1. Ứng động sinh trưởng là gì?
- Ứng động là vận động phản ứng của cây trước những tác nhân kích thích không định hướng của môi trường (do tác động từ nhiều phía của môi trường).
- Ứng động sinh trưởng là những vận động xuất hiện do tốc độ sinh trưởng và phân chia tế bào không đều ở các cơ quan, bộ phận đáp ứng, dưới tác động của các kích thích không định hướng của môi trường.
- Ví dụ:
* Quang ứng động
- Ứng động nở hoa: Hoa bồ công anh nở ra khi có ánh sáng và cụp lại lúc chạng vạng tối.
- Ứng động của lá: Lá me, cỏ 3 lá khép lại khi chiều tối.
⇒ Tác nhân: ánh sáng đến từ mọi phía.
⇒ Do sự sinh trưởng không đồng đều của các tế bào ở mặt trên và mặt dưới của hoa, lá vào những thời điểm khác nhau.
* Nhiệt ứng động
- Ví dụ: Hoa Tulip
+ Giảm 1oC → hoa khép lại
+ Tăng 3oC → hoa nở ra;
2. Cơ chế ứng động sinh trưởng
- Tác nhân kích thích: Sự thay đổi của ánh sáng, nhiệt độ, hormone thực vật theo thời gian.
- Cơ chế: Tác nhân nhiệt độ, ánh sáng mang tính chu kì (ngày đêm, mùa) tác động lên chồi cây làm thay đổi tương quan hàm lượng giữa các hormone, gây kích thích hoặc ức chế sinh trưởng của chồi cây, hoặc tác động lên mặt trên và mặt dưới của hoa làm phân bố lại hormone dẫn đến sự tăng trưởng khác nhau của mặt trên và mặt dưới của hoa, làm hoa nở hoặc khép.
3. Ứng dụng của ứng động sinh trưởng
- Hoa mười giờ (Portulaca grandiflora): Hoa mười giờ (Portulaca grandiflora) Hoa mười giờ nở vào buổi sáng khi có ánh sáng và khép lại vào buổi chiều hoặc khi trời râm mát. Đây là một ví dụ của ứng động ánh sáng. Cơ chế của hiện tượng này là do sự thay đổi áp suất thẩm thấu trong các tế bào cánh hoa. Khi có ánh sáng, các tế bào này tăng áp suất thẩm thấu, khiến cánh hoa nở ra. Vai trò của ứng động này là tối ưu hóa quá trình thụ phấn, vì côn trùng thường hoạt động vào buổi sáng khi có ánh sáng.
- Kích hoa đào nở đúng Tết Nguyên đán bằng cách điều chỉnh ánh sáng, nhiệt độ và việc cung cấp dưỡng chất. Để kích hoa đào nở đúng dịp Tết, cần giảm ánh sáng cho cây trong khoảng 3 đến 4 tuần trước khi cây nở hoa. Nên dưa cây vào bóng râm hoặc dùng vải che kín cây vào ban ngày. Cách này sẽ khiến cây đào "nhầm" là mùa đông, tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình phân hóa mầm hoa. Đào thường ra hoa khi nhiệt độ ban ngày khoảng 15-18°C và ban đêm khoảng 10-12°C. Nếu nhiệt độ cao hơn, cây sẽ nở hoa sớm, nếu nhiệt độ thấp quá thì cây có thể không ra hoa. Trong những ngày cuối tháng Chạp có thể điều chỉnh nhiệt độ của cây bằng cách đặt cây ở nơi mát mẻ, tránh để cây tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời vào ban ngày.
- Hoa nghệ tây (crocus staivus ) sau khi ra khỏi phòng lạnh ít phút có ánh sáng và nhiệt độ thích hợp sẽ nở. Hoa mười giờ nở vào buổi sáng lúc có ánh nắng và nhiệt độ 20-25°C. Hoa tulip nở ở nhiệt độ 25-30°C. Phản ứng thể hiện rõ khi tăng hay giảm nhiệt độ một cách đột ngột. Ví dụ: nhiệt độ giảm xuống 1°C hoa tuylip đóng lại. Tăng nhiệt độ lên 3°C hoa bắt đầu nở.