1. Tiêu hóa là gì?
- Tiêu hóa là quá trình biến đổi các chất dinh dưỡng có trong thức ăn thành những chất đơn giản mà cơ thể hấp thụ được.
- Tiêu hóa ở động vật gồm: tiêu hóa nội bào (không bào tiêu hóa) và tiêu hóa ngoại bào (túi tiêu hóa, ống tiêu hóa).
2. Tiêu hóa ở động vật có ống tiêu hóa
- Động vật có xương sống và nhiều loài động vật không xương sống có ống tiêu hóa. Ống tiêu hóa được cấu tạo từ nhiều bộ phận khác nhau.
- Trong ống tiêu hóa, thức ăn được tiêu hóa ngoại bào nhờ hoạt động cơ học của ống tiêu hóa và nhờ tác dụng của dịch tiêu hóa.
- Ở động vật có ống tiêu hóa, thức ăn được tiêu hóa ngoại bào. Thức ăn đi qua ống tiêu hóa được biến đổi cơ học và hóa học trở thành những chất dinh dưỡng đơn giản và được hấp thụ vào máu. Các chất không được tiêu hóa trong ống tiêu hóa sẽ tạo thành phân và được thải ra ngoài.
3. Tiêu hóa ở động vật có túi tiêu hóa
- Có ở các loài ruột khoang (sửa, thủy tức, san hô, hải quỳ) và giun dẹp.
* Cấu tạo túi tiêu hóa:
- Túi được cấu tạo từ nhiều tế bào.
- Có 1 lỗ thông ra ngoài: vừa là miệng, vừa là hậu môn.
- Trên thành túi có nhiều tế bào tuyến tiết enzim tiêu hóa.
- Thức ăn vào túi tiêu hóa và được tiêu hóa trong lòng túi → tiêu hoá ngoại bào.
- Thức ăn tiếp tục được tiêu hóa bên trong các tế bào trên thành cơ thể (tiêu hóa nội bảo).
4. Đặc điểm tiêu hóa ở thú ăn thịt và thú ăn thực vật
Đặc điểm tiêu hóa ở thú ăn thịt
- Ống tiêu hóa của thú ăn thịt có một số đặc điểm cấu tạo và chức năng thích nghi với thức ăn là thịt mềm giàu chất dinh dưỡng.
- Răng:
+ Răng cửa sắc nhọn -> lấy thịt ra khỏi xương
+ Răng nanh nhọn và dài -> cắm và giữ mồi.
+ Răng trước hàm và răng ăn thịt lớn, cắn thịt thành các mảnh nhỏ.
+ Răng hàm có kích thước nhỏ, ít sử dụng.
- Dạ dày:
+ Dạ dày là một cái túi lớn nên gọi là dạ dày
+ Thịt được tiêu hóa cơ học và tiêu hóa hóa học( dạ dày co bóp làm nhuyễn thức ăn và trộn đều với dịch vị. Enzim pepsin thủy phân protein thành các peptit).
- Ruột non:
+ Ruột non ngắn hơn nhiều so với ruột non của thú ăn thực vật.
+ Các chất dinh dưỡng được tiêu hóa hóa học và hấp thụ trong ruột non
- Manh tràng:
+ Ruột tịt không phát triển và không có chức năng tiêu hóa thức ăn.
Đặc điểm tiêu hóa ở thú ăn thực vật
- Ống tiêu hóa của thú ăn thực vật có đặc điểm cấu tạo và chức năng thích nghi với thức ăn thực vật cứng và khó tiêu hóa (tế bào thực vật có thành xenlulozo)
- Răng:
+ Răng nanh giống răng cửa. Khi ăn, các răng này tì lên tấm sừng ở hàm trên để giữ chặt cỏ.
+ Răng trước hàm và răng hàm phát triển có nhiều gờ -> nghiền nát cỏ khi nhai.
- Dạ dày:
+ Dạ dày thỏ, ngựa là dạ dày đơn, lớn( 1 túi)
+ Dạ dày trâu, bò, có 4 túi là dạ cỏ, dạ tổ ong, dạ lá sách và dạ múi khế.
Dạ cỏ - dự trữ, làm mềm thức ăn và lên men. Trong dạ cỏ có rất nhiều vi sinh vật tiêu hóa xenlulozo và các chất dinh dưỡng khác.
Dạ tổ ong - góp phần đưa thức ăn lên miệng để nhai lại.
Dạ lá sách - hấp thụ lại nước.
Dạ múi khế - tiết ra pepsin và HCl tiêu hóa prrotein có trong cỏ và vi sinh vật từ dạ cỏ xuống.
- Ruột non:
+ Ruột non dài hơn rất nhiều so với ruột non của thú ăn thịt
+ Các chất dinh dưỡng được tiêu hóa hóa học và hấp thụ trong ruột non.
- Manh tràng:
+ Manh tràng rất phát triển và có nhiều vi sinh vật cộng sinh tiêu hóa xenlulozo và các chất dinh dưỡng có trong thực vật.
+ Các chất dinh dưỡng đơn gian được hấp thụ qua thành manh tràng.
- Qúa trình tiêu hoá: Thức ăn được nhai sơ bộ, chuyển xuóng dạ cỏ, thức ăn được trôn với dịch tiêu hoá và được vi sinh vật lên men sau đó chuyển sang dạ tổ ong co bóp đẩy thức ăn lên miệng, động vật nhai lại sau đó chuyển xuống dạ lá lách hấp thụ bớt nước sau đó chuyển xuống dạ múi khế, thức ăn được tiêu hoá nhờ enzim dạ dày tiết ra.