắn vào màng trước và vỡ ra. Chất trung gian hoá học đi qua khe xináp đến màng sau. Chất trung gian hóa học axetycolin gắn vào thụ thể ở màng sau xináp làm xuất hiện điện thế hoạt động ở màng sau. Điện thế hoạt động (xung thần kinh) hình thành và lan truyền đi tiếp.
+ Màng trước Xináp chỉ có các bóng chứa chất trung gian hóa học mà không có thụ thể tiếp nhận chất trung gian hóa học, còn ở màng sau Xináp chỉ có thụ thể tiếp nhận chất trung gian hóa học mà không có bóng chứa chất trung gian hoá học. Vì vậy nên quá trình truyền tin qua Xináp chỉ truyền theo 1 chiều.