1. Khái niệm về vườn tạp
- Vườn tạp là vườn quảng canh, là vườn đầu tư lạo động, vật tư, hàm lượng kỹ thuật ít, hiệu quả kinh tế thấp. Vườn tạp là vườn trồng nhiều loại cây ăn quả theo kiểu “mùa nào thức ấy” để cải thiện dinh dưỡng trong khẩu phần ăn hàng ngày của gia đình.
- Vườn tạp có thể là vườn trồng một loại cây nhưng nhiều giống khác nhau, tuổi cây khác nhau dẫn đến trái to nhỏ khác nhau, màu sắc quả không đồng nhất, năng suất khác nhau và giá trị kinh tế kém.
2. Các loại hình vườn tạp
- Vườn trồng lẫn lộn nhiều loại cây ăn quả (có từ 3 giống hoặc loài trở lên). Vị trí trồng bố trí tùy tiện, sử dụng không gian không hợp lý. Trong quần thể cây trồng ở các vườn mối tương hỗ giữa các cây cùng loài và khác loài diễn biến theo chiều nghịch hơn là thuận, có sự cạnh tranh gay gắt về ánh sáng, độ ẩm và nguồn dinh dưỡng.
- Vườn chỉ có 1 – 2 chủng loại cây ăn quả, nhưng chất lượng giống không tốt. Do thiếu chuyên môn, ham giá rẻ nên rất nhiều chủ vườn mua cây giống của người bán buôn, bán rong nên không kiểm soát được tiêu chuẩn, chất lượng cây giống và có sạch bệnh hay không. Có trường hợp họ tự chiết lấy từ các cây đã mang bệnh để trồng (cam, quýt).
- Vườn đã được trồng 1 - 2 chủng loại cây ăn quả đủ tiêu chuẩn về giống song việc đầu tư, chăm sóc, bón phân, tưới nước, quản lý vườn cây không đúng kỹ thuật, dẫn đến cây trong vườn sinh trưởng kém, chậm ra hoa, kém đậu quả, sâu bệnh phát sinh không được phòng trừ kịp thời dẫn đến năng suất thấp, chất lượng kém. Vì vậy thu nhập hàng năm trên vườn thấp.
- Vườn trồng cây ăn quả xen với nhiều loại cây trồng khác như sắn, cây lấy gỗ (xoan, lát hoa, gió trầm, keo) hoặc các cây khác như tre, mây…Trong vườn không nhận thấy cây trồng nào là chủ lực. Loại vườn này thường cho thu nhập rất thấp.
3. Nguyên tắc cải tạo vườn tạp
* Mục đích:
- Tùy vào điều kiện, gia đình địa phương mà việc cải tạo vườn có mục đích khác nhau.
- Tăng giá trị sản phẩm của vườn thông qua các sản phẩm sản xuất ra.
- Tạo vườn đáp ứng nhu cầu thị trường, thị hiếu của người tiêu dùng.
- Sử dụng triệt để nguồn tài nguyên thiên nhiên.
* Nguyên tắc:
- Chọn cây con có hiệu quả kinh tế cao phù hợp với điều kiện ở địa phương.
- Cải tạo tu bổ nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế và trình độ người làm vườn.
- Tuyệt đối không vì cải tạo mà làm giảm hiệu quả kinh tế.
4. Các phương pháp và biện pháp cải tạo vườn tạp
* Các phương pháp cải tạo vườn tạp:
Sau khi xác định nguyên nhân và yếu tố gây tạp tùy thuộc mức độ gây tạp đề ra định hướng cải tạo theo phương pháp theo từng bước:
- Tiến hành khảo sát đánh giá vườn cây các điều kiện hiện có trên cơ sở định ra lý tưởng hình mẫu cho vườn cây. Sự lựa chọn phù hợp trên vô số thông tin về thị trường. Khả năng vốn, lai tạo loại cây dự định trồng và các hoạt động sản xuất để đưa ra ý tưởng quy hoạch thiết kế và cơ cấu cây giống cho vườn.
- Loại bỏ các yếu tố không thích hợp với qui hoạch thiết kế xác định loại cây không phù hợp các yếu tố ảnh hưởng đến vườn cây sau này.
- Tiến hành đốn tỉa tạo hình và cắt tỉa cho các cây cần giữ lại với mục đích cải tạo hoặc phục tráng theo định hướng đặt ra. Trồng bổ xung cây mới vào vị trí cần thiết và hợp lý trong vườn.
- Áp dụng các kỹ thuật để khắc phục các nguyên nhân gây tạp trên vườn như dùng phương pháp ghép cải tạo, đốn cắt tỉa cành, tưới nước bón phân phòng trừ sâu bệnh.v.v... Nhằm mục đích cải tạo nâng cao thu nhập cho vườn.
* Các biện pháp áp dụng khi cải tạo vườn:
- Làm rãnh và hệ thống tiêu nước trên vườn.
+ Nhằm cải thiện hoá lý tính của đất tạo điều kiện để cây sinh trưởng và phát triển tốt.
+ Đối với vùng đồi núi độ dốc cao phải làm ruộng bậc thang.
- Đốn bỏ những cây không thích hợp, phục tráng lại những cây có khả năng phát triển nâng dần sức sinh trưởng của chúng, nhằm đưa lại thu nhập trong thời gian ngắn nhất. Đốn theo phương pháp: Đốn tỉa lúa và đốn phục hồi.
- Cắt tỉa tạo hình và cắt tỉa tạo quả cho các cây trên vườn nhằm điều chỉnh khoảng cách và phân bố không gian tạo ra các cành có lợi cho việc ra hoa và kết quả.
- Trồng dặm các cây mới trong vườn để đảm bảo mật độ sử dụng hợp lý đất đai và không gian của vườn cây.
- Ghép cải tạo và ghép phục hồi các cây trên vườn nhằm thay đổi giống, phục hồi cây sinh trưởng yếu cằn cỗi trong vườn.
- Tiến hành các biện pháp tiên tiến trong việc thâm canh nhằm nâng cao năng suất phẩm chất quả như: Tưới nước, bón phân, phòng trừ sâu bệnh điều chỉnh ra hoa tăng tỷ lệ đậu quả giữ quả cho tươi đẹp.
- Tuỳ theo mỗi loại giống cây ăn quả mà biện pháp ký thuật tiến hành khác nhau.