1. Khái niệm sinh trưởng và phát triển ở động vật
- Sinh trưởng của cơ thể động vật là quá trình thay đổi về số lượng (tăng kích thước và khối lượng của cơ thể) nhờ tăng số lượng và kích thước tế bào.
- Phát triển ở cơ thể động vật là quá trình biến đổi bao gồm sinh trưởng, phân hóa (biệt hóa) tế bào và phát sinh hình thái các cơ quan và cơ thể.
- Dựa vào biến thái, chia phát triển của động vật thành những kiểu sau:
+ Phát triển không qua biến thái
+ Phát triển qua biến thái
+ Phát triển qua biến thái hoàn toàn
+ Phát triển qua biến thái không hoàn toàn
* Phát triển không qua biến thái
Biến thái là sự thay đổi đột ngột về hình thái, cấu tạo và sinh lí của động vật sau khi sinh ra hoặc nở ra từ trứng. Phát triển của động vật không qua biến thái là kiểu phát triển mà con non có các đặc điểm hình thái, cấu tạo và sinh lí tương tự với con trưởng thành.
- Đặc điểm:
+ Con non có đặc điểm, hình thái, cấu tạo, sinh lí tương tự với con trưởng thành
+ Con non phát triển thành con trưởng thành không trải qua giai đoạn lột xác
- Động vật có sinh trưởng và phát triển không qua biến thái như: lợn, bò, trâu, gà, vịt, cá chép,..
Giai đoạn phôi thai
- Diễn ra trong dạ con của thú
- Hợp tử phân chia => phôi => phân hóa tế bào cơ quan => thai nhi
Giai đoạn sau sinh
- Con sinh ra lớn lên trưởng thành
* Phát triển qua biến thái
- Phát triển của động vật qua biến thái hoàn toàn là kiểu phát triển mà ấu trùng có hình dạng, cấu tạo và sinh lí rất khác với con trưởng thành, trải qua giai đoạn trung gian (ở côn trùng là nhộng) ấu trùng biến đổi thành con trưởng thành. Phát triển của động vật qua biến thái không hoàn toàn là kiểu phát triển mà ấu trùng phát triển chưa hoàn thiện, trải qua nhiều lần lột xác ấu trùng biến đổi thành con trưởng thành.
Phát triển qua biến thái hoàn toàn
- Ấu trùng có hình thái, cấu tạo, sinh lí khác con trưởng thành
- Qua nhiều lần lột xác và giai đoạn trung gian (nhộng ở côn trùng, ấu trùng biến đổi thành con trưởng thành)
Giai đoạn phôi
- Diễn ra trong trứng đã thụ tinh
- Hợp tử phân chia => phôi => Phân hóa tế bào cơ quan của ấu trùng chui ra từ trứng
Giai đoạn hậu phôi
+ Sâu bướm → nhộng → bướm non → bướm trưởng thành → trứng → sâu bướm.
- Động vật có sinh trưởng và phát triển qua biến thái hoàn toàn như: cánh cam, bọ rùa, nhái, cóc,…
Phát triển qua biến thái không hoàn toàn
- Phát triển qua biến thái không hoàn toàn là kiểu phát triển mà ấu trùng phát triển chưa hoàn thiện, trải qua nhiều lần lột xác ấu trùng biến đổi thành con trưởng thành.
- Gặp ở một số loài côn trùng như: châu chấu, cào cào, gián…
- Ví dụ quá trình phát triển của châu chấu:
- Giai đoạn phôi
+ Diễn ra trong trứng.
+ Hợp tử phân chia nhiều lần tạo thành phôi, các tế bào của phôi tiếp tục phân hóa tạo thành các cơ quan của ấu trùng (ấu trùng nở ra từ trứng).
- Giai đoạn hậu phôi
+ Ấu trùng → lột xác nhiều lần → châu chấu trưởng thành.
+ Ấu trùng và con trưởng thành có cấu tạo và chức năng sinh lí cơ thể gần giống nhau.
2. Mối quan hệ giữa sinh trưởng và phát triển
- Sinh trưởng là điều kiện cần cho phát triển: Sinh vật sinh trưởng đến một giai đoạn nhất định mới thực hiện được quá trình phân hoá và phát sinh hình thái. Do đó, nếu không có sinh trưởng thì cũng không có phát triển.
- Phát triển là điều kiện cần cho sinh trưởng: Trong quá trình sinh trưởng, cần có vật chất làm cho tế bào lớn lên. Sự tổng hợp các chất này nhờ các cơ quan chuyên hoá do sự phát triển tạo nên.
3. Phân biệt sinh trưởng và phát triển
